«کیمیاگری جان؛ نظری بر آیین شاگردپروری در اندیشۀ بدرالدّین ­جماعه و شهید ثانی» به چاپ رسید

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا،  کتاب «کیمیاگری جان؛ نظری بر آیین شاگردپروری در اندیشۀ بدرالدّین ­جماعه و شهید ثانی» به قلم فرزین حبیب زاده و معصومه سعیدی در 88 صفحه به همت انتشارات سبحان در تهران به چاپ رسید.

در آیین اسلام، دانش­­اندوزی جایگاهی بس والا و ارزشمند دارد و خداوند در قرآن کریم، ارج و عظمت دانش و دانشیان را در آیات بی­ شماری بیان فرموده است. اصل تعلیم و تعلّم از اصول و مبانی اولیه دین مبین اسلام است و رسالت تعلیم و تربیت اسلامی در رشد همه­ جانبۀ انسان و شکوفایی ابعاد وجودی او در جهت رسیدن به قرب و رضوان الهی است. اندیشمندان مسلمان با اهتمام فراوان به این اصل به تألیف نگاشته­ هایی در این زمینه دست زده­ اند که در طول سالیان، چراغ راه معلّمان و متعلّمان در مسیر فرادهی و فراگیری دانش بوده است. بدرالدین ابن­جماعه (م733ق) عالم و فقیه برجسته سدۀ هفتم و هشتم هجری در کتاب ارزندۀ تذکرۀ­السامع و المتکلّم فی ادب العالم و المتعلّم و دانشمندِ فقیهِ قرن دهم، شهید ثانی (م 965ق) در اثر فاخر منیۀ المُرید فی ادب المفید و المستفید، به تفصیل از آداب تعلیم و تربیت در اسلام و تعامل استاد و شاگرد سخن گفته ­اند.

کتاب کیمیاگریِ جان با رویکرد تحلیلی و توصیفی و نیز مقایسه ­ای، تلاشی است برای فهم و بازخوانی آراء و اندیشه­ های تربیتی این دو اندیشمند مسلمان در حوزۀ آداب تعلیم و تعلّم و می­کوشد مؤلفه­ های شاگردپروری را در نگاشته­ های ایشان بکاود.

نویسندگان در این کتاب تأکید دارند: «تأمل در اندیشه­ های تربیتی و اخلاقی اندیشمندان مسلمان از آن سنخ مطالعات علمی در دورۀ معاصر است که بررسی و بازخوانی این اندیشه ­ها ضمن اینکه فواید علمی و دینی فراوانی دربردارد و نگاه عمیق و دقیق این دانشمندان را در حوزۀ اخلاق و تربیت اسلامی نشان می­دهد، ما را در شیوۀ تربیت صحیح و سودمند یاری­ می ­رساند. با توجه به دو اثر پرمایۀ منیۀ­المرید شهید ثانی و تذکره­السامع ابن­ جماعه در باب تعلیم و تربیت، این دو اندیشمند به اهمیت و نقش معلم در تعلیم و تربیت دانشجو واقف بوده و در آثار خود ضمن سخن از آداب متقابل استاد و دانشجو، به مؤلفه ­های معلم شاگردپرور پرداخته­ اند که در عصر حاضر می­تواند ما را در تربیت معلمان و استادان شاگردپرور یاری رساند.»

با مطالعۀ این دو کتاب روشن می­شود که شهید ثانی در تألیف اثر خود متأثر از دیدگاه ­ها و اندیشه­ های آموزشی ابن­ جماعه بوده این تأثیر در جای جای کتابش، به ویژه در بخش آداب استادی و شاگردپروری، در ساختار و محتوا به چشم می­خورد. 

شهید ثانی گاه بدون ­آنکه از ابن­ جماعه نام ببرد، عین عبارات وی را با عنوان «قیل» یا «بعض العلماء» نقل می­کند. دانشمند پژوهشگرِ شیعی، تلاش نموده با ابتکاری شایسته و قالبی آراسته، با حذف نام راویان اهل­ سنّت و روایات ایشان و آراستن کتاب به احادیث و سخنان گهربار امامان معصوم (ع) و همچنین افزودن فصل­هایی با عنوان «آداب فتوی و مفتی و مستفتی» و «آداب و شرایط بحث و مناظره و آفات و نتایج آن»، اثری فاخر به گنجینۀ آثار شیعی بیفزاید و فایدۀ دوچندان از کتاب را برای جامعۀ علمی شیعه به ارمغان آورد. همچنین منیه ­المرید از همان اوان تألیف، منبع بسیاری از آثار پس از خود از جمله کتاب «المُعید فی أدب المفید و المستفید» اثر عَلمَوی (م 980ق) در این موضوع بوده است.

کتاب کیمیاگری جان شامل هشت بخش کلی است:

مختصری از اهمیت دانش و دانشیان در اسلام، تعریفی کوتاه از «اخلاق، آداب، تربیت و مقولۀ شاگردپروری» و نیز مختصری از آداب تعلیم و تربیت و آیین شاگردپروری. دو بخش اساسی کتاب عبارت است از: الف) بدرالدین ابن ­جماعه و تَذکرۀُ ­السامِع و المُتکلّم: 1. مروری کوتاه بر زندگی ابن جماعه 2. تألیفات و آثار ابن ­جماعه 3 . معرفی کتاب تذکرۀ السامع و المتکلم و مباحث مرتبط با آن 4. مضامین و آداب شاگردپروری در اندیشۀ بدرالدین جماعه. ب) شهید ثانی و مُنیۀ­المُرید: 1. مروری کوتاه بر زندگی شهید ثانی 2. تألیفات و آثار شهید 3. معرفی کتاب منیۀ­المرید و مباحث مرتبط با آن 4. مضامین و آداب شاگردپروری در اندیشۀ شهید ثانی. بخش پایانی با عنوان: تذکرۀ السامع و منیۀ­المرید؛ تأثیرپذیری شهید ثانی از بدرالدین جماعه.