دور باطل سیاست خارجه اردوغان و چرخش جدید به سمت غرب

دولت ترکیه به رهبری رجب طیب اردوغان، در سالهای گذشته مسیر پر فراز و نشیب و چرخش های متوالی را در نزدیکی به دنیای شرق و غرب تجربه کرده و همچنان مشخص نیست در نهایت سیاست اردوغان در زمینه توسعه طلبی منطقه ای و تقویت قوای نظامی این کشور بر اساس چه استراتژی طراحی شده است.

از سال ۲۰۱۱ و با وقوع حوادث موسوم به بهار عربی، ترکیه به نمایندگی از غرب و رژیم صهیونیستی آتش جنگ داخلی در خاک سوریه را شعله ور کرد و تلاش داشت تا با سرنگونی حکومت بشار اسد، قطع مسیر لجستیکی محور مقاومت و رفع تهدید علیه اسرائیل، اعتماد امریکا و اتحادیه اروپا را جلب کرده و دیگر به عنوان یک عضو درجه ۲ ناتو محسوب نشود؛ پس از اینکه جنگنده اف۴ ترکیه در سال ۲۰۱۳ توسط پدافند سوریه سرنگون شد و چند موشک اسکاد نیز به خاک این کشور اصابت کرد، دولت اردوغان تقاضای رسمی برای خرید سامانه پاتریوت به امریکا داد اما ناتو تنها با استقرار موقت ۲ آتشبار پاتریوت از آلمان و هلند در جنوب سوریه موافقت کرد.

۲ سال بعد در پاییز سال ۲۰۱۵ پس از سرنگونی جنگنده سوخو۲۴ نیروی هوایی روسیه در منطقه مرزی سوریه با ترکیه توسط جنگنده اف۱۶ ترک، تنش میان آنکارا و مسکو به اوج رسیده و حتی احتمال رویارویی نظامی مستقیم وجود داشت؛ دولت اردوغان گمان می کرد کشورش به عنوان عضو رسمی ناتو از سوی این سازمان حمایت خواهد شد اما غربی ها ترکیه را در برابر روسیه تنها گذاشته و آنها دچار پشیمانی و چرخش ناگهانی به سمت بهبود روابط با مسکو رفتند.

خرید اس۴۰۰ و اخراج از برنامه جنگنده F-۳۵

کشور ترکیه به عنوان یکی از شرکای پروژه جنگنده نسل پنجم اف۳۵ که در بخشی از خط تولید آن نیز سهیم بود قرار بود از سال ۲۰۲۰ حدود ۱۰۰ فروند جنگنده رادارگریز اف۳۵ دریافت کند، اما پس از رد شدن درخواست های پیاپی دولت اردوغان برای دریافت سامانه پاتریوت از سوی امریکا، این کشور اقدام به خرید ۲ آتشبار سامانه برد بلند اس۴۰۰ از روسیه کرد.

سامانه پدافندی اس۴۰۰

این اقدام موجب خشم واشنگتن شده و پس از اصرار اردوغان بر اجرای قرارداد و دریافت سامانه اس۴۰۰ امریکایی ها اقدام به اخراج ترکیه از پروژه اف۳۵ کردند.

تنش میان دو کشور در دوره جو بایدن نیز ادامه پیدا کرد و حتی کار به جایی رسیده بود که ترکیه به دنبال خرید جنگنده سوخو۳۵ نیز رفته بود اما تهدید امریکا به اجرای تحریم های گسترده تر علیه این کشور موجب عقب نشینی دولت اردوغان شد.

رسانه های ترک چند سالی را مشغول تبلیغات برای صنایع نظامی بومی و به ویژه پهپادهای نظامی خود مانند بیرقدار TB-۲ بودند اما زمان زیادی نگذشت که آنها متوجه شدند ساخت چند پهپاد جایگزینی برای ناوگان قدیمی جنگنده های اف۱۶ این کشور نخواهد بود و آنها بایستی به دنبال خرید جنگنده های جدیدتر باشند.

طرج جنگنده بومی این کشور با نام KAAN نیز دست کم یک دهه دیگر زمان برای تکمیل نیاز دارد و ترکیه راهی جز خرید از کشور خارجی نداشت و در این میان به دلیل مسائل حقوق بشری، روابط تیره با برخی کشورهای اروپایی و مخالفت امریکا با بازگشت این کشور به پروژه اف۳۵، گزینه ها بسیار محدود بودند.

از التماس دوباره برای F-۳۵ تا خرید تایفون ۵۰۰ میلیون دلاری

از اواخر دوره ریاست جمهوری بایدن، ترکیه به بهانه هایی نظیر حمایت از اوکراین یا موافقت با پیوستن سوئد و فنلاند به ناتو، مذاکرات مثبتی را با امریکا برای دریافت جنگنده های جدید در پیش گرفت.

دولت بایدن و کنگره امریکا موافقت خود را با فروش ۴۰ فروند نسخه جدید اف۱۶ به این کشور با نام F-۱۶V اعلام کردند که در دوره دوم ترامپ نیز تقریبا موافقت نهایی آن اعلام شده است.

همچنین مذاکرات مجدد و تقاضاهای پیاپی ترکیه برای بازگشت به پروژه اف۳۵ در جریان است؛ به ویژه پس از آنکه رقیب منطقه ای آنها در مسئله سوریه یعنی رژیم صهیونیستی حدود ۵۰ فروند اف۳۵ امریکایی را دریافت کرده و نسبت به ترکیه برتری هوایی کسب کرده است.

جنگنده نسل پنجم اف۳۵

چندی پیش اردوغان در کنفرانس خبری خود گفت طی مذاکرات اخیر خود با ترامپ به نتایج مثبتی در خصوص فروش مجدد جنگنده های اف۳۵ به ترکیه رسیده است.

اما با توجه به فرسودگی شدید نیروی هوایی ترکیه، آنها در کوتاه مدت ناچار به خرید جنگنده ای دیگر با زمان تحویل کوتاه تر نیز بودند؛ به دلیل مسائل سیاسی و استانداردهای ناتو خرید از کشورهای شرقی نظیر روسیه و چین ممکن نبود؛ کشور سوئد به دلیل مسئله کردها در ترکیه و حقوق بشر حاضر به فروش جنگنده JAS-۳۹ گریپن به این کشور نیست و فرانسه نیز که سازنده جنگنده مدرن رافال است دشمنی دیرینه ای با ترکیه دارد.

در این شرایط تنها گزینه در دسترس برای نیروی هوایی ترکیه خرید جنگنده یوروفایتر تایفون از بریتانیا بود که همین مسئله موجب شد یکی از عجیب ترین اخاذی های تاریخ قراردادهای نظامی رقم بخورد.

جنگنده یوروفایتر تایفون

مسئله نخست این بود که جنگنده تایفون به شکل مشترک میان ۴ کشور بریتانیا، آلمان، ایتالیا و اسپانیا ساخته و کاربری می شود بنابراین جلب رضایت هر ۴ کشور ضروری بود؛ آلمان در ابتدا مخالف فروش تایفون به ترکیه بود که به نظر می رسد با قول همکاری یا پرداخت رشوه رضایت برلین برای این قرارداد جلب شد.

در ادامه خود کشور بریتانیا به عنوان فروشنده، رقمی باورنکردنی برای جنگنده های تایفون تعیین کرد: +۵۰۰ میلیون دلار به ازای هر فروند!

کل قرارداد میان بریتانیا و ترکیه شامل خرید ۲۰ فروند جنگنده یوروفایتر تایفون به ارزش کلی ۱۰.۷ میلیارد دلار است که این جنگنده را به گرانترین فروش نظامی جنگنده در تاریخ تبدیل می کند!

حتی جنگنده های اف۳۵ و اف۱۵ امریکایی که به کشورهای اروپایی یا عربی فروخته می شوند نیز قیمتی حدود ۳۰۰ میلیون دلار به ازای هر فروند دارند و این مسئله اوج استیصال ترکیه و اخاذی بزرگ انگلیسی ها از این کشور را نشان می دهد.