تخریب فرهنگی از مسیر واردات محتوایی

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام محمد سعیدی آریا کارشناس مذهبی، در نشست علمی «راهکارهای مقابله با آیین‌های فرهنگ وارداتی» که روز یکشنبه، ۷ دی ماه، در سالن شهید دهقانی خبرگزاری رسا برگزار شد؛ با اشاره به نقش تعیین‌کننده فرهنگ در هویت دینی و اجتماعی، نسبت به پیامدهای مخرب «واردات فرهنگی» و تغییر تدریجی معناها در جامعه هشدار داد و تأکید کرد: دشمنان فرهنگی پیش از هر چیز، تلاش می‌کنند بسترهای اصیل را از محتوا خالی کنند تا امکان جایگزینی مفاهیم انحرافی فراهم شود.

وی با بیان اینکه حتی مقدس‌ترین مفاهیم دینی نیز در صورت بی‌مراقبتی می‌توانند دچار تحریف شوند، اظهار داشت: قرآن کریم خود هشدار می‌دهد که اگر مراقبت نباشد، امکان دارد مجالس قرآنی به مجالس لهو و موسیقی تبدیل شود و مضامین الهی در اثر شیطنت‌های فرهنگی تغییر ماهیت دهند؛ اگر این خطر واقعی نبود، پیامبر اکرم(ص) نسبت به آن هشدار نمی‌دادند.

 

حجت‌الاسلام سعیدی آریا با تأکید بر اینکه تخریب فرهنگ یک جامعه، غالباً با «خالی‌سازی معنایی» آغاز می‌شود، افزود: وقتی محتوا تهی شد، جایگزینی اتفاق می‌افتد؛ در فضای مجازی امروز می‌بینیم که تمسخر خانواده، پدر و مادر و زیر سؤال بردن حرمت آنان، در قالب کلیپ‌ها، استیج‌ها و برنامه‌های به‌ظاهر طنز و سرگرمی رواج یافته است و این دقیقاً همان نقطه آغاز انحراف فرهنگی است.

 

وی در ادامه به تغییر تدریجی واژگان و مفاهیم رایج اشاره کرد و گفت: حتی در زبان روزمره نیز شاهد جابه‌جایی معناها هستیم؛ واژه‌هایی که ریشه در توحید و توکل به خدا دارند، کنار گذاشته می‌شوند و به جای آن مفاهیمی می‌نشیند که مسئولیت را از خدا به انسان منتقل می‌کند. این تغییرات کوچک زبانی، در نهایت به تغییر فرهنگ منجر می‌شود.

 

این کارشناس مذهبی با مقایسه نگاه سنتی و جدید به مقوله‌هایی مانند ورزش تصریح کرد: در گذشته، ورزش با جوانمردی، امنیت اجتماعی و اخلاق همراه بود؛ به‌گونه‌ای که حضور پهلوانان موجب احساس امنیت خانواده‌ها می‌شد، اما امروز در برخی موارد، ورزش به نمایش صرف بدن و زیبایی ظاهری تقلیل یافته و از کارکرد اخلاقی و اجتماعی خود فاصله گرفته است.

 

حجت‌الاسلام سعیدی آریا با تأکید بر ضرورت هوشیاری فرهنگی خاطرنشان کرد: اگر جامعه نسبت به این روندها بی‌تفاوت باشد، تخریب فرهنگی به‌صورت آرام و تدریجی اتفاق می‌افتد؛ ازاین‌رو بازخوانی مفاهیم اصیل دینی و مراقبت از زبان، هنر، رسانه و سبک زندگی، ضرورتی انکارناپذیر برای حفظ هویت اسلامی جامعه است.

 

این کارشناس مذهبی آریا با بیان اینکه آسیب‌های فرهنگی از حیث عمق و ماندگاری، گاه به‌مراتب سنگین‌تر از مشکلات معیشتی است، تأکید کرد: درد تخریب فرهنگی، مانند گرسنگی و تشنگی نیست که تحمل‌پذیر باشد، بلکه ریشه‌های هویتی جامعه را هدف می‌گیرد و تنها با اتکال به خداوند می‌توان در برابر آن ایستادگی کرد.

 

وی با اشاره به پدیده «تمسخر ارزش‌ها» به‌عنوان یکی از مؤثرترین ابزارهای تخریب فرهنگی، اظهار داشت: استهزا و مسخره‌کردن، از زور و اجبار کارآمدتر است؛ همان‌گونه که امروز شاهد تمسخر حجاب در برخی فضاهای رسانه‌ای و اجتماعی هستیم، در حالی که حتی فشارهای عریان دوره رضاخانی نیز نتوانست چنین اثر عمیقی بر باورهای دینی جامعه بگذارد.

 

حجت‌الاسلام سعیدی آریا با طرح این نکته که توهین و تحقیر، مقدمه نفوذ فرهنگی است، افزود: زمانی که یک فرهنگ مورد تمسخر قرار می‌گیرد، عملاً زمینه واردات فرهنگی بیگانه فراهم می‌شود و طرف مقابل به فاعل و کنشگر میدان تبدیل می‌شود؛ در حالی که فرهنگ ایرانی ـ اسلامی خود دارای ظرفیت تربیتی و تمدنی بالایی است، هرچند بی‌تردید اشکالات و کاستی‌هایی نیز در آن وجود دارد که باید به‌درستی و بدون افراط و انحراف اصلاح شود.

 

این کارشناس مذهبی با هشدار نسبت به امکان نفوذ در آیین‌ها و مناسک دینی تصریح کرد: اگر هوشیاری نباشد، حتی آیین‌های مذهبی و مجالس قرآنی نیز می‌توانند دچار تغییر ماهیت شوند؛ همان‌گونه که در روایات نسبت به تبدیل قرآن به ابزار لهو و غفلت هشدار داده شده است.

 

وی با استناد به بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی، وضعیت کنونی را «تهاجم فرهنگی» توصیف کرد و گفت: در این میدان، انفعال به معنای شکست است؛ کسی که حمله می‌کند دست بالا را دارد و پاتک‌زدن نهایتاً به دفع موقت منجر می‌شود. ازاین‌رو صرف پاسخ‌گویی به شبهات، اگرچه لازم است، اما کافی نیست و باید رویکرد پیش‌دستانه و تهاجمی اتخاذ شود.

 

حجت‌الاسلام سعیدی آریا با تشبیه پیشگیری فرهنگی به «واکسیناسیون فکری» خاطرنشان کرد: هزینه پیشگیری به‌مراتب کمتر از درمان است؛ آموزش منطق و قدرت تحلیل، به‌ویژه از سنین کودکی، باعث می‌شود اساساً بسیاری از شبهات مجال شکل‌گیری پیدا نکنند.

 

وی در ادامه با نقد نگاه منفعلانه «مرجعیت‌محور» در حوزه فرهنگ گفت: در مسائل فرهنگی و حکمرانی، نباید منتظر وقوع یک پدیده ماند و سپس درباره درستی یا نادرستی آن اظهار نظر کرد؛ این نگاه، نگاهی منفعل است. به تعبیر رهبر انقلاب، باید آن‌قدر جلوتر حرکت کرد که اساساً برای گفتمان رقیب جایی باقی نماند.

 

این کارشناس مذهبی در پایان با اشاره به منطق فقهی در احکام اجتماعی، از جمله حدود و قصاص، تأکید کرد: در فقه اسلامی نیز پیشگیری و ایجاد شرایط سالم اجتماعی بر مجازات مقدم است و این منطق باید در سیاست‌گذاری فرهنگی نیز مورد توجه قرار گیرد؛ چراکه فرهنگ عرصه کنش فعال است، نه واکنش منفعلانه.