نقد علمی بستر ترویج فرهنگ نظریه‌پردازی است
دکتر محمود حکمت‌نیا، معاون آموزش و پژوهش پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا با اشاره به تأکید رهبر معظم انقلاب بر امر نظریه‌پردازی، نوآوری و آزاداندیشی، گفت: در بررسی ضرورت نظریه‌پردازی، باید به تاریخ معرفت بشری با این دید که چه اتفاقی افتاده، بشر به چه مسیری رفته، چرا به نظریه‌پردازی رسیده و نظریه‌پردازی او چه سمت و سویی یافته است، توجه کرد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، گفت: وقتی دنیای غرب، تقلید در حوزه‌های معرفتی را به هر نحو کنار گذاشت و در واقع حجیت گفته‌ها را به کناری نهاد؛ این حجیت اعم از امور وحیانی و یا سخنانی بود که اندیشمندان و بزرگان گفته‌اند، از این‌رو رابطه خود را با امور وحیانی در فضای فرهنگی خود قطع کردند.
وی با بیان این‌که غربیان در یک خلأ معرفتی قرار گرفتند و با نفی امور غیرمحسوس باب دانش را با روش‌شناسی و مبانی آغاز کردند، ادامه داد: در این نهضت انسان محوریت دارد که این انسان‌محوری دارای جنبه سلبی و اثباتی است؛ دارای جنبه سلبی است هرآنچه غیر از انسان است در حوزه معرفتی نفی می‌شود.
دکتر حکمت‌نیا، خاطرنشان کرد: دنیای غرب در یک حالت بریدگی از نظام برای ورود به نظام معرفتی دیگر وارد عمل شده و راه را در این می‌بیند که با بنیاد کردن همه مسائل بر خود انسان و بریدن او از امور وحیانی تلاش کند تا زندگی خود را بفهمد و سروسامان دهد.
وی، یادآور شد: البته این امر مزیت‌هایی دارد که طی آن بشر با فهم خود، ساختارها را تعیین می‌کند، روابط را می‌فهمد، اثار و نتایج را بررسی می‌کند و زندگی را براساس فهم خود سامان می‌دهد که این فهم برای انسان زیبا، هم قابل برنامه‌ریزی و مدیریت است.
این استاد حوزه و دانشگاه، اضافه کرد: اما در نظام فرهنگی ما به خصوص با توجه به آموزه‌های وحیانی ادعا این است که افزون بر انسان، خدایی به عنوان مدبر، خالق و شارع وجود دارد، انسان دارای یک زندگی دنیوی و یک زندگی اخروی و مقام انسان مقام خلیفةاللهی و حرکت انسان حرکت تقربی است.
وی تصریح کرد: برخلاف عرفان‌های سکولار که آرامش روانی را مدنظر دارند، براساس آموزه‌های وحیانی، انسان در مسیر تقرب به خداوند است که به آرامش می‌رسد، اما باید اذعان داشت که هر آرامشی، تقرب نیست؛ از این رو مسیر جدیدی را برای بشر باز می‌کند که یافتن این مسیر، آموزه‌های آن، منابع معرفتی، نظام‌های رفتاری و ساختار اجتماعی در این بحث قابل بازنگری است.
معاون آموزش و پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ابراز داشت: اگر به انسان با نگاه انسانی بریده از امور وحیانی و خداوند بنگریم، حوزه فکری بشر متحول و متغیر می‌شود و به تعبیر دیگر یک انقلاب معرفتی حاصل می‌شود و پیش یافته‌های ذهنی و بافت فرهنگی تغییر می‌کند و انسان نیز متغیر می‌شود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود، توجه به نقد علمی به عنوان بستر ترویج فرهنگ نظریه‌پردازی را ضروری دانست و با بیان این‌که برخی هرگونه حرفی زدند، فکر کردند دارند نظریه‌پردازی می‌کنند، آن را یکی از مشکلات اساسی حوزه نظریه‌پردازی کشور دانست و گفت: این افراد هرگز در مقابل یک نقد قوی قرار نگرفتند.
دکتر حکمت‌نیا با طرح این سؤال که چرا عده‌ای به خود اجازه می‌دهند هر حرفی را به عنوان یک نوآوری در جامعه علمی ما قالب کرده و حاضر هم نمی‌شوند نقدی بشنوند و بدتر از آن همه را کوچک‌تر از خود می‌شمارند و شأنی برای منتقدان قائل نیستند، گفت: برخی که زیر بار جریان نقد نمی‌روند کسانی‌اند که در سی سال گذشته از فضای هرج و مرج علمی در کشور به نفع خود استفاده کرده‌اند.
وی با بیان این‌که این قبیل افراد هیچ‌گاه حاضر نمی‌شوند در یک مرکز تخصصی حضور پیدا کنند و به نقد علمی پاسخ دهند، تصریح کرد: گویندگانی که شنوندگی ندارند، نظریه‌پردازانی که توان شنیدن نقد ندارند، نقد را مسخره می‌کنند، افراد را مسخره می‌کنند و به جای این‌که از حرف خود دفاع کنند، تخریب افراد می‌کنند، بدترین رویداد علمی کشور است.
وی در پایان با تأکید بر مراقبت از افرادی که وقتی در اقلیت قرار می‌گیرند به جای دفاع از خود و حرفشان، وارد حوزه تخریب می‌شوند، خواستار منکوب کردن این رویه شد و برگزاری جلسات نقد و نظریه‌پردازی را برای ساماندهی این جریان ضروری دانست. /920/ ت302/ع