چگونگی روابط دولت اسلامی با دول خارجی از منظر فقهی بررسی شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، بررسی فقهی و حقوقی رابطه دولت اسلامی با دول خارجی، به همت پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در سالن گفت‌و‌گوی دانشگاه مفید برگزار شد.

در این نشست علمی که با همکاری دانشگاه مفید قم، کمیسیون حقوق بشر اسلامی و دفتر وزارت امور خارجه در قم برگزار شد، حجت‌‌الاسلام‌ سیدجواد ‌ورعی، مدیر گروه حقوق پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه سوال اصلی بحث پیرامون ارتباط دولت اسلامی با دول خارجی است، به بیان دیدگاه های عالمان شیعه و اهل سنت پرداخت.

جنگ و صلح و سه نظریه متفاوت

وی گفت: از برخی کلمات فقهای اسلامی این گونه برداشت می شود که اصل اولی بر جنگ است و برخی در تایید این نظر به آیات قرآن هم استدلال کرده‌‌اند.

این محقق حوزوی با بیان اینکه آیاتی که در دوران 10 ساله حکومت پیامبر اکرم(ص) نازل شده است، محور بحث های قرآنی جهاد در فقه است، گفت: در آیات 38 و 39 سوره انفال دستور جهاد در برابر کسانی صادر شده که بر ضد مسلمانان دست به توطئه زده اند.

وی با اشاره به اینکه جهاد خلاف اصل و قاعده است، گفت: جهاد نیاز به علت و مجوز دارد، در حالی که صلح بر طبق قاعده است و نیازمند علت نیست.

این استاد حوزه و دانشگاه، گفت: آیات قرآن در بحث جنگ و جهاد دارای قید است و حتی آیاتی از قرآن نیز که اطلاق دارد باید با توجه به آیات مقید تفسیر و تحلیل شود.

وی گفت: اصل دیگری که از سوی اندیشمندان اسلامی بیان شده است، اصل همزیستی مسالمت آمیز در ارتباط دولت اسلامی با دولت های خارجی است که این نظریه قوی تر به نظر می رسد.

 نظریه مصلحت، ضوابط، محدوده، دلایل

این استاد دانشگاه اظهار داشت: نظر سومی که می توان در این موضوع مطرح کرد، نظریه مصلحت جامعه مسلمین است.

وی بیان داشت: ما می توانیم در چارچوب اصول مشخصی فقهی، در مصادیق گوناگون مصلحت اندیشی کنیم و بر طبق مصلحت، رفتار دولت اسلامی با دول غیر اسلامی را تنظیم کنیم.

این استاد حقوق دانشگاه گفت: مصلحت در گرو چارچوب اصولی همچون عزت و کرامت جامعه مسلمانان، قدرت و آمادگی دفاعی، ممنوعیت رابطه ولایی با دولت های غیر اسلامی، ممنوعیت استعمار و استثمار دول دیگر، ممنوعیت تحمیل حاکمیت سیاسی بر دولت های دیگر و دعوت به توحید و یکتاپرستی است.

این پژوهشگر حقوق اسلامی خاطر نشان کرد: مصلحت جامعه اسلامی وضعیتی همسان منافع ملی دارد که نیاز به تشخیص در وقایع خاص دارد.

این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه فلسفه جعل احکام حکومتی در نظر گرفتن مصالح و منافع است، گفت: نظریه مصلحت جامعه اسلامی یک امر بی سابقه نیست بلکه در کلمات فقهای اسلامی همچون صاحب جواهر و امام خمینی(ره) دیده می شود.

وی با اشاره به فتوای فقها در تقدم جنگ با دشمن نزدیک‌تر بیان داشت: اینکه بین دشمن نزدیک و دور، نخست با دشمن نزدیک جنگ کنیم، مساله ای است که صاحب جواهر بر خلاف فقهای دیگر قائل به مصلحت سنجی شده اند و بیان کرده اند که این مساله تابع احکام سیاسی است.

حجت الاسلام ورعی بیان داشت: امام خمینی (ره) در کتاب مکاسب محرمه در مساله فروش اسلحه به دشمن یک حکم واحد صادر نکرده است بلکه به شؤون دولت اسلامی و اقتضای مصلحت گرایش پیدا کرده اند.

وی با بیان اینکه یکی از دلایل نظریه مصلحت، ماهیت جنگ و صلح است، گفت: هیچ کدام از جنگ و صلح اصالت ندارد بلکه رسیدن به اهداف و آرمان های مهم است که گاه با صلح و در وقت دیگر با جنگ محقق می گردد.

این محقق حوزوی دلیل دیگر نظریه مصلحت را منافع عقلا بیان کرد.

بررسی روابط سازمان های بین المللی از منظر فقهی، ذیل عنوان مسائل مستحدثه جای می گیرد

دیگر سخنران این نشست علمی، جواد منصوری، معاون سابق وزیر امور خارجه بود که به بیان چارچوب ها، ساختارها، پیشرفت و آینده پیش روی نظام سازمان بین الملل پرداخت.

وی بیان داشت: بحث سازمان های بین المللی یک بحث نوپدید است که از حدود صد سال پیش در دنیا ایجاد شده است.

این محقق دانشگاهی گفت: بررسی روابط سازمان های بین المللی از منظر فقهی، ذیل عنوان مسائل مستحدثه جای می گیرد و باید از اصول ثابت اسلامی برای به دست آوردن احکام نوپدید و متغیر تلاش کنیم.

نفش آفرینی سازمان های بین المللی

وی در ادامه به کارکردهای سازمان های بین المللی، نقش سازمان بین الملل، امکانات و دستاوردهای سازمان های بین المللی و تحلیل واقعیات سیاسی حاکم بر این سازمان به ارائه بحث پرداخت و بیان داشت: اینکه ما در زمینه ارتباط با دولت ها چگونه برخورد کنیم، بحث های مدونی دارد اما رابطه دولت ها با واحدهای بین المللی امر نوپدیدی است که روابط بین الدول را تشکیل می دهد.

این استاد دانشگاه گفت: سازمان ملل، دولت دولت ها است و دنیا امروز حاکمیت این سازمان جهانی را پذیرفته است.

وی با بیان اینکه عضویت و حضور در سازمان های بین المللی به یک ضرورت برای کشورها تبدیل شده است، گفت: امروز سازمان ملل و دیگر سازمان هی بین المللی از حیث امکانات، تایید و حتی تحریم دارای قابلیت های گسترده ای است.

وی با اشاره به در حال رشد بودن قوانین بین المللی در جهان، بیان داشت: امروز سوالات جدی در ارتباط این سازمان ها و حفظ منافع ملی کشورها وجود دارد که شاید در چندین سال دیگر به مرور حل شود.

معاون سابق وزیر امور خارجه بیان داشت: امروز داشتن نظام اسلامی برای ما کشور جزئی از منافع ملی تلقی می شو و جهان نیز این امر را پذیرفته است، اما سوال در گونه های تعاملی مناسب است که با قوانین ما تعارض پیدا نکند.

وی با اشاره به رویه های گوناگون در برخورد با قوانین بین المللی گفت: کشور ایالات متحده هنوز، کنواسیون های منع کاربرد مین، منع آلودگی هوا، قرارداد MPT را قبول نکرده است.

اخلاق چه جایگاهی در روابط بین الملل دارد؟

این محقق امور سیاسی و روابط بین الملل، در ادامه به بررسی اخلاق در حقوق بین املل پرداخت و گفت: صاحب نظران مدعی هستند که اخلاق را رعایت می کنند اما ملاک خلاق برای آنها داوری عرف و رجوع به رای اکثریت است.

وی در پایان با انتقاد از نقض قوانین بین المللی توسط برخی دولت های استکباری، بیان داشت: اخلاق سلطه گری و قدرت طلبی باعث شده تا سیاستمداران نتوانند از برخی اصول اشتباه خود چشم پوشی کرده و عقب نشینی کنند.

وی اظهار امیدواری کرد: سیر حرکتی سازمان های بین المللی در سال های آینده تکاملی بوده و نفوذ بیشتری پیدا کند.

در ادامه این نشست، حجت ‌‌الاسلام مهدی فیروزی، دبیر این نشست علمی ، نقاط ابهام بحث و پرسش های حاضرین را مطرح کرد. /909/ز502/ع