عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی:
تدوین علوم انسانی بدون اجتهاد امکان‌پذیر نیست
خبرگزاری رسا ـ عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به دغدغه رهبر انقلاب درباره علوم انسانی، گفت: کسی می‌تواند علوم انسانی را تدوین کند که در فقه مجتهد باشد یا محقق فقهی بوده و مبانی فقها را بداند، تدوین علوم انسانی بدون اجتهاد امکان ندارد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، در ادامه کارگاه‌های فقه‌پژوهی اداره کل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی، حجت‌الاسلام رضا اسلامی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم، صبح امروز 15 شهریور به بحث قلمرو فقه در علوم اسلامی و انسانی پرداخت.
وی بحث خود را به داد و ستد میان فقه و علوم اسلامی در حیطه‌های مختلف و اهمیت علوم انسانی بر اساس دیدگاه‌های رهبری اختصاص داد و گفت: این بحث سه عنوان دارد که در محیط‌های علمی راه یافته است.
وی عنوان اول را فلسفه فقه دانست و گفت: بعد از انقلاب که فقه، حاکمیت را در اختیار گرفته و ادعای اداره جامعه، پاسخ به سؤالات و ایجاد دانشگاه اسلامی را داشت، آماج سؤالات و انتقادات قرار گرفت و کارایی آن زیر سؤال رفت، از طرفی متناسب با شرایط روز، برخی از مبانی فقه فرو ریخته و شبهات جدید آمده و به بحث مبانی فقه انجامید.
حجت‌الاسلام اسلامی تصریح کرد: برای حل این مشکلات قرار شد قبل از بحث فقه به فلسفه فقه پرداخته شود که به فیلسوفانی سپرده شد که فقیه نبودند، در حالی که کسی که اطلاعات درون فقهی ندارد نمی‌تواند راجع به فقه قضاوت کند.
وی افزود: عنوان دوم اسلامی کردن علوم انسانی است که چگونگی آن بسیار مهم است، مثل علم روانشناسی، جامعه شناسی و اقتصاد که رابطه آنها با دین بررسی شده و بحث‌هایی مثل این‌که ذات این علوم، دینی شدن را نمی‌پذیرد، مطرح می‌شود.
وی توضیح داد: علوم انسانی پایه همه علوم بشر است، زیربناهای فکری بشر در علوم انسانی تعریف می‌شود و اگر به حال خود رها شود، باید یا در مدل‌های غربی باشد یا قبول کرد که ذاتا دینی شدن را نمی‌پذیرد که در این صورت فاجعه پیش خواهد آمد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی خاطرنشان کرد: سیطره علمی غرب بر جهان از طریق این است که علوم انسانی را با مبانی خود پایه ریزی کرده و به صورت بسته بندی تحویل دیگران می‌دهد و نیز القا می‌کند که نباید در آن تصرف کرد.
وی با اشاره به این‌که رهبری این خطر را احساس کردند، گفت: ایشان می‌فرماید«علوم انسانی برای جامعه، جهت دهنده و فکرساز است و مسیر یک جامعه را مشخص می‌کند... بسیاری از مباحث علوم انسانی مبتنی بر فلسفه‌هایی است که انسان را حیوان می‌انگارد... ما در زمینه علوم انسانی احتیاج به تحقیق و نوآوری داریم... امرزه غربی‌ها منطقه ممنوعه‌ای در علوم اسلامی ساخته‌اند و عده‌ای انسان ضعیف النفس نیز دلباخته اینها شده‌اند».
وی افزود: رهبری در جایی دیگر می‌فرمایند«علوم انسانی،اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و مسائل گوناگونی که برای یک جامعه به صورت علمی لازم است، به نوآوری علمی، یعنی اجتهاد احتیاج دارد». اجتهاد در این جمله رهبری، یعنی کسی می‌تواند علوم انسانی را تدوین کند که در فقه مجتهد باشد یا محقق فقهی بوده و مبانی فقها را بداند، وگرنه بدون اجتهاد امکان ندارد.
حجت‌الاسلام اسلامی با تأکید بر این‌که تقسیم کنونی علوم انسانی در اسلام شناخته شده نیست، گفت: طبق تعریف غرب، علومی که به روش برهان و قیاس حل می شود، ریاضیات است، علومی که در آن تجربه به کار می‌رود، تجربی است و حد وسط آن، علوم انسانی است.
وی با اشاره به این‌که اسلام تقسیم بندی خود را دارد؛ زیرا غرب هرچیزی را به نام خود سند می‌زند و سریعا اصطلاح‌سازی می‌کند، گفت: در اینجا این مسأله پیش می‌آید که اگر چیزی اسلامی خوانده شد، نباید از قبل اسلام چشم پوشی کرد و علومی مثل ریاضی و فلسفه را علم ندانست، بنابراین علومی که ذاتا از اسلام آمده‌اند، اسلامی اخص و علوم دیگر که از متون دیگران گرفته و در اسلام رشد کرده‌اند، عام خوانده می‌شوند.
وی افزود: روش اجتهادی در همه علوم انسانی صادق است، و برای علومی که انسانی نیست مثل ریاضی و تجربی نیز در برخی مراکز مطرح شده که اثبات آن مشکل است، مثلا این‌که به ماده از زاویه مخلوقات خدا نگاه شود، برای ایجاد فیزیک اسلامی مطرح می‌شود.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: البته نباید دخالت دین را بی‌جهت در همه جا وارد کرد و باید دانست که بعضی موارد در مدل دین، لابشرط (بدون لزوم دینی بودن) است، یعنی دین به صورت تأیید و تقریر در آن دخالت می‌کند.
وی در پایان گفت: عنوان سوم، جایگاه موضوعات در فقه و موضوع شناسی فقه است که اگر به خوبی بررسی شود، ارتباط فقه با علوم دیگر از ناحیه موضوع شناسی مشخص خواهد شد؛ این سه عنوان، کتب و مقالات فراوانی دارد که قابل رجوع است./932/پ202/س
ارسال نظرات