رابطه متقابل امام و امت از دیدگاه امامیه
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان نامه «رابطهی متقابل امام و امت از دیدگاه امامیه» پژوهشی از «سیده تحسین زهرا کاظمی» به بررسی وظایف و مسؤولیت‌های متقابل امام و امت اهتمام ورزیده است.
بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان نامه می‌خوانیم:
چکیده:
از آن جا که مسیر آفرینش انسان به سمت سعادت و کمال است. جهان ناگزیر از وجود انسان کامل است که مسئولیت رهبری و هدایت افراد انسان را داشته باشد تا آن‌ها از گمراهی نجات دهد. اقتضای این انسان کامل که همان امام است برخورداری از ویژگی‌ها و مکارمی است که او را اکمل و افضل از دیگران بسازد. همچنین شأن و منصب امام، وظایف و مسئولیت‌هایی را در زمینه‌های اخلاقی، اجتماعی، دین و هر آنچه که هدایت انسان محتاج به آن است، متوجه امام سازد. از سوی دیگر امام در قبال وظایفی که دارد حقوقی هم مترتب بر او خواهد شد که این حقوق همان وظایف افراد انسان را تشکیل میدهد. انسان‌ها به سعادت و کمال نمی‌رسند مگر آن که وظایفشان را ادا کنند و حقوق امامشان را به جا آورند. فصل بندی موضوع تحقیق اینجانب که رابطه متقابل امام و امت است، چنین است: در فصل اول طرح تحقیق بیان شده و مباحثی همچون سابقه تحقیق، سؤالات اصلی و فرعی، مفاهیم امامت، امت، رابطه متقابل، هدف خلقت انسان و فلسفه نصب امام بیان شد؛ و در فصل دوم، به شرح وظایف امام در مقابل امت پرداخته شده است. در این فصل، نخست شرایط و ویژگی‌های امام بررسی و سپس وظایف امام هم از جهت ظاهری و هم از جهت باطنی مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل آخر که فصل سوم این تحقیق میباشد، وظایف امت عبارتند از: معرفت داشتن نسبت به امام، اطاعت، مودت، توسل به امام (ع).
تعریف و تبیین موضوع:
در این تحقیق در صدد بیان و شمارش این وظایف هستیم:
- وظایف و مسئولیت‌هایی که بر دوش امام است: هدایت مردم در همه ابعاد و دخیل در سعادت فرد.
- وظایفی که بر دوش امت است:
- در حوزهی شناخت: شناخت نقش و جایگاه و ضرورت وجود امام؛ درک این که امام واسطهی فیض است و بدون او نمی‌توان راه به جایی برد.
- در حوزه عمل: عمل به مقتضیات شناخت، در قبال امام چگونه عمل کنیم و چه وظایفی انجام دهیم تا به هدف برسیم.
هدف تحقیق:
1) شناخت و آشنایی با ویژگی‌های امام و رهبر جامعه.
2) شناخت و آشنایی با وظایف و مسئولیت‌های امام و این که چگونه و در چه ابعادی مردم را هدایت میکند.
3) شناخت و آشنایی با وظایف و مسئولیت‌های امت، و این که امام چه حقی بر آن‌ها دارد و آن‌ها چگونه باید رفتار کنند.
تا در نهایت، پرتو این گونه تحقیقات علمی بهتر و بیشتر و به گونه‌ای درست و کامل در صراط مستقیم قدم برداریم.
اهمیت و ضرورت موضوع:
از آن جایی که در دنیای کنونی برخی انسان‌ها سخت به بیراهه رفتند و خود را گم کردند عامل این انحراف و جدایی از مسیر کمال عدم شناخت و آگاهی به فلسفه و هدف آفرینش انسان است بنابراین تنها راه خودشناسی و برگشتن به مسیر اصلی و هدایت و شناخت، ارتباط و اتصال حقیقی و درست به واسطه فیض الهی امام است.
روی آوردهای متنوع در امامت پژوهی:
دانشمندان مسلمان، در بحث از مسأله امامت، روی آوردهای متعددی دارند. یکی از اختلاف‌های اهل سنت و شیعه در مسأله امامت به همین امر بر میگردد. دانشمندان اهل سنت، در بحث از امامت، روی آورد فقهی را اخذ کرده‌اند در حالی که از نظر شیعه اخذ این روی آورد، تفسیری ناقص و تحویلی انگارانه از امامت به دست میدهد.
امامت در اصطلاح: سید مرتضی در تعریف امامت میفرماید: «امامت ریاست عام دینی است که شخص از ناحیهی خدای متعال نه به نیابت از مکلفات آن را دارا میشود.» علامه حلی در این باره میگوید: «امام کسی است که از سوی خدای تعالی ریاست عام دین و دنیا را در دنیا دارا شده است.».
فلسفهی وجودی امام:
1) راهنمایی انسان و حفظ او از گمراهی در مسیر تکامل.
2) نیاز شرع به حافظ.
3) رهبری سیاسی و اجتماعی امت.
شرایط و ویژگی‌های امام (ع) :
1) عصمت: در لغت به معنی منع و امساک است. شیعه بر عصمت امام به منزلهی یک ویژگی شخصیتی تأکید فراوان دارد. امام از نظر متکلمان امامیه همانند پیامبران و فرشتگان باید معصوم و از هرگونه پلیدی پاک باشد.
2) علم: دومین ویژگی ائمه اطهار (ع) علم الهی آنان میباشد. آن چنان که درباره وحی به انبیاء الهی و ارتباط آنان با عالم غیب است ائمه اطهار (ع) نیز باید از چنین ارتباطی برخوردار باشد چرا که آن‌ها نیز مانند انبیاء الهی وظیفهی هدایت انسان را بر عهده دارند.
3) افضلیت امام (ع) : بنا بر اعتقاد شیعه امام باید افضل باشد و مفضول حق امامت ندارد و خداوند کسی را به امامت منصوب میکند که از سایر مسلمانان افضل باشد.
4) منصوص بودن: بنا بر نظر امامیه امام از جانب خدا منصوب میگردد و نص صریحی که از جانب پیامبر (ص) میرسد، بر امامت او مهر عصمت مینهد.
5) ایمان.
6) عبادت.
7) زهد.
وظایف ظاهری امام (ع) :
1) وظایف اخلاقی امام (ع) : الف) ابلاغ در موعظه؛ ب) نهایت کوشش در خیرخواهی؛ ج) حسن خلق با مردم؛ د) برخورداری از شرح صدر؛ هـ) تواضع و فروتنی؛ و) فداکاری؛ ز) تطابق گفتار و کردار؛ ح) رعایت تساوی عدالت رفتاری.
2) وظایف اجتماعی امام (ع) : الف) حفظ نظام اجتماعی مسلمانان؛ ب) اجرای عدالت.
3) وظایف دینی امام (ع) : الف) احیای سنت؛ ب) پاسداری از کیان آموزه‌های اسلامی و جلوگیری از وقوع تحریف در آن؛ ج) پاسخگویی به شبهات و رد اعتراضات بر حقانیت آیین اسلام.
وظایف مردم در قبال امام (ع) :
نعمت ولایت از مهم‌ترین و بنیادی‌ترین نعمت‌های الهی است که برای تربیت و تعلیم بشر از سوی خداوند عنایت شده است. آن گاه مردم در قبال این نعمت، وظایفی بر عهده‌شان میآید:
1) معرفت امام (ع).
2) مودت نسبت به امام (ع).
3) اطاعت از ائمه معصومین (ع).
4) توسل جستن و طلب شفاعت از ائمه.
شیوه‌های توسل به امام (ع) :
1) هدیه کردن ثواب نماز به آن‌ها.
2) اهداء قرائت قرآن به ائمه (ع).
3) زیارت کردن مشاهد رسول اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع).
4) صلهی آنان به وسیلهی مال.
5) ذکر مناقب و فضایل ائمه و سرودن و خواندن شعر در فضائل ائمه اطهار (ع).
6) تشکیل مجالس ذکر مناقب و فضایل امامان (ع).
7) گریستن و گریاندن و خود را به گریه کنندگان شبیه نمودن.
8) حضور یافتن در مجالس فضایل و مناقب ائمه اطهار (ع).
نتیجه:
با توجه به مطالب و مباحث ارائه شده، وظایف و حقوق متقابل امام و امت روشن گردید که امام با توجه به نقش و شأن او در نظام خلقت وظایف و مسئولیت‌هایی به دوش او نهاده شده تا در این مسیر پر تلاطم با هدایت گری کامل و تمامش، افراد انسان را به منزل و مقصود نهایی برساند. این وظایف حقوقی را نیز متقابلاً برای او ایجاد میکند، این حقوق به عبارت دیگر همان وظایف امت در قبال امام است. مجموعهی این سه فصل ما را به این نتیجه میرساند که امر هدایت انسان و کاروان بشر چه در زمینهی تکوین و چه در زمینهی تشریع به این نتیجه نمیرسد مگر آن که این سه مرحلهی هدایت گری به صورت کامل اعمال شود هم امام باید شخصی خاص و منصوبی باشد هم در زمینهی عمل، وظایف خویش را به صورت تمام و کمال انجام دهد و هدایت باید حقوق ولی را مراعات نماید.
شایان ذکر است، پایان‌نامه «رابطهی متقابل امام و امت از دیدگاه امامیه» پژوهش پایانی «سیده تحسین زهرا کاظمی»، برای اخذ مدرک کارشناسی جامعة المصطفی العالمیة (مؤسسه آموزش عالی شهید بنت الهدی) است که در سال 1390 دفاع شده است و استاد راهنمای آن «خانم دکتر سیده منا موسوی» و استاد مشاور آن «حجت الاسلام سید صمصام الدین قوامی» است./9193/پ201/ن