بازنشر | یادداشت مهدوی؛
نگاهی به شخصیت محمد بن عثمان عَمْری
دومین نایب خاصّ امام زمان در دوران غیبت صغری، محمد بن عثمان بوده که بیشترین دوران نیابت را نسبت به سه نایب دیگر داشته است.
به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، دوران غیبت صغری، دوره‌ای بود که امام زمان عجّل اللهُ فرجَه الشریف به واسطه نوّاب خاص که چهار نفر بودند، با شیعیان در ارتباط بود. دومین نفر آنها محمد بن عثمان عَمْری است که در این نوشته به شخصیت او پرداخته می‌شود.
ویژگی‌های شخصیتی
نایب اول، عثمان بن سعید، پدر محمد بن عثمان بود که پس از مرگ او پسرش محمد به نصّ امام حسن عسگری علیه‌السلام و به دستور امام زمان علیه‌السلام جانشین او شد. 1
وی از معتمدین و بزرگان شیعه بود و جایگاه ممتازی نزد امام زمان علیه‌السلام داشت. چرا که اگر این‌گونه نبود، نایب خاص حضرت نمی‌شد.
احمد بن اسحاق از امام عسگری علیه‌السلام نقل کرده که فرمود: عَمری و پسرش(عثمان و محمد)، هر دو ثقه و مطمئن هستند؛ هر چه به تو رساندند از من است و هر چه به تو گفتند سخن من است. سخن آنها را بپذیر و اطاعت کن. به درستی که آنها ثقه و مورد اعتماد هستند. 2
امام زمان علیه‌السلام در قسمتی از توقیعی که به مناسبت درگذشت عثمان بن سعید به محمد بن عثمان داده است، می فرماید: ... از کمال سعادت اوست که خداى تعالى فرزندى مثل تو به او ارزانى فرموده که جانشین و قائم مقام وى باشد و براى او طلب رحمت کند و من مىگویم: الحمدللَّه که خداى تعالى نفوس را به منزلت تو و آنچه که به تو مرحمت فرموده طیّب ساخته است. خداوند تو را یارى کند و نیرومند سازد و پشتیبانت باشد و توفیقت دهد و تو را ولىّ و نگاهبان و رعایت کننده و کافى و معین باشد. 3
اسحاق بن یعقوب می‌گوید: از محمد بن عثمان خواهش کردم، نامهاى که در آن مسائل مشکل خود را نوشته بودم به حضور امام علیه‌السّلام تقدیم کند؛ او هم پذیرفت. در جواب من توقیعى به خط امام زمان علیه السّلام به این عبارت صادر شد: «محمد بن عثمان که خداوند از او و پیش از وى، از پدرش خشنود باشد، مورد وثوق من است و نامه او نامه من می‌باشد». 4
هم چنین شیخ طوسی نقل می‌کند: طایفه شیعه همیشه عثمان بن سعید را به عدالت قبول داشتند؛ موقعى که وفات یافت فرزندش محمد بن عثمان او را غسل داد و بر جاى او نشست و تمام امور مربوط به سفارت و نیابت امام زمان علیه السّلام به وى تفویض شد. شیعیان نیز نسبت به عدالت، وثاقت و امانت دارى او اتفاق نظر داشتند؛ برای این‌که در زمان امام حسن عسکرى علیه السلام از طرف حضرت، تصریح به امانت‌داری و عدالت او شده بود و امر شده بود که مردم به او رجوع کنند. بعد از رحلت امام حسن عسکرى علیه‌السلام و زمان حیات پدرش عثمان بن سعید نیز، کسى درباره عدالت او اختلاف نظر نداشت و در خصوص امانت‌داری وى تردید نمى کرد.
توقیعات محمد بن عثمان
توقیعات امام زمان علیه‌السلام در امور مهم دینى، در طول حیات وى با همان خطى که در زمان پدرش عثمان بن سعید صادر می‌شد، به دست او صادر می‌گشت و به شیعیان می‌رسید. شیعیان جز او کسى را به نیابت نمىشناختند و به دیگرى مراجعه نمى‌کردند. علائم و کرامات زیادى از وى نمایان شد. معجزات امام زمان علیه‌السلام به دست او آشکار می‌گردید و امور بسیارى را از جانب امام به شیعیان خبر داد که همه باعث بصیرت شیعیان در خصوص وجود امام دوازدهم گردید. این مطلب در نزد شیعه مشهور است. 5
شیخ طوسی نقل می‌کند که: ابو الحسن، على بن احمد دلال قمى نقل کرده که گفت: روزى بر ابو جعفر محمد بن عثمان وارد شدم تا به وى سلام کنم؛ دیدم لوحى پیش روى او نهاده و نقاش بر آن نقش می‌کشد و آیاتى از قرآن در آن می‌نویسد و اسامى ائمه [علیهم‌السلام] را در حواشى آن می‌نگارد. من گفتم: آقا! این لوح چیست؟ فرمود: این براى قبرم می‌باشد و مرا روى آن خواهند گذاشت، یا این‌که گفت: بر آن تکیه می‌دهم و هم‌چنین فرمود: هر روز داخل قبرم می‌شوم و یک جزء قرآن می‌خوانم سپس بیرون مى آیم.
ابو على، راوى این خبر می‌گوید: گمان می‌کنم ابوالحسن على بن احمد گفت: محمد بن عثمان دست مرا گرفت و قبر خود را به من نشان داد و گفت: چون فلان روز و فلان ماه و فلان سال فرا رسد، به سوى خدا می‌روم و در آن مدفون می‌شوم و این لوح هم با من خواهد بود. وقتی از پیش او آمدم، آنچه فرموده بود یادداشت کردم و هم‌واره مراقب آن اوقات بودم. چیزى نگذشت که او بیمار شد و بالأخره در همان روز و ماه و سالى که گفته بود وفات یافت و در همان قبر نیز دفن شد. 6
شیخ طوسی از ابونصر هبة اللَّه روایت می‌کند که: ابو جعفر محمد بن عثمان(ره) در آخر ماه جمادى الاولاى سال سیصد و چهار یا سیصد و پنج وفات یافت. وی حدود پنجاه سال نیابت حضرت امام زمان علیه‌السلام را بر عهده داشت. مردم اموال خود را به وسیله او به امام می‌رساندند و توقیعاتى به همان خطى که در زمان امام حسن عسکرى علیه‌السلام براى شیعیان، در امور مهم دین و دنیاى آنان می‌رسید و جواب مسائلى که می‌پرسیدند، به وسیله او صادر می‌گشت.
هم‌چنین ابو نصر گفت: قبر محمد بن عثمان(در بغداد) پیش قبر مادرش در سر راه دروازه کوفه در محلى که خانهاش آن‌جا بود، واقع است. 7
سخنان محمد بن عثمان
ابو جعفر بن بابویه(صدوق) نقل کرده: محمد بن عثمان قدس اللَّه روحه روایت نموده که به خدا قسم حضرت صاحب الامر علیه‌السلام هر سال، موسم حج در مکه است؛ او مردم را مىبیند و همه را مىشناسد و مردم هم او را مىبینند ولى نمىشناسند. 8
از عبد اللَّه بن جعفر حمیرى نقل شده که گفت: از محمد بن عثمان رضى اللَّه عنه پرسیدم: آیا صاحب الامر را دیدهاى؟ گفت: آرى. آخرین بار که آن حضرت را دیدم در خانه خدا بود(یعنى مسجد الحرام) و می‌فرمود: «اللّهم انجز لى ما وعدتنى؛ خدایا! آنچه را به من وعده فرمودى عملى گردان!» و هم‌چنین محمد بن عثمان رضى اللَّه عنه گفت: آن حضرت صلوات اللَّه علیه را دیدم که در «باب المستجار» پرده خانه خدا را گرفته و می‌فرماید: «اللّهم انتقم بى من اعدائک؛ خدایا! بوسیله من از دشمنانت انتقام بگیر!». 9
هم‌چنین شیخ طوسی از على بن صدقه قمى روایت نموده که گفت: محمد بن عثمان رضى اللَّه عنه بىمقدمه و بدون این‌که سؤالى از وى کنم نزد من آمد تا به آنها که نام حضرت را پرسیده بودند خبر دهد و گفت: یا باید از بردن نام حضرت سکوت کنند تا به بهشت بروند و یا درباره او گفت‌وگو کنند تا در آتش بیافتند؛ زیرا اگر آنها بر نام امام مطلع گردند، آن را پخش می‌کنند و چنان‌چه جاى او را بدانند، مردم را به آن‌جا راهنمائى می‌کنند. 10 /999/د101/س
بابک شکورزاده
فهرست منابع:
1.الغیبة/شیخ طوسی/دار المعارف الاسلامیه/چاپ قم/1411ق/ص359
2.همان/ص360
3.کمال الدین / شیخ صدوق/ انتشارات اسلامیه / چاپ تهران /1395ق/جلد2/ص510
4.الغیبة / ص362
5.همان / ص363
6.همان/ ص365
7.همان/ ص366
8.من لا یحضره الفقیه/شیخ صدوق/دفتر انتشارات اسلامی/چاپ قم/1413ق/ج2/ص520
9.الغیبة/ص364
10. همان
/999/702/ر
ارسال نظرات
نظرات بینندگان
نور الله بهرامی
۳۱ فروردين ۱۳۹۸ - ۱۱:۳۱
درباره نواب اربعه امام عصر عج مطالب بیشتری ارسال نمایید.
پاسخ