حجت‌الااسلام علوی:
تسلّط به احکام شرعی و توانایی بیان آن، لازمه یک طلبه کار آمد است
خبرگزاری رسا - یکی از مسائل مهمی که در پاسخ‌گویی مسائل شرعی، مؤثر است، شناخت موضوع حکم می‌باشد. نتیجه موضوع شناسی، مشخص بودن وظیفه مکلف در مقام عمل است.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، تبلیغ و ترویج دین، مخصوصاً احکام شرعی یکی از وظایف ذاتی حوزه‌های علمیه بوده و لازمه تبلیغ و ترویج نیز وجود کارشناسانی در این فن می‌باشد. برای این منظور، به همت بعضی از فضلاء، مرکزی به نام "ستاد ترویج احکام" برای آموزش طلاب، ایجاد شده است. پیرامون اهداف و فعالیت‌های این مرکز، گفت‌وگویی با حجت‌الااسلام علوی، مدیر ستاد، صورت گرفته که در ادامه می‌خوانیم.
رسا - چند سال است که این مرکز شروع به کار کرده و با چه هدفی تشکیل شده است؟
یکی از مسئولیت‌های حوزه علمیه و طلاب علوم دینی، علاوه بر انتشار مباحث اخلاقی در جامعه، توضیح و بیان احکام شرعی است.
پیشروی حوزه از نظر مسائل فقهی خوب بوده، ولی از نظر احکام شرعی و بیان آن که مورد نیاز جامعه است و هر روز با مسائل و موضوعات جدیدی رو به رو می‌شود، کار جدی صورت نگرفته و لازم است که مقداری روی احکام شرعی کار شود و طلاب از این حیث به روز باشند.
با چند نفر از دوستان از جمله آقایان فلاح زاده و وحیدپور، بحث‌هایی داشتیم و به این نتیجه رسیدیم که خوب است مرکزی برای طلاب مبلغی که علاقه‌مند هستند آگاهی بیشتری نسبت به مسائل شرعی داشته باشند تأسیس شود؛ برای همین منظور از سال 86 اولین برنامه‌ریزی برای تأسیس این مرکز انجام شد. دوره اول را با 4 ترم و در مدت دو سال گذراندیم؛ دوره دوم هم سپری شد و مجموع دو دوره حدود 150 نفر دانش آموخته داشتیم. دور سوم هم که در حال حاضر ترم آخرش می‌باشد، در حدود 80 نفر می‌باشند و تا حدودی به احکام شرعی آشنا شده‌اند و توانایی پیدا کرده‌اند که به عنوان استاد در مدارس علمیه، مساجد و دفاتر مراجع به سؤالات مردم پاسخ دهند.
از آن جهت که طلاب حاضر در این کلاس‌ها، نسبت به احکام شرعی احساس نیاز کرده‌اند، درصد ریزش این مرکز نسبت به مراکز تخصصی کمتر است. با این‌که ما، نه کمک هزینه‌ای می‌دهیم و نه مدرک خاصی اعطاء می‌کنیم. از طرفی، کلاس‌ها هم بعد از نماز عشاء برگزار می‌شود و گاهی اوقات دیر وقت می‌شود.
بعضی از دوستانی که سابقاً در این‌جا بودند، الآن مشغول فعالیت هستند. بعضی‌ها شهرستان رفتند و به کمک دوستان طلبه‌شان جایی را برای ترویج احکام تأسیس کرده‌اند و ما از این جهت خوشحالیم، عزیزانی که این‌جا مشغول هستند، به حدی برسند که مردم بتوانند از آنها استفاده کنند.
رسا - چه مباحثی در این کلاس‌ها بیان می‌شود؟
بعضی از مبانی فقه گفته می‌شود. بعضی از مسائل جدید مثل مسایل بانکی، بورس و شرکت‌ها بیان می‌شود. بعضی مسایل عملی مثل غسل میت، وضو و غسل جبیره‌ای، مسایل مربوط به نکاح و طلاق و صیغه‌های آنها و کارهایی که یک طلبه لازم است بداند و در این رابطه به او مراجعه می‌شود، از جمله مواردی است که در کلاس‌ها مطرح می‌شود.
قسمتی از مسایل ابواب گفته می‌شود. مبحث دیگر بحث شبهه‌شناسی فقهی است که بیان می‌شود؛ مثل بحث خمس که اهل سنت شبهاتی در این زمینه وارد کرده‌اند. برای آشنایی با مسایل جدید مثل مسائل ناباروری، با هماهنگی که با جهاد دانشگاهی انجام داده‌ایم، دانش پژوهان را به این مراکز می‌بریم تا از آن‌جا بازدید کنند و با مسایل جدیدی که در این حوزه است، آشنا شوند؛ برای این‌که آشنا شدن با موضوعات احکام برای پاسخ‌گویی لازم است. وقتی ما در خلأ تعریفی کردیم، نمی‌توانیم بدانیم که سائل چه می‌خواهد بپرسد؛ اما وقتی با این موضوعات آشنا شدیم، حالا وقتی پرسیده می‌شود که مثلاً حکم انجماد نطفه چیست، می‌دانیم که منظور چه می‌باشد و به چه معناست، تلقیح آزمایشگاهی یعنی چه و یا رَحِم اجاره‌ای چگونه است؟
یکی از مکان‌های دیگر که این دوستان را می‌بریم، کشتارگاه است تا با موضوع ذبح آشنا شوند و نسبت به طریقه ذبحی که در این مراکز صورت می‌گیرد، آگاهی پیدا کنند.
در بحث موضوع شناسی، بعضی مسائل است که مرکز موضوع شناسی در آن مورد کار کرده و نتیجه آن، این‌جا تبیین می‌شود و بعضی موارد هم هست که مثل بازدید از مرکز ناباروری، به طور مستقیم با موضوعات آشنا می‌شوند؛ ولی به هر حال، هر دو صورت موضوع شناسی است و نتیجه‌اش یک چیز می‌باشد.
رسا - نتیجه و ثمره موضوع شناسی چیست؟
نتیجه موضوع شناسی این است که در مقام پاسخ دادن، دیگر با امّا و اگر، پاسخ داده نمی‌شود که مثلا اگر چنین باشد، حکمش این است و اگر طور دیگری باشد، حکمش چیز دیگری خواهد بود؛ بلکه موضوع مشخص است، جواب هم بدون شرط داده می‌شود و سائل هم تکلیفش را می‌داند. البته ما اجتهاد نمی‌کنیم و صرفاً نظر مراجع را بیان می‌کنیم و هر جا که لازم باشد، از دفاتر مراجع استفتاء می‌شود؛ ولی به هر حال موضوع برای ما مشخص است.
رسا - رویکرد شما نسبت به متن رساله‌های عملیه چیست؟
یکی از مسایلی که ما با آن روبه رو هستیم، مشکلاتی است که استفاده از توضیح‌المسائل به همراه دارد. درست است که رساله، فارسی می‌باشد، ولی تعبیرات علمی و فنی که در آن آمده، برای عموم قابل فهم نیست. مقداری از تلاش ما این است که دوستانی که در این کلاس‌ها شرکت می‌کنند، این نکات را بیاموزند و برای استفاده بهتر مردم از توضیح‌المسائل، کمک‌کار باشند.
رسا - آیا شما درصدد هستید که نگارش توضیح‌المسائل را تغییر دهید تا قابل فهم‌تر شود و مسایل مورد ابتلای بیشتری در آن گنجانده شود؟
یکی از اهدافی که داریم همین است. در حال حاضر گروهی از فارغ‌التحصیلان را برای نگارش احکام انتخاب کرده‌ایم. گروهی هم برای مسائل احکام تربیتی کودک و نوجوان هستند که امیدواریم بتوانیم استادانی را برای پیش دبستانی تا دبیرستان تربیت کنیم و در این زمینه همکاری‌هایی با آموزش و پرورش داریم. تعلیم احکام برای بچه‌ها خودش نیاز مفصلی است و اگر احکام با شیرینی و لطافت برای آنها بیان شود از کودکی احکام را فرا می‌گیرند.
در مورد توضیح‌المسائل، در نظر داریم، نحوه‌ای نگارش داشته باشیم که برای عموم قابل فهم باشد. اگر مسائل را ریزتر کنیم، هم اختلاف نظرها کم می‌شود و هم مردم بهتر متوجه می‌شوند؛ حالا یا به صورت سؤال و جواب یا به صورت مسئله توضیحی. به هر حال توضیح‌المسائل نیازمند بازنگری و بازنویسی است و ان شاء الله با جلب نظر مراجع عظام، این کار انجام خواهد شد.
رسا - آیا طلاب به اختلاف فتاوا واقف می‌شوند؟
بله عمده این است که بتوانیم اختلاف فتاوا را برایشان تبیین کنیم و با یک نظر پیش نروند. تسلط به نظرات مختلف در مقام پاسخ‌گویی مؤثر است.
رسا - چه فعالیت‌هایی نسبت به احکام صنوف داشته‌اید؟
ما بسیاری از صنوف در کشور داریم که آگاهی از احکام صنوف خودشان ندارند؛ به همین دلیل باید کلاس‌هایی برای ایشان گذاشته شود و احکام صنفشان بیان شود.
توسط سازمان تبلیغات سؤالاتی از صنوف مختلف گرفته شده و امیدواریم که این مرکز بتواند پاسخ‌گوی آن باشد.
یک راهش این است که از طریق صدا و سیما اقدام شود و چون همه نمی‌توانند در زمانی که برنامه پخش می‌شود، هماهنگ شوند و از آن استفاده کنند -ضمن این‌که سؤالات خاصی هم دارند- می‌طلبد در هر شهرستانی کلاس‌هایی تشکیل شود و ما نیاز داریم که استادی آن‌جا برود و این کار را انجام دهد. امیدواریم از فارغ‌التحصیل‌های این مرکز، عده‌ای بتوانند این مسئولیت را بر عهده بگیرند.
برای پخش احکام شرعی، قراردادی با صدا و سیما داریم و در آن‌جا هم نیاز است که بعضی از مسأله‌گوهای ما به لهجه‌های محلی صحبت کنند؛ چون بسیاری از افراد هستند که گویش‌های متفاوتی دارند و به راحتی متوجه لهجه فارسی نمی‌شوند؛ برای همین، نیاز است که با لهجه‌ها و گویش‌های مختلف خودشان با آنها صحبت شود که قابل فهم باشد. امیدواریم این کار هم با توجه به دانش آموختگانی که در این‌جا داریم، حل بشود و اقداماتی در این زمینه صورت گرفته و تعاملاتی با صدا و سیما شده است.
رسا - به گوشه‌ای از فعالیت‌هایی که خارج از این مرکز داشته‌اید، اشاره فرمایید.
یکی از کارهایی که انجام دادیم این بود که برای روحانیون شاغل در نیروی انتظامی، یک دوره کلاس گذاشتیم که به صورت اردوی یک هفته‌ای بود و کارشان فقط احکام بود؛ کار موفقی هم بود و حدود 800 نفر در این کلاس‌ها حضور داشتند.
برای بعضی از حوزه‌های علمیه هم پیشنهاداتی شده تا استاد بفرستیم و چنین برنامه‌ای اجرا شود.
مشابه این مرکز در جامعة الزهراء هم برای خانم‌های طلبه‌ای که دوره‌شان تمام شده و می‌خواهند تبلیغ بروند، توسط استادانی که این‌جا مشغول‌اند، کلاس‌هایی برگزار می‌شود.
رسا - در پایان نکاتی که لازم می دانید را بیان کنید.
مردم، متدیّن هستند و این که می‌بینیم احکام شرعی مورد غفلت واقع می‌شود، برای این است که آگاهی ندارند و نیاز مبرم به یادگیری احکام دارند. سابقاً در شهرستان‌ها علمای بزرگی بودند که در مسائل مختلف مرجع مردم بودند. بعد از انقلاب مسائل و موضوعات مختلف گسترش پیدا کرد. بزرگان به تدریج از دنیا رفتند و شهرستان‌ها از این حیث خالی شدند؛ از طرف دیگر، کسانی هم که به عنوان طرح هجرت یا امام جمعه می‌روند، آن‌قدر کارهای متعددی به عهده‌شان است که مقداری از مسئله گویی غافل می‌شوند؛ چنان‌چه می‌بینیم وعاظ هم کمتر مسئله می‌گویند و از ابتدا به خطابه می‌پردازند؛ در حالی‌که سابق این‌گونه نبود، منبری یک یا دو مسئله می‌گفت و بعداً وارد مباحث اخلاقی می‌شد. این‌که می‌بینیم دادگاه‌های ما این همه پرونده دارد، شاید بتوان گفت بیش از بیست درصد آن به خاطر ندانستن احکام شرعی می‌باشد؛ مثلاً خانمی که نمی‌داند در عده نمی‌تواند ازدواج کند یا بچه‌ای را که از پرورشگاه آورده نامحرم است، طبیعی است که مشکل‌ساز می‌شود؛ این‌ها اگر از اول مسئله را بپرسند، به راحتی قابل حل می‌باشد، ولی این کار را نمی‌کنند و نتایج منفی دارد و مرتکب خلاف شرع می‌شوند.
یا مثلاً مسائل بانکی؛ الآن اکثراً مبتلا هستند. این قوانین بانکی طبق چیزی که شورای نگهبان تصویب کرده، اشکال شرعی ندارد؛ ولی در عمل، نه کارمند متوجه به مسئله است و نه مشتری، نتیجه این می‌شود که وام ربوی می‌گیرد و در آن تصرف می‌کند و آثار معاملات حرام بر آن بار می‌شود!
/999/401/ر
ارسال نظرات