امر به معروف و نهی از منکر بهانه ای برای تسویه حساب های شخصی و جناحی نیست
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، در شرایط امروز با توجه به فاصله ناخودآگاه جامعه ازارزش های اجتماعی واز سویی حساسیت های زندگی اجتماعی، توجه به مقوله واجب امر به معروف و نهی ازمنکر بیش از پیش احساس می شود تا جایی که مجلس شورای اسلامی نیز در این روزها نسبت به قانونی شدن این فریضه الهی اصرار و پافشاری کرده است، به همین بهانه پای صحبت حجت الاسلام محمود مرویان حسینی، مدیر کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی می نشینیم؛
رسا ـ امر به معروف و نهی از منکر به چه معناست؟
معروف به خیر و خوبی گفته می شود که جزو احکام شرع باشد،عقل و عرف متدینین آن را یک وظیفه اجتماعی بداند و منکربه زشتی گفته می شود که توسط شرع، عقل و عرف متدینین ناپسند بودن آن به صراحت معلوم باشد بنابراین به واسطه تأثیرگذاری اجتماع بر فکر و رفتار آحاد جامعه چنانچه معروفی که باید در عرصه اجتماع وجود داشته باشد و ترک شده باشد باید امر به آن کرد تا این نیاز و بایستگی در عرصه جامعه فراهم شود و اگرحرامی یا زشتی در جامعه ایجاد شده باشد بایستی همگان نهی از آن رفتار آن ناپسند را انجام دهند تا عواقب منفی آن دامنگیر جامعه نباشد از این نظر امر به معروف و نهی از منکر یک نظارت همگانی بر سالم سازی فضای جامعه اسلامی است که طبعا در فکر، اندیشه و رفتار تک تک افراد تأثیرمهمی دارد.
رسا ـ چرا اجرای فریضه الهی امر به معروف و نهی از منکر نیاز به ضمانت اجرایی دارد؟ آیا زمینه سازی برای قانونمندشدن این فریضه در جامعه صورت گرفته است؟
از آنجا که فرهنگ اجتماعی بر ساختارهای فردی تأثیر شگرفی دارد و جامعه با ابزارتبلیغات، فضاسازی و رفتار عمومی نماینگر فرهنگ عمومی مردم است و در تعلیم و تربیت مثبت یا منفی جامعه موثر است بنابراین باید مقوله امر به معروف و نهی از منکر جدی گرفته شود و برای این که این اتفاق به صورت عملی محقق شود این فریضه الهی یک ضمانت اجرایی می خواهد و این ضمانتش در فرهنگ اسلامی بخشی از آن وظیفه مندی و تکلیف گرایی است که آحاد جامعه باید نسبت به آن داشته باشند که این امر به معروف و نهی از منکر خواسته مؤکد خدای متعال است و به ارزش های دینی باید پایبند باشند و داشتن ضمانت اجرایی سبب انگیزه درونی برای انجام این امرمی شود و از طرفی به این دلیل که امربه معروف و نهی از منکر در سالم سازی محیط، اصلاح رفتارهای عمومی و درساماندهی فرهنگ اجتماعی تأثیر فراوانی دارد که هرگز نمی توان جای آن را با رفتارهای فردی پر کرد، این عامل هم موجب احساس مسؤولیت افراد و نظارت اجتماعی بر رفتار افراد می شود و این حقیقت را جامعه باور می کند که همه ما در یک کشتی زندگی می کنیم و سرنوشت ما به هم گره خورده و خوبی و بدی ما به هم پیوند خورده است و اگر بخواهیم خودمان، خانواده مان و نسلمان موفق باشند باید جامعه را پاک سازی و رو به رشد قرار دهیم و اگر این فهم از طریق رسانه و با زبان هنر و نخبگان و الگوها و دستگاه ها و سازمان های مسؤول و تعلیم و تربیت عمومی در جامعه فرهنگ سازی بشود انگیزه افراد برای هزینه دادن نسبت به امر به معروف و نهی از منکر بیشتر خواهد شد.
البته فریضه امر به معروف و نهی از منکر ظرایف و ویژگی های خاصی در فرهنگ اسلامی دارد و این مقوله جدیدی در اسلام نیست و در فرهنگ های دیگر هم به اهمیت و ضرورت امر به معروف و نهی از منکر رسیده اند و امروز اقداماتی را در زمینه نظارت همگانی طراحی کردند اما اسلام از جنبه های گوناگون و با حساسیت های ویژه ای این مسأله رامطرح کرده است.
رسا ـ با توجه به آیات قرآنی در پذیرش دین از سوی افراد، اجباری نیست در عین حال به نظر می رسد قانونی شدن فریضه امر به معروف و نهی از منکر در واقع اجباری شدن این تکلیف است، نظر شما در این زمینه چیست؟
گسترده ترین سطح پیگیری مقوله امر به معروف و نهی از منکر توسط خود مردم و با احساس اهمیت و مسؤولیت به این فریضه الهی انجام پذیر است یعنی همان امر به معروف و نهی از منکر زبانی و توسط مردم بر مردم صورت می گیرد و این سطح هیچ نیازی به اجبار و الزام ندارد مثل دیگر واجبات و محرمات که جنبه اجتماعی داردو همیشه بسیاری از مؤمنین و فرهیختگان متدین آمادگی این کار دارند و تا به امروز نیز این گونه بوده است اما سخن در این است که بعضی از افراد و جریان ها خواسته و ناخواسته و حتی به صورت باندهایی هدایت شده اقدام به رفتارهای هنجار شکن و ضد خط قرمزهای جامعه بکنند و برخلاف منافع و مصالح و ارزش های جعه اسلامی قدم بردارند بعد از این که تذکر داده شد و فرهنگ سازی شد و زمینه تربیتی لازم برای این مقوله فراهم شد باید هم از اقدام کنندگان امر به معروف و نهی از منکر حمایت صورت بگیرد و با هنجارشکنانی هم که به صورت باند هستند مقابله شود.
در واقع این ها کسانی هستند که به فرهنگ عمومی جامعه آسیب می رسانند و نسل را تخریب می کنند وارزش های پذیرفته شده یک جامعه اسلامی را لگد مال می کنند و طبیعی است که دستگاه های فرهنگی و نهادهای اجتماعی و حتی دستگاه های حقوقی و امنیتی نسبت به مصالح جامعه و ارزش های پذیرفته شده و احکام مصرح دین باید احساس تعهد ویژه ای داشته باشند از این جهت گروه دوم که نیازمند ساختارهای اجتماعی و دستگاه ها هستند و به همین دلیل مصوبات قانونی و پیگیری های اجرایی ورود به این عرصه پیدا می کنند.
رسا ـ به نظر شما قانونی شدن فریضه امر به معروف و نهی از منکر در شرایط کنونی به نفع جامعه خواهد بود؟
مقصود از قانونی شدن اگر بدین معناست که این فریضه الهی را ساماندهی و انسجام بخشی بکنیم و پیگیرانه تر نسبت به مصالح اجتماعی ورود پیدا کنیم و آن پیش بینی های اسلام را برای داشتن جامعه ای سازنده و موفق به آن اهتمام جدی تر داشته باشیم طبیعی است که این کار موجب گسترش فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر می شود و برکات حاصل از تحقق معروف و ترک منکر نصیب جامعه می شود همان چیزی که در نهضت و قیام عاشورا می بینیم چرا که امام حسین(ع) فرمودند من قیام کردم که امر به معروف و نهی از منکر بکنم اما اگر مقصود ازقانونی کردن این فریضه الهی این باشد که دیگر مردم از رسالت اجتماعی و احساس وظیفه شان رابه یکدیگر و داشتن جامعه ای سالم، پاک و رو به رشد به بهانه این که دستگاه مسؤولی وجود دارد دست بکشند طبیعی است که با این شکل توفیق مندی نصیبمان نخواهد شد و مشکلاتمان حل نخواهد شد و حتی آسیب هایی نیز ایجاد خواهد شد و مقصود مجلس نیز از پیگیری اصل هشتم فانون اساسی این نگاه منفی نیست.
رسا ـ پاسخ شما به رسانه های غربی در برابر واکنش نسبت به قانونی شدن امر به معروف و نهی از منکر و این که آنان ادعا دارند که این امر به معنای زیرپاگذاشتن حقوق بشر و اهانت به انتخاب یا اجبار افراد است، چیست؟
کسانی که تصور می کنند امر به معروف و نهی از منکرمخالف با حقوق بشر است در واقع مطالعه کافی در این زمینه ندارند؛ ارجاع اینگونه افراد به الزامات اجتماعی که در کشورهای غربی وجود دارد و آنان بر طبق قوانین خودشان خط قرمزهای متعددی را برای فرهنگ اجتماعی طراحی کردند وبا ابزارهای مختلف مثل رسانه و قانون و تنبیهات اجتماعی و با پشتوانه پلیس جدیت فراوانی در برابر هنجار شکنان جامعه خودشان دارند به نظر ما در کشورهای غربی الزامات اجتماعی بیشتری وجود دارد و آن ها برای هنجارهای خودشان که مطابق با فرهنگ غربی شان است سختگیری های جدی دارند و اصلا به این گونه نیست که غربی ها خودشان به نظارت اجتماعی اهتمام نداشته باشند چرا که کوچه و خیابان و محیطی نیست که دوربین ها افراد را در کشورهای اروپایی کنترل نکنند و حساب های مالی و مراودات شخصی و فضای اینترنت و اظهار نظرهای آنان در موقعیت های مختلف تحت کنترل است اتفاقا ما احساس می کنیم که آنها نظارت های خیلی بیشتری رابر شهروندان دارند.
اما ما معتقد هستیم که امر به معروف و نهی از منکر آن خیر و خوبی است که حکمت بالغه الهی، نظام تشریع خداوند، عقل تردید ناپذیر و عرف متدینین بر آن صحه گذاشته است در واقع آن چیزی که مصالح مردم است که یکی سعادت جامعه در گرو آن است که هنجارهای پذیرفته شده و قطعی جامعه را در بر می گیرد ما هیچ جایی را نمی شناسیم که برای ارزش های اجتماعی خودشان احترام قائل نشوند و مصالح مردم و نسلشان را در اختیار هنجارشکنان بگذارند این ساده لوحی است که ما برای تأثیرات اجتماع بر فرهنگ عمومی یک ضمانت های اجرایی را پیش بینی نکنیم.
رسا ـ راهکارهای فرهنگسازی امر به معروف و نهی از منکر به نظر شما چه عواملی هستند؟
ما باید اهمیت امر به معروف و نهی از منکر را با زبان هنر به مردم منتقل کنیم، امر به معروف و نهی از منکر را از مدیران و نخبگان آغاز کنیم و الگوهای اجتماعی این فریضه الهی برای افراد متوسط یا ضعیف بیان شود تا این الگوسازی در جامعه اثرگذار بشود، این مقوله باید یک مقوله تک بعدی نباشد و فقط به مردم امر و نهی نکرد بلکه مسؤولان را هم باید نسبت به وظایفشان امر به معروف و نهی از منکر کرد. باید کمک کرد به این که آمر به معروف و نهی از منکر ظوابط این امر را نیز مسلط باشد و الگوسازی و تشویق کرد افرادی را که با درستی و با حفظ ظوابط حدود و شرع اقدام به امر به معروف و نهی از منکر می کنند باید فهرست معروف و منکر را نوشت و منکرهای اجتماعی راکه به وسیله آن حقوق جامعه تضعیف می شود در رده های بالاتری قرار بگیرند.
باید سعی بشود که زبان در امر به معروف و نهی از منکر مهربانانه باشد و امر به معروف و نهی از منکر بهانه ای برای تسویه حساب های شخصی افراد و جناحی نشود و اگر در این زمینه دبیرخانه و کارگروه هایی داشته باشیم در مقوله امر به معروف و نهی ا از منکر به جامعه آگاهی بدهند و خیر و خوبی آن را که در آمیزه های اسلامی و بیانات پیامبر اکرم (ص) است به همگان برسانند حتمامردم تشویق خواهند شد برای این که شتاب بگیرند درباره امر به معروفو نهی از منکر که یک سیره اولیای الهی است و با این فریضه الهی، نظامات اجتماعی صورت می گیرد و حق به حق دار می رسد و خیرات در جامعه گسترش می یابد و ارزش های اجتماعی مورد حرمت قرار می گیرد و افراد در سطوح مختلف و اقشار گوناگون به حقوق خودشان دست می یابند و امر به معروف و نهی از منکر می تواند گره های ناگشوده فراوانی را از بستر فرهنگ جامعه و نیازمندی ها به ما بگشاید.
رساـ با تشکر از این که وقت خودتان را در اختیار ما گذاشتید./934/گ403/ب5