هیچ برنامه موفقی در مهندسی فرهنگی کشور نداشته‌ایم
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در اصفهان، صادق زیبا کلام استاد دانشگاه تهران عصر امروز در مناظره علمی در تالار ادب اصفهان، در ابتدا به تعریف خود از مبانی فرهنگی و دینی پرداخت و اظهار کرد: مهندسی فرهنگی یک سراب است که با آن مواجه هستیم، چیزی به نام مهندسی فرهنگی اساسا وجود ندارد و اینکه به نام فرهنگی بخواهیم چیزی را آموزش دهیم از طریق رسانه ها و ابزار مختلف و پس از یک نسل بتوانیم راهبردهای خود را تحقق بخشیده باشیم امکان ندارد ولی این مسأله در جامعه رواج پیدا نکرده است.
زیبا کلام در ادامه با اشاره به برخی ناهنجاری‌های فرهنگی جامعه خاطر نشان کرد: فرهنگ سازی در زمینه های مختلف مطرح می‌شود، آخرین فرهنگ سازی که من شنیدم از آقای قرائتی بود که پیرامون زکات و فرهنگ سازی آن توصیه می‌کرد و به این عقیده بود فقر در جامعه با فرهنگ سازی زکات از بین می‌رود و عدالت با فرهنگ سازی زکات در جامعه پدید می‌آید و اینجا این سؤال مطرح است که معتقدین به فرهنگ سازی چرا در فرهنگ سازی موفق نبوده‌اند.
وی اعتقاد به فرهنگ سازی را علت عقب ماندگی در علوم انسانی توصیف کرد و افزود: برای مهندسی فرهنگی نمی‌توانم تعریفی ارائه دهم زیرا این مسأله یک سراب است ولی می‌توان به نوعی فرهنگ را مانند تعریف دکتر همایون دانست، یعنی آنچه اخلاقیات و شارع مقدس و دین به ما برای زندگی می‌آموزد فرهنگ بنامیم.
استاد دانشگاه تهران دلیل خود برای وجود نداشتن و سراب بودن مهندسی فرهنگی را نبود حتی یک مصداق برای نتیجه بخشی مهندسی فرهنگی دانست و گفت: اگر یک نمونه از ابتدای انقلاب تا کنون از نتیجه بخشی مهندسی فرهنگی ذکر کنند من از مواضع خود عقب نشینی می‌کنم و در حقیقت مصداقی برای مهندسی فرهنگی وجود ندارد، دلیل دیگر اینکه مهندسی فرهنگی از ما نیست و یک مفهوم غربی و مولود غرب است و در مبانی دینی و روایی ما هیچ نشانی از این مسأله وجود ندارد و البته بنده قائل نیستم آنچه از غرب می‌آید حتما خوب و یا بد است.
زیبا کلام علم را خدای قرن نوزدهم نامید و بیان کرد: در اواخر قرن نوزدهم این موضوع مطرح شد که آنچه توسط علم اثبات شود حقیقت دارد و آنچه که با علوم نمی‌توان آنها را اثبات کرد حقیقت ندارد در حالی که ما وقایع و اتفاقاتی داریم که در مسائل علمی و آزمایشگاهی نیست، به همین دلیل بزرگان علوم انسانی اثبات گرایی را تأسیس کردند و از همین جا رفته رفته به مهندسی فرهنگی و فرهنگ سازی رسیدیم.
وی با اشاره به پیشرفت روز افزون فناوری و علم در اواخر قرن نوزدهم و در قرن بیستم اذعان کرد: اگر علوم انسانی و علوم اجتماعی علم است که این مسأله را قبول کرده‌ایم و مکتب اثبات این موضوع را به همه اثبات کرده است و این سؤال مطرح است که چرا نباید بتوانیم به کمک علوم انسانی جوامع بهتری را طراحی کنیم درحالی که به کمک دیگر علوم خودروها و وسایل بهتری را طراحی می‌کنیم و این چرایی سرآغاز مهندسی اجتماعی شد که با آن قصد تشکیل یک اجتماع خالی از ناهنجاری ها را داشتیم و در آغاز قرن بیستم کمتر کسی دیده می‌شد که به مهندسی فرهنگی معتقد نباشد.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران خاطر نشان کرد: در پایان قرن نوزدهم و آغاز قرن بیستم با توجه به اینکه باور همه این بود که همواره در حال پیشرفت و تکامل هستیم و می‌توان به لنگر علم تکیه داشت شاهد بودیم که این مبانی و این باورها ترک برداشته بود، باور اینکه علوم انسانی نیز مانند فیزیک و شیمی علم است و باید بر آن تکیه کرد ترک برداشته بود و فروریخته بود و در حقیقت رفته رفته این مسأله موجب شد مبانی مهندسی فرهنگی فراموش شود و دیگر خیلی کمتر شاهد این بودیم که یک عالم و صاحب نظر و یا یک جامعه شناس از 1950 به بعد کرسی مهندسی فرهنگی را در یک جامعه شناس داشته باشد.
زیبا کلام با اشاره به افزایش آمار طلاق در کشور ابراز داشت: در جامعه تبلیغی برای طلاق وجود ندارد ولی شاهد هستیم که علیرغم تبلیغات گسترده در زمینه ازدواج شاهد افزایش طلاق بوده ایم، کنترل جمعیت در اواخر دهه شصت مطرح شد و نتیجه هم داد، نظر حکومت این بود که باید جمعیت بنابر دلایل مختلفی زیاد شود و این مسائل ربطی به فرهنگ سازی ندارد، فرهنگ ایثارگری در کشور از بین رفته است و نمی‌توان گفت که این فرهنگ در کشور وجود دارد، در همان ابتدای انقلاب هم چنین فرهنگی توسط انقلاب تربیت نشد بلکه این نسل از پیش از انقلاب تربیت شده بودند و نمی توان گفت که این فرهنگ پس از انقلاب به وجود آمده است.
استاد دانشگاه تهران تصریح کرد: رژیم شاه به طرز هولناکی در مهندسی فرهنگی ناکام ماند، و در این زمینه دستاوردی نداشت و دانشجویان رژیم شاه بودند که مطالبه یک حکومت اسلامی و دولت اسلامی را داشتند و کسی نمی‌تواند نقش این دانشجویان را که در دوران شاه تحصیل کرده بودند نادیده بگیرد، در زمان شاه حجاب اسلامی توسط مردم برگزیده شد ولی امروزه حکومت با صورت در مسأله حجاب زمین خورده است و باید کسانی که به دنبال مهندسی فرهنگی هستند پاسخگو باشند که علیرغم تمام تلاش ها و قوانین و زوری که بالای سر مردم است چرا مهندسی فرهنگی حجاب نتیجه نداده است.
زیبا کلام با اشاره به ناکامی دولت های اروپایی برای مقابله با گسترش حجاب و اسلام اظهار کرد: زمانی به ندرت شاهد حجاب در خیابان‌های اروپا بودیم اما امروزه در لندن می‌توانیم افراد محجبه زیادی در پست‌های مهم و قسمت های مهم ببینیم، کسانی که خودشان متولد انگلیس هستند اسلام را انتخاب کرده‌اند و انگلیس نتوانست با مهندسی فرهنگی در این زمینه تقابلی داشته باشد./1304/پ202/ب4