تمایزات ظهور و قیام از نگاه روایات

به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا، حجت الاسلام و المسلمین الهی نژاد در یادداشتی به بررسی تمایزات میان دو واژه ظهور و قیام در آخرالزمّان پرداخته است.

ظهور، یک امر دفعی و ناگهانی است ، اما قیام ، یک امر تدریجی است که با تدبیر امام مهدی(ع) رخ می‌دهد

این باره از پیامبر گرامی اسلام(ص) سؤال می شود: مَتَى یَخْرُجُ الْقَائِمُ مِنْ ذُرِّیَّتِکَ فَقَالَ (ع) مَثَلُهُ مَثَلُ السَّاعَةِ الَّتِی لا یُجَلِّیها لِوَقْتِها إِلَّا هُوَ ثَقُلَتْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لا تَأْتِیکُمْ إِلَّا بَغْتَة. از پیغمبر (ص) پرسش شد کى« قائم» از ذریه‏ات خروج میکند؟ فرمود مثل او مثل ساعت است که آشکار نکند وقتش را جز او« عز و جل» و نیاید شما را جز ناگهانى‏.

تعبیراتی که در روایت بالا به کار رفته نظیر واژه «بغتة» حکایت از ناگهانی و دفعی بودن ظهور می‌کند و همچنین تشبیه کردن وقت ظهور به وقت قیامت ، چنان که در قرآن روی دفعی بودن وقت قیامت تأکید شده است. پس وقت ظهور نیز مثل وقت قیامت دفعی و غیر مترقبه خواهد بود.

اما چنان که بیان شد قیام و نهضت جهانی حضرت مهدی(ع) به صورت تدریجی شروع می‌شود که روایت ذیل به این مطلب اشاره دارد.

امام صادق(ع) می‌فرماید: بعد أن تعقد له البیعة بمکة یسیر منها إلى الکوفة ، ثم یفرق الجنود إلى الأمصار

پس از آن که در مکه مراسم بیعت انجام گرفت از مکه حرکت می‌کند تا به کوفه می‌آید در نزدیکی پشت کوفه منزل می‌گیرد آنگاه سپاهیانش را به اطراف می‌فرستد.

2- از جمله شرایط ظهور مهیا شدن یاران خاص برای امام مهدی(ع) است، یکی از عواملی که ظهور حضرت را به تأخیر می‌اندازد و حضرت را همچنان در پس پرده غیبت نگه می‌دارد عدم آمادگی یاران خاص حضرت که تعداتشان سیصد و سیزده نفر است، می‌باشد. ولی شروع قیام و نهضت جهانی امام مهدی(ع) علاوه بر وجود یاران خاص به یاران عام نیز نیاز است که در برخی روایات بدان اشاره شده است.

امام صادق(ع) در این باره می فرماید: أَمَا لَوْ کَمُلَتِ الْعِدَّةُ الْمَوْصُوفَةُ ثَلَاثَمِائَةٍ وَ بِضْعَةَ عَشَرَ کَانَ الَّذِی تُرِیدُون‏

اگر آن شماره‏اى که توصیف شده است: سیصد و ده و اندى تکمیل شود خواسته شما انجام خواهد گرفت.

بی‌تردید می‌توان از روایت فوق و امثال آن چنین نتیجه گرفت که با مهیا شدن سیصد و سیزده تن یاران خاص، ظهور امام مهدی(ع) تحقق پیدا می‌کند ، اما با مهیا شدن یاران خاص و عام قیام حضرت آغاز می‌شود ، پس در واقع آمادگی یاران خاص شرط ظهور و آمادگی یاران خاص و عام شرط قیام حضرت مهدی(ع) است

پیرامون آمادگی یاران عام از امام صادق(ع) نقل شده است: ثُمَّ یَخْرُجُ مِنْ مَکَّةَ حَتَّى یَکُونَ فِی مِثْلِ الْحَلْقَةِ قُلْتُ وَ مَا الْحَلْقَةُ قَالَ عَشَرَةُ آلَافِ رَجُلٍ جَبْرَئِیلُ عَنْ یَمِینِهِ وَ مِیکَائِیلُ عَنْ شِمَالِهِ ثُمَّ یَهُزُّ الرَّایَةَ الْجَلِیَّةَ- وَ یَنْشُرُهَا وَ هِیَ رَایَةُ رَسُولِ اللَّهِ (ص) السَّحَابَةُ وَ دِرْعُ رَسُولِ اللَّهِ (ص) السَّابِغَةُ وَ یَتَقَلَّدُ بِسَیْفِ رَسُولِ اللَّهِ ص ذِی الْفَقَار.

سپس از مکه خارج شود مثل اینکه در حلقه است ، ابو بصیر میگوید: پرسیدم: حلقه چیست فرمود: ده هزار مرد است که جبرئیل در سمت راست و میکائیل در سمت چپ او قرار دارند و در آن هنگام پرچم او را باهتزاز درآورده همه جا میگرداند، و این همان پرچم و زره سابق پیغمبر است و شمشیر پیغمبر بنام «ذو الفقار» را نیز حمائل می کند

3ـ علم به زمان وقوع ظهور تنها نزد خداوند است و کسی غیر از او نمی‌تواند زمان دقیق ظهور را تعیین نماید از این جهت است که وقوع ظهور به وقوع قیامت تشبیه شده وچنانچه زمان وقوع قیامت را تنها خدا می‌داند پس زمان وقوع ظهور را نیز فقط خدا می‌داند . ولی زمان شروع قیام و نهضت جهانی ، توسط رهبر جهانی تعیین شده و نیز با تدبیر آگاهانه ایشان چگونگی قیام مشخص می‌شود .

امام مهدی(ع) در توقیعی که برای اسحاق بن یعقوب نوشته ، فرموده است:أَمَّا ظُهُورُ الْفَرَجِ فَإِنَّهُ إِلَى اللَّهِ وَ کَذَبَ الْوَقَّاتُون‏؛ امّا ظهور فرج، بسته به خواست خداوند است، و تعیین‏کنندگان وقت دروغگویند.

4ـ ظهور امام مهدی(ع) از لحاظ زمانی ، تقدم بر قیام دارد و موضوع قیام از لحاظ رتبه متفرع بر ظهوراست.

علاوه بر موارد فوق که بیانگر تفاوت و تمایز میان ظهور و قیام است ، در روایتی که از امام صادق(ع) نقل شده دقیقا به این موضوع پرداخته شده است: إِنَّ مِنَّا إِمَاماً مُظَفَّراً مُسْتَتِراً فَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ عَزَّ ذِکْرُهُ إِظْهَارَ أَمْرِهِ نَکَتَ فِی قَلْبِهِ نُکْتَةً فَظَهَرَ فَقَامَ بِأَمْرِ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى‏؛ همانا امام پیروز و پنهان از ما خاندانست و چون خداى عز ذکره اراده کند که امر او را ظاهر سازد، در دلش نکته‏اى گذارد، سپس ظاهر شود و بامر خداى تبارک و تعالى قیام کند.

از دو واژه «ظهر» و «قام» که با حرف «فاء» مرتب شده است، اولا دو‌گانه بودن موضوع ظهور و موضوع قیام برداشت می‌شود. ثانیا تقدم ظهور و تأخر قیام استنباط می‌شود. ثالثا میان موضوع ظهور با موضوع قیام فاصلة زمانی برقرار است./997/د102/ب6

منبع: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی