راهبرد امام حسن مجتبی در مسأله انفاق و احسان

حجت­الاسلام والمسلمین سیدجواد حسینی، استاد حوزه علمیه قم درگفت و گو با خبرنگار خبرگزاری رسا، به انفاق و احسان اهل بیت(ع) به مردم اشاره کرد و خاطرنشان کرد: یکی از ویژگی های منحصر به فرد امام حسن(ع) انفاق­های بی­نظیری بود که در راه خدا داشته است؛ در دوران امام حسن(ع) و دیگر ائمه(ع) نهادهایی مثل کمیته امداد، بنیاد شهید، بهزیستی و بنیاد مستضعفان و امثال اینها وجود نداشته است که به فقرا و مستضعفین کمک کنند و دولت­ها نیز به این مسأله توجه نداشته اند.

وی اظهار داشت: ائمه اطهار(ع) در زندگی خود نقش همه این نهادها را بازی کرده­ و به فقرا و مستمندان انفاق کرده­اند؛ به گونه­ای که در تاریخ به ویژه در کتاب­های سیوطی، تاریخ یعقوبی و تزکیه الخواص نقل شده است که امام حسن مجتبی(ع) دو مرتبه تمام اموال خود را در راه خدا انفاق کرد و سه بار ثروت خود را به دو قسمت تقسیم کرد و نصف آن را برای خود و نصف دیگرش را در راه خدا به فقرا بخشید.

حجت­الاسلام والمسلمین حسینی به شرح انفاق های امام حسن(ع) پرداخت و تصریح کرد: آن حضرت همت بلندی داشته است و نقل شده که هیچ گاه فقیری از در خانه امام حسن ناامید بر نمی­گشت، حتی اگر دست او خالی بود، آن شخص را راهنمایی می­کرد.

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به راهبرد امام حسن مجتبی(ع) در انفاق و احسان، اصل انفاق به فقرا را مورد تأیید اسلام و کمک اهل بیت(ع) را تنها ویژه شیعیان بلکه برای تمام فقرا مطرح کرد و گفت: انفاق برای این است که فقر از جامعه زدوده شود و یکی از اهداف مهم امام حسن(ع) نیز این اصل بود.

وی خاطرنشان کرد: مسأله دیگر اصل فقر زدایی است؛ یعنی در جامعه باید سعی شود که جلوی فقر گرفته شود؛ به این جهت امام حسن مجتبی(ع) گاهی اوقات به حدی به نیازمند کمک می­کردند که آن فرد برای همیشه از فقر خارج می­شد، به این معنی که کمکی به او می­کرد که نیازهای فعلی­اش را برآورده کند و همچنین سرمایه­ای برای آینده او باشد.

وی انفاق اهل بیت(ع) را سبب محبوبیت ایشان در بین مردم، جذب آنها به تشیع و محکم­تر شدن عقیده­شان خواند و یادآور شد: نکته سوم اینکه امام حسن(ع) سعی می­کرد توجه خاصی به شیعیان داشته است و این کار، اثر و بار تبلیغی نیز داشت؛ انفاق­های اهل بیت(ع) سبب محبوبیت ایشان در بین فقرا و مردم می­شد و این خود زمینه­ای برای جذب آنها به تشیع شده و همچنین شرایط محکم تر شدن عقیده آنها را فراهم می­کرد.

حجت­الاسلام والمسلمین حسینی به تبیین مراتب گوناگون فرهنگ انفاق در جامعه اسلامی پرداخت و خاطرنشان کرد: آنچه که نوعا در ذهن مردم است، انفاق مالی است؛ انفاق می­تواند ابعاد مختلفی داشته باشد که از جمله آن می­توان به انفاق مالی، هدایتی، بر طرف کردن غصه، راهنمایی، هدایت در مسیر صحیح اشاره کرد؛ امام حسن مجتبی(ع) این نوع انفاق­ها را داشتند؛ بهترین نوع انفاق این است که بتوانیم فقر دیگران و فقر جهالتشان را برطرف کند.

استاد حوزه علمیه قم با بیان این­که برخی گمان می­کنند که انفاق باید از سوی ثروتمندان صورت بگیرد و به بهانه این­که ثروتمند نیستند، از انفاق شانه خالی می­کنند، اظهار داشت: چنین برداشت و گمانی درست نیست؛ انفاق فقط مالی نیست، فقرایی هستند که می­توانند دیگران را خوب موعظه کنند؛ انسان فقیر هم که باشد، ممکن است که آبرومند باشد و می­تواند از آبروی خود استفاده کرده و واسطه شده و فقیر را نزد ثروتمند معرفی کرده تا کمکی به او کند؛ فرد ثروتمند نیز می تواند از آبروی خود استفاده کند.

وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر این­که چرا اهل بیت(ع) که در جایگاه مدیریت کلان جامعه قرار دارند، انفاق را به عنوان اصلی­ترین سلوک اقتصادی خود قرار دادند و آن را سبب حیات جامعه برشمردند، تصریح کرد: اهل بیت(ع) باید خلیفه می­بودند و مردم را هدایت می­کردند و وقتی خلافت از آنها غصب شد، اینگونه نبود که دست بر روی دست بگذارند و در عین حال تلاش می­کردند از هر راهی که بتوانند به جامعه کمک کنند.

حجت­الاسلام والمسلمین حسینی در پایان گفت: امام علی(ع) در زمانی که حقشان گرفته شد، به سؤالات خلفا که نیاز داشتند، پاسخ می­دادند و هم از عمر و هم از ابوبکر نقل شده است که «لولا علی لهلک عمر» و یا «لولا علی لهلک ابوبکر» و این طور نبود که ائمه(ع) کینه داشته باشند و به خاطر آنکه حقشان غصب شده، از جامعه کناره بگیرند، بلکه به اندازه توان خود سعی می­کردند تلاش کنند که از راه انفاق مالی، هدایت دیگران و یا بر طرف کردن مشکلات مردم کمک می­کنند./822/ت302/ی