تجربه تبلیغی طلبه روسی/ ظرفیت‌های معرفی اهل بیت در روسیه
اشاره
اسلام، کامل ترین شریعت آسمانی است که با تبلیغ متولد شد و بقاء و جاودانگی آن نیز در سایه سار تبلیغ مبلغان و هدایت‌گران مذهبی به وجود خواهد آمد؛ از این‌رو آشنایی مبلغان فرهیخته و وارسته عرصه دین باوری با شیوه‌های گوناگون تبلیغی در سراسر گیتی امری ضروری است.
آگاهی از ابزارهای تبلیغ و جدیدترین شیوه‌ها و روش‌ها به مبلغان این امکان را خواهد داد که افزون بر هدایت جامعه اسلامی به سوی سعادت و سلامت دینی، از ورود افکار و اندیشه‌هایی که بر مبنای دین گریزی و یا دین ستیزی است، ممانعت به عمل آورند؛ در همین زمینه خبرنگار خبرگزاری رسا گفت‌وگوی تفصیلی با ناظم زینالف، طلبه حوزه علمیه قم و اهل کشور روسیه داشته است.
این پژوهشگر روسی که با هدف تحصیل علوم دینی به شهر و حرم اهل بیت(ع) هجرت کرده، توانسته است با روش‌های مختلف تبلیغ کارآمد به بخشی از نیاز مخاطبان در کشور روسیه پاسخ دهد و خدمات فراوانی به اسلام، اهل بیت(ع) و مردم آن دیار داشته باشد.
رسا ـ خودتان را معرفی کنید و بفرمایید از چه زمانی تحصیلات حوزوی را شروع کردید؟
بنده از سن 10 سالگی در کشور روسیه با تشویق و ترغیب مادرم در کلاسهای قرآن حضور پیدا کردم؛ با توجه به این که در آن زمان افراد بسیار کمی قرآن را آموزش می‌دادند و همچنین مردم نیز به دنبال این گونه مسائل نبودند، بنابراین به زحمت در کلاس یک روحانی و آشنای با قرآن حضور پیدا کردم.
رسا ـ از چه زمانی فعالیت‌های پژوهشی، قرآنی و تبلیغی خودتان را آغاز کردید؟
از همان دوران نوجوانی و بعد از آشنایی مختصر با کلام وحی و حفظ برخی از سوره‌ها، الفبای قرآن را به دیگران آموزش می‌دادم و برای دیگران می‌نوشتم و فعالیت‌های قرآنی‌ام را شروع کردم؛ تا این که در 17 سالگی و بعد از دوران دبیرستان وارد حوزه علمیه قم شدم.
رسا ـ چطور با حوزه علمیه قم و کشور ایران آشنا شدید؟
ایران وطن همه شیعیان است، وقتی که بنده می‌خواستم برای تحصیلات دینی روسیه را ترک کنم، برایم تنها این کشور عظیم مد نظر بود؛ 20 سال است که با ایران از نزدیک آشنا هستم و این کشور را خیلی دوست دارم.
رسا ـ از چه زمانی به کارهای تبلیغی و ترویج فرهنگ دینی در کشور روسیه اقدام کردید؟
در همان ایامی که درس می‌خواندم، احساس کردم که کتاب‌های اعتقادی، اخلاقی، فقهی و در عرصه‌های دیگر به زبان روسی کم‌یاب است یا به صورت کلی وجود ندارد؛ بنابراین شروع به تحقیق، ترجمه و در نهایت چاپ برخی از کتاب‌های مورد نیاز به زبان روسی کردم و در همان سال‌ها مؤسسه فرهنگی به نام «الزهرا(س)» تأسیس کردم و اقداماتم را در چارچوب همان مؤسسه انجام می‌دادم که بیشتر کارهای انتشاراتی بود.
در دوران تحصیلات حوزوی‌ام، اقدام به جمع‌آوری و تألیف کتابی تحت عنوان «خود آموز قرائت قرآن کریم به زبان روسی» کردم که نخستین کتاب بنده بود؛ البته پیش از این برخی از رساله‌های آموزشی مراجع را ترجمه کردم و به صورت کلی بسیاری از کتاب‌ها را توانستیم به زبان روسی ترجمه کرده و به مخاطبان برسانیم.
در زمینه مسائل فقهی و احکامی همچون تقلید، خلأهای زیادی در کشور روسیه وجود داشت و از چاپ این گونه کتاب‌ها استقبال زیادی صورت گرفت؛ چنان که کتابی را با هدف آشنایی مخاطبان با نماز تحت عنوان «آموزش نماز» تألیف کردم؛ زیرا هر کسی که قصد داشت، نمازخوان شود، حوصله خواندن کتاب‌های فقهی را نداشت و کتابی را لازم داشت که مخصوص نماز باشد که بارها این کتاب در ایران و روسیه به چاپ رسیده است.
رسا ـ استقبال از کتاب‌های تألیف شده چطور بوده است؟
به دلیل این که در گذشته این گونه کتاب‌ها در کشور روسیه وجود نداشته و برای نخستین بار به مخاطبان می‌رسید؛ برخی از این کتاب‌ها همچون کتاب «خود آموز قرائت قرآن کریم به زبان روسی» بیش از 10 مرتبه در ایران و روسیه به چاپ رسیده است.
کتابی به صورت داستانی درباره اهل بیت(ع) به چاپ رسانده‌ام تحت عنوان «چهل داستان قرآن کریم راجع به اهل بیت(ع)» که از کارهای موفق در روسیه بوده است؛ به عنوان مثال در این کتاب، اسباب نزول قرآن را به صورت داستانی جمع‌آوری کرده‌ام که حتی درخواست شد به فارسی ترجمه شود و در ایران به چاپ برسد و اهل تسنن نیز از طریق این گونه داستان‌ها می‌توانند با اهل بیت(ع) آشنا شوند.
از کارهای نسبتا بزرگ قرآنی که در حدود 10 سال پیش شروع کردم، ویرایش دوره کامل تفسیر قرآن کریم ار آیت الله فقیه ایمانی در 12 جلد بوده است که از زبان فارسی به برخی زبان‌های دیگر ترجمه شده بود و در مسکو از انگلیسی به روسی ترجمه می‌شد که خوشبختانه به زبان روسی به چاپ رسید و مورد استقبال واقع شد.
رسا ـ با توجه به نیازمندی مخاطبان مسلمان اعم از شیعه و سنی در کشور روسیه به متون دینی به نظر می‌رسد که کتاب‌های ترجمه شده و تألیفی شما در زمینه‌های مختلف بوده است؟
بله، کتاب‌های مختلفی همچون کتاب منشور عقاید امامیه آیت الله جعفر سبحانی در زمینه اعتقادی و در زمینه‌های دیگر فقهی، تفسیری و اخلاقی ترجمه شد و مورد استقبال قرار گرفت؛ همچنین آخرین کار بنده ترجمه و تفسیر قرآن کریم بوده است که از پنج سال پیش شروع کردم و در مدت یکسال فقط 10 مرتبه ویرایش محتوایی، علمی و ادبی شده است و پارسال به چاپ رسیده است و امسال جایزه جهانی کتاب سال را در ایران نیز دریافت کرد و رییس جمهور ایران به بنده لوح تقدیر اهدا کرد.
رسا ـ ویژگی تفسیر قرآنی شما چه بوده که به عنوان کتاب سال نیز انتخاب شده است؟
از ویژگی‌های ترجمه و تفسیر قرآن به زبان روسی این است در آن از منابع موثق و معتبر شیعی استفاده شده و به عنوان نخستین کتاب تفسیری شیعی به اسباب نزول، فضایل خواندن سوره‌های قرآن، احادیث اهل بیت(ع) در تفسیر آیات، شواهدی از کتاب‌های تورات و انحیل و توضیحاتی درباره اماکن و دیگر موارد نیز اشاره شده است.
همچنین بعد از 10 مرتبه ویرایش علمی از سوی شخصیت‌های مختلف به همت انتشاراتی معتبر در کشور روسیه تحت عنوان «شرق‌شناسی سن پترزبورگ» به چاپ رسیده است.
تا به حال همه تفاسیر منتشر شده در کشور روسیه از سوی افراد غیر مسلمان یا مسلمان‌هایی بوده است که فقط زبان عربی بلد بوده و سواد حوزوی نداشته‌اند؛ اما این تفسیر شیعی از سوی تحصیل کرده حوزوی در روسیه مطرح شد و مورد استقبال نیز قرار گرفت.
رسا ـ در حال حاضر به چه فعالیتی مشغول هستید؟
در حال حاضر مشغول تکمیل ترجمه و تفسیر خودم هستم و ویرایش علمی ترجمه تفسیر المیزان را انجام می دهم.
رسا ـ با توجه به سابقه و آشنایی شما به تبلیغ در عرصه بین‌الملل به‌ویژه در کشور روسیه درباره خلأها و فرصت‌های تبلیغی این منطقه توضیح دهید که لازم است مبلغان و مسؤولان حوزوی در سیاست‌گذاری‌ها به آن توجه داشته باشند؟
در کشور روسیه فرصت‌های زیادی برای تبلیغ اسلام ناب و معرفی اهل بیت(ع) وجود دارد و موانعی نیز وجود ندارد؛ از این‌رو حوزه علمیه قم باید بیشتر به تبلیغ در روسیه اهتمام ورزد.
درست است که در برخی زمینه‌ها انتشاراتی صورت گرفته است، اما اسلام فقط با نشر تعدادی کتاب تبلیغ نمی‌شود؛ بنابراین مسؤولان به‌ویژه حوزه علمیه قم باید در زمینه‌های مختلف تبلیغ وارد شود، تا اهل بیت(ع) به شکل مطلوب و شایسته معرفی شوند.
در زمینه کارهای حدیثی بسیار خلأ و ضعف وجود دارد؛ همان گونه که بنده در آثار منتشر شده‌ام بیشتر به این مطلب توجه داشتم و در تفسیر قرآن از روایات اهل بیت(ع) استفاده کرده‌ام؛ زیرا قرآن به وسیله اهل بیت(ع) قابل فهم است و از سوی دیگر اهل بیت(ع) نیز از طریق قرآن قابل شناسایی هستند و این رابطه دو سویه قرآن و عترت را پیامبر اکرم(ص) در حدیث ثقلین توصیه فرمودند.
ما می‌توانیم در این زمینه از مسابقات علمی، کنفرانس‌ها، نشست‌های علمی و همچنین صوت گذاری فیلم‌های مذهبی شایسته بهره ببریم؛ چنان که بنده در زمینه هنری، فیلم محمد رسول‌الله(ص) را ترجمه کردم؛ اما به صورت کلی در این زمینه ضعیف عمل شده است و بسیار جای کار هست و باید از این فرصت‌ها بیشتر استفاده کرد.
بسیاری از مردم کشور روسیه آمادگی دارند و برایشان جالب است که با اسلام اهل بیت(ع) آشنا شوند و خریدار این گونه سخنان هستند؛ زیرا تا به حال، اسلام بدون اهل بیت(ع) و اسلام‌های دیگری به مردم معرفی شده است؛ بنابراین ما باید فضائل، ویژگی‌های اهل بیت(ع) و امتیازات مکتب تشیع را به مخاطبان برسانیم، تا با اهل بیت(ع) آشنا شوند.
رسا ـ افزون بر امور تبلیغی که به صورت متداول در هر منطقه‌ای می‌تواند راهگشا باشد، در زمینه امور پژوهشی که شما بیشتر در این بخش موفق عمل کرده‌اید، چه پیشنهادی دارید؟
به صورت کلی کارهای قرآنی و حدیثی بسیار مطلوب و جذاب است و اگر ما بتوانیم دیگران را مجذوب قرآن کرده و با کلام وحی آشنا کنیم، باید تصویری از قرآن بیان کنیم که در آن آراء و نظرات غیر معصوم نباشد؛ بلکه کلام حق بیان شود و کلام حق فقط از زبان معصومین(ع) صادر می‌شود که وحی را می‌شناسند و با آن مأنوس بوده‌اند.
ما هزاران حدیث در منابع خودمان داریم که این احادیث از آیات قرآن کریم پرده برمی‌دارند و فقط با این گونه تفسیر می‌توانیم مفاهیم کلام الهی را به دیگران منتقل کنیم و بعد از این گونه رمز‌گشایی از قرآن کریم، ارزش کلام اهل بیت(ع) برای ما روشن‌تر خواهد شد.
ما قصد داریم مردم را با وحی و با کلام حق آشنا کنیم، به قرب الهی و به تعالی برسانیم و تنها راهی که پیامبراکرم(ص) در حدیث ثقلین به ما معرفی فرموده‌اند، ارتباط با قرآن و اهل بیت(ع) است که این دو چیز گرانبها برای سعادت بشریت و عمل به وظایف دینی کفایت می‌کند.
رسا ـ به مبلغانی که قصد دارند در کشور روسیه تبلیغ دینی داشته باشند چه توصیه و راهکارهایی را توصیه می‌کنید؟
هر مبلغی در هر کشوری نخست باید آسیب‌‌شناسی داشته باشد و خلأهای دینی، اعتقادی و اخلاقی را شناسایی کند و در مرحله بعد به خودش بنگرد که آیا توانایی برطرف کردن و رفع این آسیب را دارد و می‌تواند گره‌گشایی داشته باشد؟؛ از این‌رو اگر پیش از ورود به این عرصه به این فهم از خودش و دیگران برسد و در رفع یک آسیب و خلأ تلاش کند، در عرصه تبلیغ بین‌الملل موفق عمل خواهد کرد.
بنده با توجه به روابطی که دارم، در کشور روسیه و همچنین از طریق دوستانم در کشورهای اروپایی متوجه شده‌ام که شیعه به صورت مستقیم و به طرز صحیح و شایسته‌ای معرفی نشده است، فقط برخی کارهای ترجمه‌ای و ترویجی صورت گرفته و اهل بیت(ع) بسیار مختصر معرفی شده است.
هنگامی که ما کلام وحی را در شأن اهل بیت(ع) داریم، چرا مطالب دیگر را ترجیح دهیم و چرا اهل بیت(ع) از طریق کلام الهی معرفی نشوند و این روش تبیین دوسویه شناسایی اهل بیت(ع) با کلام وحی و تعریف قرآن با کلام اهل بیت(ع) به یقین نتیجه بخش خواهد بود.
تفاسیر معاصر، مملو از نظرات و آراء است؛ در صورتی که این نظریه‌ها خریدار ندارد؛ زیرا این گونه مطالب از سوی افراد غیر معصوم بیان شده است و دیگران نیز می‌توانند شبیه این حرف‌ها را بگویند؛ اما هیچ فردی نمی‌تواند حقایق را مثل اهل بیت(ع) بیان کند و دیگران نیز باید به واسطه ائمه اطهار(ع) به سوی حقایق رهنمون شوند و حق را بشناسند.
رسا ـ همیشه در طول تاریخ در مقابل جریان حق و روشنگری پیروان اسلام ناب، جبهه‌بندی و هجمه‌های طیف باطل با هدف نابودی اصل اسلام و وحدت میان مسلمانان وجود داشته است؛ بنابراین در مقابل سیاهنمایی‌های برخی از مدعیان دروغین اسلام و گروه‌های تکفیری و حامیان رسانه‌‌‌ای مسلط و بی‌شمار غربی آنها چه عکس‌العمل و راهکاری داشته‌اید و چه توصیه‌ای دارید؟
نباید از نقد و از دشمنی دیگران هراس داشته باشیم؛ زیرا دشمنی‌ها همیشه وجود داشته است و تکلیف ما این است که کلام اهل بیت(ع) را به دیگران برسانیم و به یقین، تبلیغ دین با این اعتقاد، نتیجه بخش خواهد بود؛ همان گونه که امام رضا(ع) فرمودند «اگر مردم از زیبایی کلام ما اطلاع پیدا کنند، از ما پیروی و اطاعت خواهند کرد».
بنابراین این روایت، وظیفه ما را در قبال اهل بیت(ع) مشخص می‌کند تا محاسن کلام ایشان به گوش جهانیان برسد، کلام جامع و کاملی که در آن عقلانیت، معنویت، انسانیت و همه ارزش‌های انسانی نهفته است و نباید ما مردم را به درک و فهم خودمان فرا بخوانیم؛ بلکه باید آنچه را که اهل بیت(ع) تأکید کرده و توصیه فرموده‌اند به مردم منتقل کنیم.
رسا ـ اگر در پایان توصیه‌ای به مبلغان عرصه بین‌الملل و طلاب دارید، بفرمایید؟
من خودم و دیگران را به حدیث ثقلین توصیه می‌کنم که پیامبر اکرم(ص) در آخر عمر شریفشان بر آن تأکید فرموده و تنها راه نجات امت را چنگ زدن به قرآن و اهل بیت(ع) مطرح کردند، یعنی در مرحله نخست، خودمان با این دو یادگار رسول اکرم(ص) آشنا شویم و در گام بعد دیگران را نیز با این معارف و دو ثقل اسلام آشنا کنیم.
رسا ـ بسیار ممنون از فرصتی که در اختیار خبرگزاری رسا گذاشتید./908/گ402/س