امام رضا تلاش گسترده اي براي ترقي انديشه و اعتقادات مردم خراسان کرد

به گزارش خبرگزاری رسا، مصطفی مجللی، پژوهشگر و جامعه شناس استان مرکزی درباره تأثیر امام رضا بر فرهنگ و هنر ایرانی، گفت:  علي بن موسي(ع)  طي اقامت خود در مرو، مركز علمي و اداري خراسان، تلاش گسترده اي را براي ترقي انديشه و اعتقادات مردم خراسان به عمل آوردند و با منظره هاي علمي با اهل كتاب و نحله هاي فكري گوناگون موجبات اعتلا ءوترقي معرفت و بينش ديني اين منطقه را فراهم كردند؛ آن حضرت با تشكيل محافل علمي و كلامي وحديثي به دفاع از اسلام و فرهنگ اهل بيت پرداخته و به ايرادات و شبهات فرق پاسخ مي دادند.

وی از تأثیرات حضور امام رضا برفرهنگ و هنر ایرانی به تاثیر در فرهنگ عمومی و مذهبی اشاره کرد و گفت:  راه اندازی کاروان هایی که به قصد زیارت امام رضا از اقصی نقاط کشور به سمت مشهد حرکت می کردند یکی از تحولاتی است  که مشقت ها و سختی های زایران از قبیل وجود راهزنان، مرگ ومیر زایران در بین راه، بازماندن از قافله، شفا یافتن بیماران  و...به عنوان سوژه هایی برای خلق آثار داستانی و شعر و در فرهنگ ایرانی به وجود آورد همچنین اصطلاح «مشهدی» به اشخاصی که توفیق زیارت امام رضا را پیدا کرده اند اطلاق می شود.

این پژوهشگر استان مرکزی اظهار داشت: نقاره کوبی، مناقب خواني، چاوشی خوانی، نقالي، تعزیه، پرده خوانی، نقاشی و هنر نمایش نیز در ایران برگرفته از حضور امام رضا(ع) در ایران است.

مجللی ادامه داد: در عکاسی زیارتی مهم‌ترین مسئله و محور اصلی، پس‌زمینه است، پیشینة استفاده از پرده، به عنوان پس‌زمینه در عکاسی، به همان ابتدای شروع عکاسی برمی‌گردد. از عللی که برای استفاده از پرده گفته شده است، یکی الهام گرفتن از نقاشی پرتره و سپس راهی برای جداسازی موضوع از فضای اطراف آن و جلب تمامی توجه به سوژه موردنظر بوده است. اما در عکاسی زیارتی پرده وسیله‌ای برای بیان زیبایی و بازسازی دنیای خیال است.

وی گفت: رنگ‌آمیزی عکس‌های سیاه و سفید در عکاسخانه‌های حرم بارگاه بسیار رایج بود معمولاً پس‌زمینه پرده‌ها را رنگ‌آمیزی می‌کردند تا به واقعیت فضا نزدیک‌تر شوند. با ورود فیلم‌های رنگی و ثبت رنگ‌ها در عکاسی دیگر نیازی به رنگ‌آمیزی عکس‌ها نبود و فیلم رنگی در عکاسخانه‌های حرم ـ بارگاه مورد استقبال فراوان قرار گرفت. البته عکاسی در خود حرم، توسط عکاسان سیار ادامه داشت و بعضی از عکاسان که موقعیتی در آستان قدس رضوی داشتند و می‌توانستند نزدیکان خود را کنار گنبد یا مناره‌ها ببرند و در حال زیارت از آنها عکس بگیرند. البته بعد از بمب‌گذاری منافقان در حرم امام رضا در سال 1371 عکاسی در خود حرم کاملاً ممنوع شد به طوری که با عکاسان برخورد می‌شد.

این پژوهشگر استان مرکزی به ژست‌ها، پوشش‌ها و صحنه‌آرایی در عکاسی زیارتی اشاره و بیان کرد: به جز پرده از مهم‌ترین ابزار عکاسی زیارتی، صحنه‌آرایی‌ها و لباس‌های مذهبی و ژست‌های مشتریان است. زائران می‌خواهند در تصاویر، خالصانه‌ترین لحظه زیارتی خود را با ژست‌های مذهبی و حالتی از نیایش به تصویر کشند؛ با دست‌هایی بر روی سینه و یا با نگاه متوسلانه به بارگاه حضرت، خلوص هرچه بیش‌تر خود را در برابر امام رضا (ع) ثبت کنند و با داشتن این عکس دیگران را در رابطه روحانی خود شریک کنند.

وی ادامه داد: پوشش‌ها و صحنه‌آرایی‌ها به تجسم هرچه بیشتر واقعیت ذهنی مردم کمک می‌کنند. لباس‌های عربی یا لباس‌های درویشان به همراه کشکول و تبرزین همه نشانه‌هایی است که زائر را از عصر خود جدا می‌کند و به گذشته و زندگی گذشتگان ارتباط می‌دهد، زیرا می‌خواهد از حیث نشانه‌های ظاهری نیز به یاران امام رضا (ع) نزدیک شود. از مجسمه‌هایی چون آهو و شتر برای صحنه‌آرایی عکس‌ها استفاده می‌کنند. شتر از آن جهت که همچون افراد هم‌عصر در رکاب حضرت باشد و آهو باوری است مذهبی مبنی بر آن‌که امام رضا ضامن آهویی شود که به او پناه می‌آورد.

مجللی افزود: بعد از رواج دوربین دیجیتال و استفاده از نرم‌افزار فتوشاپ و شکل گرفتن عکس در فضای مجازی، نگاه متفاوتی در کارها ایجاد شده است. پرده‌ها که پر از رمزگان و نشانه‌های زیارتی بود اکنون کم‌تر استفاده می‌شود؛ پرده‌های زیارتی فقط نشانه‌ای از گذشته عکاسی حرم بارگاه‌ها در عکاسخانه هستند و بیشتر مردم خواهان آن‌اند که عکس‌شان با عکس‌های موجود در حرم، صحن و بارگاه مونتاژ کامپیوتری شود تا آنها در فضایی واقعی‌تر قرار گیرند. ثبت واقعیت و حضور مادی مهم‌تر از فضاهای ذهنی زائر است. در این عکس‌ها نشانه‌ها و ژست‌های مذهبی خیلی به ندرت دیده می‌شود. عکس شخص را به همراه عکس‌های مختلف که از حرم موجود است طوری مونتاژ کامپیوتری می‌کنند که فرد کنار حوض یا سقاخانه بنشیند یا کنار ضریح بایستد./842/102/ب2