کارکردهای عدالت در فقه

به گزاش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت الله ابوالقاسم علیدوست پیش از ظهر امروز در مراسم پاسداشت مقام علمی شهید حاج ناصر قربان نیا که در دانشگاه مفید برگزار شده بود، اظهار داشت: عدالت در کشف احکام و اجرای احکام مکشوف نقش بسیار مهمی دارد.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ابراز داشت: به طور یقین عدالت می تواند به عنوان یک قاعده در استنباط و اجرای احکام اثر گذار باشد، با وجود اهمیت این موضوع، آن گونه که باید به آن پرداخته نشده است و میان هست و باید فاصله زیادی وجود دارد؛ شهید قربان نیا از افرادی بود که در این بحث  تمرکز زیادی داشت.

استاد حوزه علمیه قم افزود: عدالت یک مفهوم پیشین دینی است؛ مفهوم عدالت را باید در یک سیستم و نظام طولی و حلقوی مطالعه کرد، فقه به عنوان دانش شریعت است و بدون عدالت، فقه وجود ندارد؛ شاید بتوانیم در ظاهر فقه را به عادل و غیر عادل تقسیم کنیم که این تقسیم اشتباه است و فقه فقط یک قسم دارد و آن فقه عادل است.

وی خاطرنشان کرد: ما در فلسفه فقه و حقوق، در استنباط احکام یک رفتار مریض داشته ایم؛ گاهی اوقات ما مدعی عدلیه هستیم اما به شیوه اشاعره تفکر می کنیم؛ اشاعره یک مانع کلامی داشتند که اجازه نمی داد آن ها به عدالت نزدیک شوند.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت: اشاعره یک باور کلامی داشتند که حکمت را برای خدا فقط یک اسم می دانستند، در حالی که مسلمانان و شیعیان حکمت را مشتق و صفت ذاتی خداوند متعال می دانند.

وی با بیان این که بنده فکر می کنم عدالت در فقه حداقل چهارکارکرد دارد، گفت: نخستین کارکرد عدالت در فقه این است که قاعده عدالت می تواند به عنوان یک سند و قاعده در استنباط اول باشد؛ در واقع عدالت می تواند به عنوان یک برآیند و یک قاعده در استنباط احکام به کارگرفته شود.

استاد حوزه علمیه قم بیان داشت: عدالت غیر از کارکرد سندی و استدلالی، یک رویکرد و کارایی ابزاری نسبت به سایر ادله دارد؛ خیلی از ادله ما عام نما هستند که با توجه و نگاه به عدالت، خاص می شوند.

وی به ویژگی دیگر کارکرد عدالت در فقه اشاره کرد و ادامه داد: عدالت به عنوان یک سند در اجرای احکام مکشوف کارایی دارد که در تزاحم دو حکم مفسد و مصلج به کارگیری می شود.

آیت الله علیدوست در پایان تأکید کرد: بحث عدالت و فقه، فقه و اخلاق و فقه و قانون جای کار زیادی دارد که باید فقها به جد به این موضوعات بپردازند./840/پ202/ج1