از تحلیل شکست نظامی و پیروزی فرهنگی عملیات کربلای ۴ تا لزوم روایت حماسه و خطرات سکوت تاریخی

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، در آستانه سالگرد عملیات مهم کربلای ۴، نشست تبیینی «۱۳۷ گوهر شب چراغ حوزه و روحانیت کربلای ۴» با هدف بررسی نقش محوری و تاریخ‌ساز طلاب و روحانیون در این عملیات سرنوشت‌ساز در خبرگزاری رسا برگزار شد.

این نشست فرصتی بود تا ابعاد مغفول‌مانده از حضور روحانیون در خط مقدم و پشتیبانی معنوی جبهه‌ها در عملیات کربلای ۴ را مورد واکاوی قرار دهد.

در این نشست حجج اسلام والمسلمین محمد استوار میمندی، علی‌اصغر قربانی و مسعود مفخمی، دکتر یعقوب توکلی و سردار ساعد نیکبخت به ارائه مطالب ارزشمند خود پرداختند.

حجت‌الاسلام محمد استوار میمندی، مدیر دفتر امور سیاسی و اجتماعی حوزه‌های علمیه کشور در این نشست به تبیین جایگاه تاریخی و عقیدتی روحانیت در دفاع از کشور پرداخت و با بیان اینکه روحانیت برای دفاع از مرزهای تشیع و مکتب اهل بیت علیهم السلام -چه مرزهای عقیدتی و چه مرزهای جغرافیایی- جان و آبروی خود را تقدیم کرده‌ است، به تاریخ‌سازی عالمان دینی در ۱۵۰ سال اخیر اشاره کرد.

مدیر دفتر امور سیاسی و اجتماعی حوزه‌های علمیه با استناد به تعبیر مقام معظم رهبری، نهضت‌های بزرگ مقابله با استعمار و استکبار را برخاسته از حوزه و روحانیت نجف و قم دانست که سرآمد آن‌ها امام راحل (ره) بود.

پاسخ به شبهات تحریف تاریخ

وی با اشاره به قدرت رسانه در ایجاد تردید در بدیهیات، به یکی از شبهات مطرح شده در حوزه دفاع مقدس اشاره و ابراز کرد: برخی القا می‌کنند که روحانیت از مردم و جوانان استفاده کرده و خود کنج عافیت اختیار کرده و بدون حضور در خط مقدم، کسب قدرت کرده اند؛ درحالی که این ادعا یکی از تحریف‌های مسلم تاریخی است؛ چراکه روحانیت در مسیر دفاع از شریعت، استقلال ایران و عزت امت اسلام، همواره پیشگام بوده است.

حجت‌الاسلام استوار میمندی بیان داشت: این رویکرد پیش از انقلاب با تقدیم شهدایی چون شهید مدرس، شهید شیخ فضل الله نوری، شهید نواب صفوی، شهید سعیدی و شهید غفاری و پس از انقلاب با تقدیم چهره‌هایی چون شهید بهشتی، مطهری، مفتح، ربانی و محلاتی‌ها ادامه یافت. همچنین طلاب بسیاری در عملیات‌های دفاع مقدس و دفاع از حرم به شهادت رسیدند.

آمار بی‌بدیل مشارکت روحانیت

وی به آمار کنگره بزرگداشت شهدای حوزه و روحانیت اشاره کرد و اظهار داشت: اعلام آمار حدود ۴۰۰۰ شهید روحانیت و اینکه به لحاظ یک صنف، بالاترین درصد مشارکت در دفاع مقدس متعلق به روحانیت است، به راحتی تردیدافکنی‌های رسانه‌ای را خنثی می‌کند.

مدیر دفتر امور سیاسی و اجتماعی حوزه‌های علمیه در ادامه به مظلومیت شهدای کربلای ۴ اشاره کرد و گفت: بسیاری از این شهدا، از جمله شهدای غواص، دست بسته در گورهای دسته جمعی به شهادت رسیدند و کشف پیکر آن‌ها موج معنویتی بزرگی در کشور ایجاد کرد. در میان این شهدا، ۱۳۷ طلبه حضور داشتند که نشان‌دهنده عمق فداکاری فرزندان مرز و بوم در دفاع از دین و انقلاب است.

نقش روحانیت در عملیات کربلای ۴؛ از حفظ عمامه تا الهام‌بخشی ایمان رزمندگان

حجت‌الاسلام علی‌اصغر قربانی استاد حوزه علمیه قم و از رزمندگان 8 سال دفاع مقدس نیز با اشاره به «زیرساخت‌های انسانی جهاد» و «مشاهدات شخصی در عملیات کربلای ۴» اظهار داشت: ایمان، عشق، بصیرت و صبر ارکان اصلی پیروزی در دفاع مقدس، به‌ویژه در عملیات کربلای ۴ بوده‌اند که ایمان در رأس این ارکان قرار دارد.

وی با اشاره به خاطره‌ای از شهید مصطفی ردانی‌پور نقل کرد: ایشان به طلاب حاضر در خط مقدم برای رسیدن به شهادت سه نکته را توصیه می‌کرد؛ شهید ردانی‌پور تأکید داشت که عمامه نماد مقاومت است و باید حفظ شود؛ حتی اگر لازم شد روی آن گونی کشیده شود، اما هنگام نزدیک شدن به دشمن بعثی باید گونی برداشته شود تا دشمن با دیدن آن فرار کند.

رزمنده دفاع مقدس بیان داشت: روحانیت در عملیات کربلای ۴ اوج ایمان و عشق را نشان داد که موجب اخلاص، شجاعت و امید در رزمندگان شد. چنانکه شجاعت شهید عباس چنین بود و ایشان پس از رگبار شدید دشمن، آر پی جی به دست به سمت سنگر تیربار دشمن هجوم برد و به شهادت رسید. وصیت‌نامه او نیز نشان‌دهنده ایمان، عشق و بصیرت عمیق او بود. 

وی همچنین به شهید روحانی عبدالمجید دستان اشاره کرد که پیش از شهادتش در سال ۱۳۶۴ - یک سال قبل از کربلای ۴-  نواری حماسی از خود ضبط کرده بود.

تحلیل شکست نظامی و پیروزی فرهنگی عملیات کربلای 4

حجت‌الاسلام قربانی ابراز کرد: هرچند از نظر نظامی، عملیات کربلای ۴ عملیات پیروزی نبود؛ اما از نظر انسانی، این عملیات یکی از قله‌هایی بود که توانستیم فرهنگ انقلاب و دفاع مقدس و فرهنگ مظلومیت را صادر کنیم.

استاد حوزه علمیه قم افزود: عملیات کربلای ۴ نماد مظلومیت است، به‌ویژه به واسطه غواصان دست بسته‌ای که پیکرهایشان پس از ۱۱ سال تفحص شد و ایران را تکان داد. این غواصان نماد ددمنشی دشمن بودند که آن‌ها را زنده زنده به گور کردند.

کربلای ۴؛ تجلی عشق و عرفان/ شهدا امامزاده‌های انقلاب‌ هستند

حجت الاسلام مسعود مفخمی استاد حوزه علمیه و رزمنده دفاع مقدس در این نشست به خاطرات شخصی خود از عملیات کربلای ۴ پرداخت و ابراز کرد: من از لحظه‌ای که پا در آب گذاشتم تا لحظه‌ای که مجروحان و شهدا برگردانده شدند در میدان بودم، از ساعت ۲۲:۴۵ شب تا دو و نیم بامداد، لحظاتی سرشار از حماسه و عشق بود. 

وی افزود: اگر حادثه کربلا را شکست می‌دانیم، باید کربلای ۴ را نیز شکست بدانیم؛ اما هیچ یک از جهادها تا امروز در خاطر مردم مانند کربلا باقی نمانده‌ است، چون آنچه ماند، عشق بود و حماسه؛ نه نتیجه نظامی.

رزمنده دفاع مقدس بیان داشت: نگاه من به کربلای ۴ نگاه یک غواص پیاده‌نظام است؛ عملیاتی که همه لحظه‌هایش از جنس عشق بازی بود. بعضی‌ها که اشکال می‌کنند و شبهه می‌سازند در میدان نبودند تا عشق به معبود را ببینند و بفهمند؛ چراکه حقیقتاً آنجا غوغایی از ابتهاج و بهجت قلبی بود که قابل تصویر نیست.

وی افزود: بسیاری از شهدای ما به‌ویژه شهدای کربلای ۴ عارف واقعی بودند. در لحظه شهادت می‌گفتند الهی راضی شدی از من؟ هرچه داشتم آوردم. روحشان رضایت خدا را طلب می‌کرد.

حجت الاسلام مفخمی بیان داشت: برخی از شهدا پیش از شهادت پلاک‌های خود را دور انداختند تا اگر پیکرشان برنگشت ناشناخته بمانند. آنان خواستند فقط برای خدا شناخته شوند و این گمنامی از اوج معرفتشان بود. شهدای کربلای ۴ بزرگ‌ترین معامله هستی با خداوند را انجام دادند؛ جان دادند و رضایت خدا را خریدند.

این رزمنده دفاع مقدس برخی از جزئیات عملیات را چنین توضیح داد: من لحظه عبور از رودخانه اروند را از فاصله حدود ۳۵۰ متری تا خط دشمن به‌خوبی یادم هست. غواصان با طناب‌های گره‌دار به صورت صفی حرکت می‌کردند و تصور می‌کردند دشمن آنان را نمی‌بیند، درحالی که دشمن تا دندان مسلح منتظر بود.

وی افزود: لحظه‌ای که از رودخانه عبور کردیم، ضد هوایی‌های دشمن از زمین و هوا آتش می‌ریختند. توپخانه، منور، و تیربارِ سنگین غوغا کرده بود، اما هیچ‌کس عقب نکشید.

رزمنده دفاع مقدس با اشاره به آموزش‌های دشوار پیش از عملیات گفت: ما حدود پنج ماه دوره‌های سخت غواصی دیدیم تا آماده شویم. عقل سلیم نمی‌پذیرد چنین نیرویی را برای عملیات ایذایی بفرستند؛ این عملیات هدفش فتح بود، نه ایجاد حواس‌پرتی. سه موج از نیروها وارد میدان شدند، هرکدام بیش از صد نفر. بسیاری بازنگشتند، اما همه با منطق عشق و عمل به تکلیف رفتند.

وی ابراز کرد: در این عملیات همه افراد تا آخرین دم ماندند. یادم هست جنازه یکی از شهدا را با خودم حمل می‌کردم، درحالی که روی دوشم آرپی‌جی و چهار گلوله سنگین بود. از میان طوفان گلوله‌ها عبور کردیم تا به سیم‌خاردارها رسیدیم. سه حلقه سیم‌خاردار و موانع خورشیدی را پشت سر گذاشتم، در حالی که گلوله‌ها از دوروبرم رد می‌شد. وقتی بعد از عملیات لباس‌هایم را بریدند، دیدم گوشت پایم تکه‌تکه از زخم سیم‌ها کنده شده بود و من در میدان هیچ نفهمیده بودم.

حجت الاسلام مفخمی گفت: چرا واعظان و استادان اخلاق هنگام معرفی الگو، به علمای قرون گذشته اشاره می‌کنند؛ اما از بزرگان دوران دفاع مقدس و رزمندگان عارف، کمتر سخن می‌گویند؟ ما موظفیم این نسل را معرفی کنیم، چون طلاب امروز تشنه‌اند. اگر نرویم سراغ این فضا، مدیون خواهیم شد و فردای قیامت مؤاخذه می‌شویم.

کربلای ۴ حماسه است؛ اجازه ندهیم روایت شکست بر ایستادگی غلبه کند

همچنین یعقوب توکلی، تاریخ‌پژوه و عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی در این نشست به ارائه تحلیل تاریخی از نقش روحانیت در دفاع مقدس و چرایی تفسیر کربلای ۴ پرداخت.

وی در تحلیل روحیه رزمندگان روحانی در این عملیات، اطاعت پذیری آنان را از مصادیق بارز بیعت ذکر کرد که حتی از بیعت‌های تاریخی شیعه نیز فراتر می‌رفت.

عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی ابراز کرد: در تاریخ اسلام بزرگان شیعه با امام علی(ع) بیعت کردند و گروهی محدود می‌خواستند با امام حسن(ع) به شرط جان بیعت کنند. در کربلای ۴ نیز این رزمندگان اطاعت می‌کردند؛ اطاعت به شرط جان، درحالی که بیعت‌ها معمولاً در شرایط آسایش مطرح می‌شد.

استاد دانشگاه، گزارش‌های میدانی از عملیات‌هایی چون والفجر ۴ و ۵ را شاهدی بر این مدعا دانست و تاکید کرد: عبور از موانع آبی، مین‌ها، سیم‌خاردارها و تیربارهای سنگین دشمن، نشان‌دهنده سطحی از فداکاری رزمندگان اسلام است که در تاریخ کم‌نظیر است.

روایت حماسه و خطرات سکوت تاریخی

توکلی تصریح کرد: عملیات کربلای ۴ یک حماسه بود. نباید اجازه داد این واقعه صرفاً به عنوان یک تلخی گزنده یاد شود.

وی دلیل تبدیل شدن شکست‌های نظامی به حماسه را «ایستادگی تا آخرین لحظه» دانست و ابراز کرد: در این عملیات کسی فرار و پشت به دشمن نکرد و رزمندگان با تمام توان خود در برابر دشمنان ایستادگی کردند.

عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی هشدار داد: کوتاهی در ثبت و بیان وقایع مهم و حماسی، سبب می‌شود تا روایت طرف مقابل که روایت شکست است، بر تاریخ مسلط شود. 

وی در ادامه با مثالی تاریخی، به نحوه مواجهه جریان‌هایی مانند نهضت آزادی با ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر اشاره و خاطرنشان کرد: این جریان‌ها بر اساس فقدان دانش تاریخی، انقلاب اسلامی را مسبب جنگ می‌دانستند؛ درحالی که سبب آن، چیز دیگری بود.

توکلی تاکید کرد: عدم پیگیری حافظه تاریخی، فرصت‌هایی را برای سرزنش نیروهای دفاع مقدس فراهم می‌آورد و ما باید به این مسئله توجه و دقت نظر ویژه ای داشته باشیم.

قدرت تمام‌عیار دشمن در کربلای ۴

وی برای تبیین اهمیت حماسه کربلای ۴، قدرت نظامی دشمن را تشریح و تاکید کرد: نباید در روایتگری های خود توان و قدرت نظامی دشمنان را نادیده گرفته و ضعیف جلوه دهیم؛ بلکه باید به روایتگری حماسه آفرینی رزمندگان در برابر قدرت دشمنان پرداخته شود تا شبهه و اشکالی برای آیندگان مطرح نشود.

این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به توان رزمی عراق در عملیات کربلای 4 خاطرنشان کرد: نباید از این غفلت کرد که عراقی‌ها افراد جنگاوری هستند که امروزه نیز در بسیاری از پروژه‌های مشترک، رژیم اسرائیل برای جلوگیری از ورود آنان به درگیری با صهیونیست‌ها، برنامه ریزی می کند.

روایت اوج نقش‌آفرینی روحانیت در کربلای 4

سردار ساعد نیک بخت رزمنده هشت سال دفاع مقدس در این نشست با ارائه مشاهدات عینی از فضای عملیات تأکید کرد: آنچه می‌گوید، نه شنیده‌ها، بلکه مشاهدات مستقیم او در خط مقدم و جزیره مجروحین است.

وی افزود: با تغییر استراتژی آمریکا که پس از والفجر ۸ کاملاً در خدمت صدام قرار گرفت، آمریکا با استفاده از آواکس، تمام تحرکات ایران را رصد می‌کرد. این عملیات قرار بود در منطقه‌ای محدود به وسعت ۵ در ۱۵ کیلومتر، پراز آب و نیزار انجام شود و با وجود تلاش فراوان برای حفاظت از رزمندگان، به محض رسیدن غواص‌ها به آب، منورها زده شد و منطقه به قدری روشن شد که مخفی‌شدن فایده ای نداشت.

رزمنده هشت سال دفاع مقدس افزود: عراقی‌ها در خط اول به جای کلاش، با تیربار و تیراندازهای رسام آماده بودند و با توپ‌های دقیق، پشت خطوط ایران را بمباران می‌کردند. در پی این آشفتگی، اجرای عملیات با ۴۵ دقیقه تأخیر آغاز شد و تا ۲ بامداد ادامه یافت.

فداکاری در خطوط شکسته

نیکبخت اظهار داشت: کلید اصلی عملیات، گرفتن سرپل در جزایر مانند جزیره ماهی بود، اما به دلیل مقاومت شدید در برخی نقاط، این امر محقق نشد و نیروهای یگان‌های مختلف از جمله لشکر ۲۵ کربلا، لشکر ۴۱ ثارالله و سایر یگان‌ها در برابر استحفاظی‌ترین سپاه‌های عراق مثل گارد ریاست جمهوری و تیپ‌های کماندویی قرار گرفتند.

وی با اشاره به ساعات پس از توقف عملیات و تصمیم به عقب‌نشینی نیروها و نقش آفرینی روحانیت در کمک به مجروحان و حمل پیکر شهدا ابراز کرد: طلاب و روحانیون، علاوه بر شرکت در اجرای عملیات، با فرمان عقب‌نشینی نیز، نقش محوری داشتند؛ به این معنا که در شرایطی که دشمن هنوز مسلط بر منطقه بود، طلبه‌ها و روحانیون شجاع با وجود زخم برداشتن و شهادت در این مسیر با نشستن پشت قایق‌ها، وظیفه خطیر جمع‌آوری شهدا و نجات مجروحین از خط دوم درگیری را بر عهده گرفتند.

رزمنده هشت سال دفاع مقدس تأکید کرد: طلاب حاضر در عملیات با وجود آگاهی کامل از خطرات موجود، تنها به دلیل ولایت‌مداری، مسئولیت ها را بر عهده گرفتند و در این مسیر ایثارگری و جهاد کردند. 

طلاب کربلای ۴ با فریاد ایمان و اطاعت، معنای واقعی رسالت طلبگی را تفسیر کردند

حجت‌الاسلام حسین رنجبر کریمی، فرمانده پایگاه بسیج شهدای روحانی مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه، در این نشست با اشاره به نقش طلبه‌ها و روحانیون در عملیات کربلای ۴ ابراز کرد: بسیاری از ابعاد این حماسه بزرگ، هنوز برای خیلی از افراد روشن نیست و باید با گذر زمان آن گسترده آن را شناخت.

وی در ادامه به عنوان نمونه از شهید محمدرضا شفیعی یاد کرد که در عملیات کربلای ۴ به اسارت نیروهای بعثی درآمد و ۱۶ روز بعد بر اثر شکنجه‌های شدید به شهادت رسید؛ اما پس از سال‌ها پیکرش کاملاً سالم در گلزار علی‌بن جعفر قم دفن شد.

فرمانده پایگاه بسیج شهدای روحانی مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه تأکید کرد: این خود نشانه‌ای از کرامات معنوی شهدای این عملیات است و کربلای ۴ پر از راز و رمزهایی است که هرچه زمان بگذرد، عظمت آن برای ما بیشتر آشکار می‌شود.

وی با اشاره به آمار شهدای روحانی در این عملیات بیان داشت: در مجموع، حدود ۱۷۸ روحانی و طلبه در عملیات کربلای ۴ به شهادت رسیدند که از میان ایشان ۱۳۷ نفر تنها در روز چهارم دی‌ماه ۱۳۶۵ به فیض شهادت نائل شدند. این طلبه‌ها مظلومانه و غریبانه به شهادت رسیدند، اما در حقیقت با فریاد ایمان و اطاعت، معنای واقعی رسالت طلبگی را تفسیر کردند.

وظیفه حوزه در تبیین عالمانه عملیات کربلا 4

وی در بخش دیگری از سخنان خود به وظیفه حوزه در تبیین عالمانه و پاسخ‌گویانه به نسل جدید اشاره کرد و بیان داشت: ما امروز با نسلی روبه‌رو هستیم که در فضای تجربه‌گرا رشد کرده و باید برایش به زبان خودش سخن گفت. جوان امروز نمی‌تواند صرفاً با توصیه‌های احساسی به حقیقت ایمان برسد؛ باید منطق جهاد و تدبیر دفاع مقدس برایش تبیین شود.