آسیب شناسی نوحه در دو دهه هفتاد و هشتاد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، سید مهدی حسینی، استاد شعر و ادبیات معاصر، شب گذشته در برنامه نینوا که از رادیو معارف پخش می شود در بحث جریان شناسی نوحه سرایی در 5 دهه گذشته به جریان شناسی نوحه خوانی در بیست سال گذشته پرداخت و اظهار داشت: در دهه هفتاد قالب های جدیدی را ابداع کردند این ابداع باعث شد که قالب نوحه سنتی کنار گذاشته شود.

وی با بیان این که فقط یک یا دو استاد یکتنه ایستادند و قالب نوحه سنتی را در مجالس احیا کردند، خاطرنشان کرد: وقتی قالب نوحه سنتی کنار رفت زبان عامیانه به نوحه ورود پیدا کرد و حداقل نیمی از مداحی امروز تبدیل به محاوره خوانی شده است و تمام قالب ها از زبان محاوره استفاده می کنند.

حسینی افزود: استفاده از قالب محاوره فی نفسه ایرادی ندارد اما دو اشکال بزرگ در مداحی به وجود آورده است که یکی افزایش بیش از حد حجم مداحی ها به زبان محاوره و دیگر این که افرادی که سواد ادبی ندارند به این عرصه ورود پیدا کرده اند و مضامینی را متأسفانه ارائه کرده اند که قابل دفاع نیست و از عامیانه به عوامانگی و ابتذال کشیده شده است.

وی با بیان این که استفاده از سبک های سخیف و موسیقی مبتذل ایراد دیگر قالب های جدید است، ابراز داشت: برخی نا خواسته به خاطر فریب اطرافیان به این عرصه کشیده شده اند و خسارت های فرهنگی زیادی را به خاطر این اهمال مداحان تجربه کرده ایم.

استاد شعر و ادبیات معاصر اشکال دیگر نو آوری در قالب و مضمون را ورود برخی مفاهیم متناسب با محافل مستی که در گذشته در ادبیات ما هم نمود داشته است به ادبیات نوحه دانست و یادآور شد: در ادبیات مستی به دو نوع است که یک نوع مستی حقیقی و نوع دیگر مستی مجازی است و عرفا می دانستند که از کدام نوع آن استفاده می کنند ولی امروزه 80 درصد مداحان نمی دانند این مستی کدام است.

وی با بیان این که ما نمونه های بسیار خوبی هم از قالب های جدید دهه های هفتاد و هشتاد داریم، ولی در حال حاضر به آسیب شناسی می خواهیم بپردازیم، گفت: یکی دیگر از ویژگی های نوحه در این دو دهه کاربرد عبارات عربی است که گاهی اوقات جنبه انحرافی پیدا می کند مانند جمله لا فتی الا علی لا سیف الا ذوالفغار که باور ما است اگر شاعری بگوید لا خالق الا علی و یا بگوید لا رازق الا علی دیگر قابل دفاع نیست و این نوحه ها منجر به موضع گیری و دادن فتوا از طرف برخی مراجع شد که از تجربیات تلخ نوحه در این دو دهه است.

حسینی نکته دیگر را به کار گیری ادبیات سلطنتی در این نوحه ها دانست و گفت: در دوره ای استفاده از این ادبیات جنبه تعریضی به نظام طاغوت داشت ولی امروزه استفاده از این ادبیات معنا ندارد که شاعری بگوید علی ساقی و پیمانه اش حسین است/ خدا شاه و ولی عهدش حسین است که حتی ایراد وزنی هم دارد.

وی با بیان این که برخی واژه ها به خاطر نا همخوانی با فرهنگ عاشورا و نوحه موجب نوعی طنز و فکاحی برای مخاطبان می شود، تصریح کرد: ما باید حواس خود را جمع کنیم و شعر را بشناسیم و کلمات نا خوشآیند را در نوحه ها بکار نبریم تا شأن مجالس عزاداری حفظ شود.

استاد شعر و ادبیات معاصر نکته دیگر را اسطوره سازی در اشعار دانست و گفت: برخی از شخصیت های مقدسی مانند حضرت علی(ع) و حضرت عباس(ع) اسطوره هایی ساخته اند که برخی از آنها قابل ارائه و قابل ذکر نیست و جنبه طنز پیدا کرده است.

وی نوحه خوان های این دو دهه را به چند بخش تقسیم کرد و اظهار داشت: گروه اول نوحه خوان های سنتی که مثل دهه 50 و 60 کار می کنند و گروه دوم کسانی هستند که میانه رو هستند و هم به نوحه سنتی و هم به قالب های جدید توجه دارند و قالب های جدید را فیلتر می کنند و بهنجار و دقیق ارائه می دهند و گروه سوم هم نوحه پردازان نو پرداز هستند که کاملا امروزی هستند که این گروه به دو گروه هنجار مند و هنجار گریز تقسیم می شوند.

حسینی افزود: در صدر نوحه سراهای میانه رو که هم سنتی کار می کنند و هم امروزی کار می کنند و پرورش یافته مکتب شعر عاشورا هستند مرحوم امیر حسین مؤمنی قرار دارد و نوحه سرایان دیگری مانند یوسف رحیمی، محسن عرب خالقی، جواد شرافت و بسیاری از نوحه سرایان قابلی که الگوی دیگر نوحه سرایان باید باشند./843/پ202/ی