تغذیه فکری و معرفتی نظام اسلامی وظیفه اصلی حوزه های علمیه
اشاره: رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اعضای شورای عالی حوزه‌های علمیه، حوزه علمیه را از حکومت اسلامی انفکاک ناپذیر دانستند و با تأکید بر نیازمندی حکومت اسلامی به حوزه علمیه، پر مغز و صاحب علم و پویا و نوآور و آشنا با نیازهای روز به منظور امتداد معارف و احکام اسلامی در ابعاد مختلف زندگی و اعماق جامعه گفتند یکی از نیازهای مهم حوزه علمیه در شرایط کنونی «تدوین طرح تحول» در حوزه و برنامه ریزی بلندمدت، دقیق و زمان بندی شده بر اساس این طرح تحول و اهداف مورد نظر است.
ایشان با تأکید بر اینکه برنامه ریزی‌های حوزه علمیه در بخش‌های مختلف به ویژه دانش آموختگی و دانشوری، اجرایی و عرصه حکومت باید با هدف پشتیبانی و تغذیه ارتباط با حکومت اسلامی باشد، افزودند: حوزه علمیه پشتوانه اقامه حکم اسلامی است، بنابراین اگر حکومت اسلامی، حکم اسلامی را به خوبی اجرا کند، حوزه علمیه باید با تمام وجود از آن حمایت کند و اگر دچار اشتباه می‌شود، تذکر دهد.
رهبر انقلاب اسلامی، برنامه بلندمدت برای حوزه علمیه را بسیار ضروری برشمردند و اظهار داشتند در این برنامه ریزی باید اهداف کاملاً مشخص و قابل دستیابی و دارای زمان بندی باشند به گونه ای که برنامه قابل سنجش کمی و همچنین قابل انعطاف باشد.
رهبر معظم انقلاب با تأکید بر اینکه برنامه بلندمدت حوزه باید مبتنی بر یک «طرح تحول حوزه» باشد گفتند باید یک مرکز مطالعات راهبردی متشکل از نخبگان و فرزانگان هوشمند حوزوی تشکیل و برنامه تحول و دیگر برنامه های راهبردی حوزه، در این مرکز تدوین شوند.
ایشان در سخنان خود، چند توصیه را بیان کردند و گفتند پرهیز از دیوان سالاری‌های شبه دولتی، نشست و برخاست مدیران حوزه با طلبه‌ها، ایجاد فضای انس با قرآن، در میان طلاب، شناسایی استعدادهای برتر، ترویج مطالعه به ویژه در زمینه سیر تاریخ علوم حوزه و تفسیر، تربیت مبلغ‌های قلمی، سخنور و مبلغ فضای مجازی از جمله نکاتی است که باید در حوزه های علمیه توجه ویژه ای به آنها شود.
در خصوص چرایی تاکید رهبر معظم انقلاب و تبیین دیگر فرمایشات ایشان در دیدار با اعضای شورای عالی حوزه، خبرنگار خبرگزاری رسا با حجت الاسلام محمد علی لیالی، استاد حوزه و دانشگاه گفت و گویی داشته است که متن آن در ادامه تقدیم خوانندگان محترم می‌شود.
رسا ـ به نظر شما چرا رهبر انقلاب روی «تدوین طرح تحول حوزه» تأکید کرده‌اند؟
ایام سوگواری و شهادت سرور و سالار شهیدان اباعبدالله الحسین(ع) و به اسارت رفتن اهل بیت ایشان را تسلیت می‌گویم در خصوص سؤال شما با بگوییم رهبر معظم انقلاب به عنوان امام و ولی جامعه و رهبر و راهبر جامعه مباحث و مسائل قابل تأملی را برای اقشار مختلف جامعه نهادها و سازمان‌هایی که مرتبط با حاکمیت حکومت و نظام اسلامی هستند بیان می‌کنند.
از جمله آنها حضرت آقا در دیدار اعضای شورای عالی حوزه های علمیه نکات قابل تأمل و توجهی را اشاره فرمودند چند نکته را حضرت آقا اشاره فرمودند که من چند مورد از آن را که نسبت به سایر نکات تفکر و تأمل بیشتر نیاز دارد اشاره می‌کنم.
تفکر غلط جدایی دیانت از سیاست
نکته نخست، متأسفانه تفکری وجود دارد که حوزه های علمیه را جدای از حاکمیت و حکومت می‌داند و به بهانه استقلال روحانیت از حاکمیت و استقلال حوزه های علمیه شیعه از حاکمیت و حکومت به دنبال جدایی حوزه های علمیه و روحانیت و نهاد مرجعیت از پشتیبانی فکری و معنوی و معرفتی حاکمیت اسلامی و حکومت اسلامی هستند به نوعی تفکر جدایی دیانت از سیاست را مطرح می‌کند.
واقعیت این است که در تفکر شیعی و معارف ناب شیعی بین دیانت و سیاست جدایی نبود و نیست، و سیاست بخشی از دیانت است عدم تفکیک بین حوزه های علمی شیعی با حاکمیت اسلامی و حکومت شیعی در طول تاریخ نشان می‌دهد هرگاه حاکمیت اسلامی و حکومت شیعی در هر جایی شکل گرفت این حوزه های علمیه شیعی و عالمان شیعی بودند که به پشتوانه فکری و معرفتی حاکمیت‌های اسلامی و حکومت‌های اسلامی پرداختند.
فقه و فقها وظیفه پشتیبانی و تأمین محتوای حکومت اسلامی را بر عهده دارند
در این نگاه وقتی ما بدانیم که فقه و فقیه و فقها وظیفه تأمین نیاز علمی و عملی حاکمیت و حکومت اسلامی را به عهده دارند قابل توجه قرار خواهد بود امام رضوان الله فرمودند فقه، فلسفه عملی حاکمیت و حکومت است حالا ما حاکمیت و حکومت اسلامی را تشکیل دادیم حاکمیت و حکومت نیازهای بسیاری دارد مسائل جدید دارد شبهات جدیدی دارد این فقه فقها و حوزه‌های فقهی و حوزه‌های علمیه هستند که باید نیازهای حاکمیت و حکومت و نیازهای معرفتی و فقهی حاکمیت و حکومت را تأمین کنند.
به عبارت دیگر فقه و فقها وظیفه پشتیبانی و تغذیه و تأمین محتوای حاکمیت و حکومت اسلامی را به عهده دارند واقعش این است ولایت فقیه و ولایت فقها به تعبیر امام حکومت اسلامی از دل حوزه های علمیه و حوزه های علمیه شیعی بر می‌خیزد ولایت فقیه یعنی حکومت اسلامی حکومت اسلامی یعنی حکومت فقیه حکومت فقها کسی که در رأس حکومت اسلامی و حاکمیت اسلامی قرار دارد شخصیتی همچون امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب از دل فقه از دل فقها و از دل حوزه های علمیه شیعی برخاستند.
طبیعتاً وظیفه فقها و حوزه های علمی شیعه تأمین و پشتیبانی و تغذیه حاکمیت و حکومت اسلامی است، وظیفه حوزه های علمیه بیان و اجرای احکام اسلامی است این احکام اسلامی توسط یک حاکمیت اسلامی تأمین می‌شود که یا خودش فقیه و از فقها است یا این حاکمیت اسلامی و حکومت اسلامی مورد تایید و حمایت فقیه و فقها است.
در کنار پشتیبانی و تغذیه و تأمین محتوای حاکمیت اسلامی و حکومت اسلامی وظیفه دیگری حوزه های علمی دارند و آن هم رصد حاکمیت و حکومت است پاسداری و پاسداشت از حاکمیت و حکومت است فقیه و فقها و حوزه های علمیه موظف هستند از حاکم اسلامی و حکومت اسلامی مواظبت کنند که مبادا حاکم اسلامی و حکومت اسلامی گرفتار انحراف‌های احتمالی شوند پس طبیعتاً وظیفه حوزه های علمی و حوزه های علمیه پشتیبانی، تغذیه، رصد، حمایت و مواظبت از حاکمیت اسلامی و حکومت اسلامی است.
تاکید رهبر انقلاب بر تدوین طرح تحول حوزه
نکته دومی را هم اگر اجازه بدهید و آن هم اینکه حضرت آقا هم در دیدار با نمایندگان مجمع طلاب و نمایندگان حوزه علمیه و در دیدار با اعضای شورای عالی حوزه بر طرح تحول حوزه تاکید کردند خب حوزه علمیه ما با همه نقاط قوت و ضعفش و با پیدایش حاکمیت و حکومت اسلامی و نیازهای حاکمیت و حکومت اسلامی و وجود موانع و محدودیت‌ها و مشکلات و مهم‌تر از همه دشمنی‌های دشمنان باید حوزه های علمیه ما خودش را به روز کند، شبهات را رصد کند نیازها را رصد کند و بتواند بر اساس نیاز روز مبانی درسی و مباین علمی طلبه‌ها و حوزه های علمیه را تدوین کند.
رساـ چرا طرح تحول، تحول یعنی چه؟ توضیحات بیشتری بفرمایید؟
حضرت آقا هم به نیکی اشاره کردند که تحول یعنی برنامه ریزی برنامه ریزی برای تأمین نیازهایی که حاکمیت و حکومت دارد نیازهایی که مردم دارند نیازهایی که نظام سیاسی اجتماعی اقتصادی فرهنگی و اعتقادی جامعه دارد.
رساـ این نیازها چیست؟
نیازها باید به نیازهای روزمره، کوتاه مدت، میان مدت، بلند مدت تقسیم شود همچنین تأمین نیروی از بدنه طلاب، فضلای نخبه و توانا در ساحت‌های علمی گوناگون برای نیازهای سیاسی اجتماعی اقتصادی فرهنگی علمی و مانند آن طبیعتاً جامعه و حاکمیت و حکومت و نظام اداری جامعه باید مدنظر قرار بگیرد، حوزه علمیه باید در عرصه سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، اعتقادی و سایر ساحت‌های علمی باید بتوانند با یک برنامه ریزی دقیق در تمام این ساحت‌ها نیرو را برای تربیت و آموزش جامعه و هدایت جامعه تأمین کنند.
طرح تحول به عبارت دیگر یعنی رسیدن به اهداف متعالی حوزه های علمیه، این طرح تحول یک برنامه ریزی دقیق می‌خواهد برنامه ای که باید کارآمد باشد و نگاه به آینده داشته باشد با نگاه به گذشته و کسب تجربه از نقاط ضعف و قوت گذشته بتواند اهداف متعالی خودش را تأمین کند.
این طرح تحول به اتاق فکر، مشاوره نیاز دارد احتیاج به رصد و تحلیل دارد من پیشنهادم این است حوزه های علمیه ما در کنار معاونت‌های مختلفی که دارند یک معاونت یا یک مرکز مطالعات استراتژیک و راهبردی را تاسیس کند، معاونت یا مرکز مطالعات استراتژیک و راهبردی در حوزه های علمیه ما تاسیس شوند.
در این مرکز از نظرات مراجع عظام اندیشمندان و صاحب نظران در رشته های مختلف کسب شود و در این هر یک از این اتاق‌های فکر و این اتاق‌های مشاوره و اتاق‌های فکر رصد و تحلیل شود دیتاها و داده‌هایی که وجود دارد برای تحول حوزه و تعلیم و تربیت نیروهای کارآمد برای تزریق به حاکمیت و حکومت اسلامی طرح و پیشنهاد داده شود.
رسا ـ از نکات مهم دیگری که رهبری تأکید کردند تربیت مبلغ در ساحت‌های نوشتاری و فضای مجازی بوده؛ آیا تا کنون در این زمینه موفق بوده‌ایم یا خیر؟
این تاکید مجدد و چند باره ای است واقعیت قضیه این هست که این سؤال را باید بپرسیم آیا حوزه های علمیه ما در مجموع در تربیت مبلغ‌ها در عرصه های مختلف یعنی مبلغ برای مهد کودک‌ها مبلغ برای مدارس برای دبیرستان‌ها برای دانشگاه‌ها و در نهایت برای مردم موفق بوده است یا خیر جواب قانع کننده ای برای این سؤال سخت است هم پاسخ بلی داریم و هم پاسخ خیر داریم.
اگر دقت کنید به نکات مختلف و تجربیات مختلفی که حوزه های علمیه ما و مرکز تربیت مبلغان ما داشتند جوابش این است که بلی اما به نسبت نیازها و رصد تحولاتی که در آینده اتفاق می‌افتد باید بگوییم نه خیر به خصوص در عرصه های نوشتاری و مجازی ما موفق نبودیم.
تعبیر زیبایی را حضرت آقا فرمودند، شاید ما خیلی وقت‌ها غفلت کردیم که طلبه های ما اهل بیان هستند اما به تعبیر حضرت آقای جوادی حفظه الله اهل بیان نیستند اهل نوشتن و نوشتار نیستند ما نتوانستیم نویسنده ادیب روزنامه نگار تربیت کنیم ما نتوانستیم طلبه های موفقی را تربیت کنیم که در عرصه نویسندگی تبلیغ نوشتاری و فضای مجازی که امروز بسیاری از عرصه‌های جامعه را در برگرفت و مهم‌ترین اطلاعات و دیتاها و داده های اطلاع رسانی را امروز جوانان ما از فضای مجازی دارند جذب می‌کنند تربیت کنیم.
ما چه میزان طلبه‌هایی را داریم که در عرصه تبلیغ مجازی در سایت‌ها در وبلاگ‌ها در فضای شبکه های اجتماعی موفق هستند واقع از این است که تغییر سبک زندگی تغییر سبک اطلاع رسانی را به وجود آورد تغییر سبک اطلاع رسانی یعنی تغییر سبک تبلیغ از این به بعد باید منبر مجازی داشته باشیم هر یک از این شبکه های اجتماعی وبلاگ‌ها سایت‌ها خودش یک منبری شود.
طبیعتاً برای تأمین مبلغ در عرصه نوشتار و فضای مجازی ما یک فقه رسانه می‌خواهیم فقه رسانه ای که ابعاد مختلف نیازهای رسانه و فضاهای مجازی را در بر بگیرد و بتوانیم تربیت کنیم طلاب و فضلایی که در عرصه فضای رسانه و اطلاع رسانی و مطبوعات و روزنامه‌ها و شبکه های اجتماعی موفق باشند.
فضای مجازی امروز دیگر مجازی نیست و تبدیل به واقعیتی شد
این فضای مجازی امروز دیگر مجازی نیست متأسفانه تبدیل به واقعیتی شد که باید آن را بپذیریم اگر تا دیروز می‌گفتیم قضای مجازی این فضای مجازی خودش را بر ما تحمیل کرد و این فضای مجازی امروز شد فضای حقیقی امروز دیگر هر کسی یک شبکه ای در دست خودش هست وقتی موبایل خودش را باز می‌کند آن حرف در بسیاری از گروه‌ها و شبکه های اجتماعی منتشر شده است.
فضای مجازی و شبکه های مجازی متأسفانه فضای حقیقی و واقعی و عمومی شد آن هم یک فضای واقعی و عمومی که خودش را بر سایر مدل‌های اطلاع رسانی تحمیل کرد، طبیعتاً حوزه های علمیه باید بتوانند شبهاتی را که در فضای مجازی و فضای نوشتاری و فضای رسانه وجود دارد رصد کنند و بتوانند کار گروه های مختلفی را جهت تبلیغ در عرصه نوشتاری یعنی رسانه ها، روزنامه‌ها، مطبوعات، هفته نامه‌ها، خبرها، خبرگزاری، ماهیت خبر و در نهایت در شبکه های اجتماعی بتوانند بسیاری از این شبهات را پاسخ گویی کنند.
رسا ـ برخی معتقدند که ساختار شبکه های اجتماعی متعلق به دشمنان است و نباید از آنها استفاده کرد، نظر حضرت عالی در این باره چیست؟
شبکه های اجتماعی ابزار هستند ابزار نحوه استفاده از اینها مهم است شما این بسیاری از این سؤالی که امروز داریم استفاده می‌کنیم همین گوشی که دست من و شماست همین وسایل خانه یخچال من و شما تلویزیون من و شما فریزر و لباس شویی من و شما و صدها و ده‌ها و هزاران وسیله ای که این ماشینی که من و شما داریم سوار می‌شویم اینها ابزارند اینها وسیله هستند اکثر اینها هم عموماخارجی هستند ما بسیاری از این ابزارهایی که داریم استفاده می‌کنیم یا مستقیماً وارد شده یا در نهایت داریم مونتاژ می‌کنیم نحوه استفاده از این ابزار مهم است.
خب اگر فضای جوان مؤمن انقلابی به تعبیر حضرت آقا و کسانی که توانایی دارند در این شبکه های اجتماعی حضور پیدا نکنند در شبکه‌هایی مثل تلگرام و اینستاگرام و مثل توییتر و بسیاری از این شبکه‌ها این شبکه جولانگاه مخالفان است بسیاری از شبهاتی که در گذشته وجود داشت امروز دارد به روز می‌شود آپدیت می‌شود و مجدداً در شبکه های اجتماعی پخش می‌شود.
بله ما هم خدمت دوستانمان در مباحثاتمان می‌گوییم طلبه ای که می‌خواهد وارد شبکه های مجازی شود باید توانایی فهم این شبهات را داشته باشد یک و دوم توانایی پاسخ گویی به این شبهات را داشته باشد طبیعتاً بسیاری از طلبه‌ها و فضلایی که چهار پنج سال اول حوزه را گذراندند و سوابق علمی دارند می‌توانند وارد شبکه های اجتماعی شوند.
شبکه های اجتماعی باید به صورت کارگروهی راه اندازی شود
باز هم من تاکید می‌کنم شبکه های اجتماعی را به صورت گروه و کار گروهی باید راه انداخت به صورت فردی نه ممکن است هر کدام از ماها برای خودمان یک شبکه ای داریم یک سایتی یا وبلاگی داریم یک کانالی داریم اما به صورت کارگروهی حتماً باید حضور پیدا کرد و رصد کرد و این ابزار را از دست شما گرفت چون ابزاری است که در هر حال آمارهای کم و زیاد بیش از هفتاد هشتاد درصد جوانان ما امروز این شبکه های اجتماعی یک اطلاع رسانی دارند دوم اطلاعات خودشان را معلومات خودشان را و حتی بسیاری از مباحث معرفتی خودشان را از این شبکه های اجتماعی دارند استفاده می‌کنند
طبیعتاً باید وارد این شبکه های اجتماعی شد منتهی با آمادگی بیشتر و فهم مبانی شبکه های مجازی کوتاه گویی مختصر گفتن فهم فضای نوشتاری و فهم شبهات رصد شبهات تحلیل شبهات و پاسخ به این شبهات من فکر می‌کنم برای طلبه های جوان مؤمن انقلابی امری حتمی و ضروری است.
رساـ اگر در پایان نکته ای است در خدمتتان هستیم.
رهبر معظم انقلاب به عنوان چشم بینا و مغز متفکر بسیاری از پدیده‌ها و تحولات را با توجه به تجربیاتی که دارد و تعبیر خود حضرت آقا این است اطلاعاتی که به ایشان می‌رسد که از جوانب مختلف هست اطلاعیه‌ها و آگاهی‌هایی دارند رصد می‌کنند نیازها را و مطالبات را و می‌دانند چه پدیده‌هایی در زیر پوست تحولات سیاسی اجتماعی فرهنگی جامعه دارد اتفاق می‌افتد.
طبیعتاً کدهایی که رهبر انقلاب اسلامی می‌دهند ارجاعاتی که می‌دهند وظیفه ما طلبه‌ها و نخبگان پاسخ گفتن به مطالبات رهبر معظم است اگر ایشان بر طرح تحول حوزه و بر پشتیبانی فکری و تغذیه حاکمیت و حکومت اسلامی تاکید می‌کنند و اگر بر تربیت مبلغ در عرصه نوشتاری و فضای مجازی تاکید می‌کنند معلوم است که خبرهایی در جامعه است و وظیفه ما لبیک گویی به نیازها و مطالباتی است که رهبر انقلاب اسلامی از ماها دارند.
طبیعتاً توجه حقیقی و واقعی به نیازهای جامعه و حاکمیت و حکومت اسلامی را باید از زبان رهبر معظم انقلاب شنید و وظیفه ما لبیک گویی به این تعمیم مطالبات و پاسخ به مطالبات ایشان است.
رسا ـ با تشکر فراوان از وقتی که در اختیار خبرگزاری رسا گذاشته اید./875/گ402/س