اگر مسؤول دردمند و کاردانی در حمایت آثار کودک یافتید سلام برسانید

اشاره: رسول اکرم صلی الله علیه و آله می فرمایند: «الولد الصّالح ریحانه من ریاحین الجنّه؛ فرزند صالح، گلی از گل های بهشت است»

انسان هنگام تولد، موجودی ناتوان و نیازمند به پرستار، ولی دوست داشتنی و با یک سلسله استعدادهای مختلف است که با تولد خویش، به زندگی پدر و مادر رونقی تازه و گرمی و صفا می بخشد و ساعت ها آنان را سرگرم خود می سازد.

از همین لحظات آغازین زندگی یک کودک با پرورش جسمی و روحی او، آینده و سرنوشت او نیز رقم می خورد. کودک برای اینکه بتواند انسانی مستقل، اجتماعی، تکامل یافته و دارای صفات و ملکات نیکو گردد، نیاز به یک مربی شایسته و پرهمت دارد تا استعدادها و توان مندی های او را به ثمر برساند.

فرهنگ سازی و استفاده از ابزارها و امکانات فرهنگی مناسب در فرایند تربیتی کودکان، نقش مهمی برعهده دارد، به طوری که یک محصول فرهنگی مبتنی بر فرهنگ های بومی می تواند در شکل دهی و ساختار بخشی به هویت و شخصیت کودکان نقش اساسی ایقا نماید.

آن چه امروز متأسفانه در جامعه ما مشاهده می شود، عدم توجه و غفلت نسبت به ایجاد محصولات فرهنگی مناسب و هم چنین ساخت الگوهای ذهنی و شخصیتی متناسب با رشد فکری و فرهنگی کودکان در سنین حساس الگوپذیری می باشد.

غفلت متولیان امر از این موضوع تا آن جا نمود دارد که برنامه ریزی های سطحی و غیر کارآمد باعث شده تا کودکان به سمت الگوگیری از نمادهای غیر اسلامی و غیرمرتبط با فرهنگ بومی و ایرانی اسلامی رفته و در این میان، مسخ الگوهای دینی به عنوان یک عنصر پذیرفته شده در فرآیندهای شخصیت پذیری کودکان مطرح است.

این موضوع آنجا اهمیت بیشتری می یابد که دشمنان نظام اسلامی با درک این شرایط بغرنج در حوزه ساماندهی فرهنگی در بخش کودک، توانسته است با جایگزینی فرهنگ و نمادهای فرهنگی خود به جای الگوهای ایرانی اسلامی، گام بلندی در جهت جداسازی نسل آینده از الگوهای فرهنگی کشورمان بردارد.

البته نباید از نظر دور داشت که برخی از جریانات انقلابی و متعهد و در عین حال مردمی، با درک اهمیت این موضوع، با ورود متعهدانه به این عرصه خطیر، توانسته اند باری که در این بخش بر روی زمین مانده است، تا حدودی از دوش انقلاب برداشته و گام های خوبی در جهت فرهنگ سازی مبتنی بر فرهنگ ایرانی اسلامی در حوزه کودک است.

یکی از این مجموعه های مردمی که با خلاقیت و بداعت و نوآوری خود توانسته با بهره گیری از فناوری های نوین و در عرصه مجازی، به جهاد در این عرصه بپردازد، مجموعه« مثل ماه» است که خبرنگار خبرگزاری رسا برای آشنایی هرچه بیشتر با فعالیت های آن، گفت‌و‌گویی با حامد انتظام، مدیر مسئول این مجموعه ترتیب داده است که حاصل آن در ادامه می آید.

رسا ـ جناب انتظام لطفا پیش از آنکه راجع به «مثل ماه» صحبت کنیم کمی از اهمیت ادبیات و کارکرد آن برای کودکان بگویید

باید بگویم که دراین فرصت کوتاه، کلام ناقص ما چیزی بر اهمیت تأثیر ادبیات در آموزش و پرورش کودکان نمی افزاید و از آن نخواهد کاست. اجازه می خواهم از این مقوله بگذریم چرا که پیش از این بزرگان بسیار گفته اند و شنیده ایم اما با کنکاشی ساده می‌توانیم ریشه بسیاری از رفتارها و تصمیمات دوران بزرگسالی خود را در متونی که از کودکی شنیده ایم یا برایمان به تصویر کشیده اند، جست‌وجو کنیم و این خیلی مهم است .

از سویی حدود 5 سال است که به صورت گروهی، رصدی بر موضوعات مرتبط با کودک انجام داده ایم، نموداری مشتمل بر 64 محور تنظیم شد و در این میان پس از مؤلفه های اصلی تربیتی همچون والدین و نظام آموزشی کشور، نقش ادبیات را بسیار پررنگ یافتیم .
 

رسا ـ «مثل ماه» با چه هدفی شکل گرفته است؟

بررسی وضعیت موجود ادبیات کودک و ارزیابی تناسب آن با رسالت سنگینی که پس از انقلاب بر دوش ایرانیان نهاده شده و چشم جهانی را بیش از پیش متوجه این خاک گوهرخیز کرده است، بار مضاعفی را بر دوش اهل ادب و فرهنگ  می گذارد و به نظرم توجه بیشتر به برخی از موضوعات ریشه ای که کم توجهی به آن ها و عدم آموزششان از سنین کودکی، سرآغاز برخی  از معضلات بزرگ اجتماعی و سیاسی در آینده خواهد بود، به عنوان یک ضرورت مطرح است. 

عقبه ایدئولوژیک، نیاز اصلی ادبیات

رسا ـ چه موضوعاتی نیازمند پیگیری بیشتری هستند؟

موضوعاتی که ابتدا بایستی عقبه ایدئولوژیک و فلسفی آن شکل بگیرد، موضوعاتی از قبیل  عزت نفس، مسؤولیت پذیری، امید، پرهیز از قضاوت های عجولانه، همدلی و نوع دوستی، عدالت ورزی، ظلم ناپذیری و مواردی از این دست، جایگاه ویژه ای دارد و در کنار سوژه هایی با مضامین سرگرمی، آشنایی با فصول، مشاغل، محیط زیست و ... که در حد خود لازم اند و ضروری، بایستی به آنها توجه ویژه داشت و البته برای چگونگی طرح آنها بایستی روزها و ماه ها وقت گذاشت و تامل کرد.

چه اشکالی دارد که اگر فرضا از طبیعت هم می خواهیم بگوییم، توأم با ایجاد یک نگرش مبنایی و عمیق  در کودکان باشد؛ مانند شعر اناری که از استاد رحماندوست به یادگار داریم و از اینکه با ظرافتی هنرمندانه به نگاه مخاطب عمق می باشد و پنجره ای از جنس توحید می گشاید، همواره لذت می بریم.

رسا-از ویژگی هایی که باید در نویسندگان کودک وجود داشته باشد، به نظر شما چه مواردی اهمیت بیشتری دارند؟

بر خلاف تصور عامه از ادبیات کودک که آن را عملی پیش پا افتاده و ساده می انگارند، برای نویسنده ی کودک شدن، عقبه ای ازسالهای متمادی همراهی و هم نشینی با کودکان، شناخت جزئیات تو در توی مسائل روانشناختی، دانش مذهبی و تاریخی، دانش ادبی کافی و حتی اشراف بر اوضاع سیاسی و فرهنگی جهان شمول لازم است که اگر چنین نباشد، در تشخیص اولویت ها راه گم کرده و فرصت کوتاه عمر صرف موضوعات دست چندمی خواهد شد. گذشته از اینکه تنزل سطح محصولات ادبی، ارتباط مستقیمی با پایین آمدن سرانه ی مطالعه و روی آوردن به فرهنگ غیر در جهت رفع نیازها را در پی خواهد داشت.

رسا ـ شما در این مسیر چه فعالیت هایی داشته اید؟

یکی از اهداف اصلی مثل ماه، کمک به جریان سازی محتوایی و ترغیب اهل  قلم به این ساحت است و جشنواره های ادبی مثل ماه که امسال در حال برگزاری اولین دوره ی آن هستیم، می تواند یکی از راه هایی باشد که در دستیابی به این مهم موثر باشد و البته نقش پرچمداران و پیش کسوتان ادبیات کودک، همچنین تصمیم سازان و تصمیم گیران در فرآیند جریان سازی و ایجاد ذائقه برای مخاطب، انکار ناپذیر و حائز توجه بسیار است .

دومین هدفی که دنبال می شود شناخت استعدادها و پرورش آنهاست، که البته سخن تازه ای نیست و آنچه محل توجه است، چگونگی تحقق این هدف است، غالباً آگاهیم که در این خصوص شعارهای فراوانی داده شده و البته کارهایی نیز صورت گرفته، اما عملاً یک راهبرد صفر تا صدی که شامل؛ کشف، ارتقای سطح آموزش علمی و اخلاق حرفه ای و تولید و بهره برداری باشد، طراحی نشده و در سیستم دولتی ما هم ، تحقق این مهم بعید می نماید.

از سوی دیگر، در طول این سال ها و در خلال ارتباط با انجمن های ادبی و افرادی که مستعد یادگیری و آموزش اند، بسیار دیده ایم کسانی را که از بستر مناسب آموزشی محروم و امکان دسترسی به جلسات آموزشی یا اساتید کاردان برایشان محال یا بسیار دشوار است، لذا بر آن شدیم تا از قابلیتهای فضای مجازی بهره برداری حداکثری داشته باشیم ودر حد بضاعت این خلأ را ساماندهی کنیم. یکی از دغدغه های ما تعامل و ارتباط با دورترین و بعضا محروم ترین نقاط از این حیث است و کارهایی نیز در این راستا انجام داده ایم .

برای به منزل رساندن بارهای فراوانی که بر زمین مانده، کادر سازی و تأمین نیروی انسانی متخصص و دارای انگیزه و همچنین حمایت مادی و معنوی ازافراد به ثمر رسیده، از ضروریات امر است و کار با عده ای معدود که خود دست به گریبان مشکلات متعدد معیشتی و غیره اند، پیش نخواهد رفت.

مظلومیت بخش کودک، نیازمند پاسخگویی مسئولین است

رسا ـ عملگرد نهادهای دولتی در این بخش چگونه بوده است؟

اگر بنا بود اتفاق درخوری از ناحیه ی نهادهای مسئول و دولتی بیفتد، تا کنون باید محقق می شد، آیا گذشت چهار دهه از انقلاب کافی نیست؟ متأسفانه اکثر متولیان دولتی صرفآً اسامی و عنوان های پرطمطراق خود را یدک می کشند. فعلا بنای نام بردن و ارائه مصداق نیست، اما مستندات بسیاری برای عرایض خود داریم.

رسا ـ مجموعه جایگزین به نظر شما چه مجموعه ای است؟

تجربه نشان داده است که همیشه تشکل های مردمی بهترعمل کرده اند، خصوصاً وقتی که غالب مسئولین متولی و موظف به پاسخگویی، سرشان  به هزار موضوع حاشیه ای گرم است و آن دسته ی قلیل و انگشت شمار هم با یک دستور و یک تغییر سلیقه ای و بعضاً ناگهانی در ساختار سازمانی، به کنجی دیگر رانده می شوند، بهترین راهکار این است که انرژی موجود، صرف جان گرفتن یک مجموعه ی صاحب انگیزه ی مردمی شود تا به مدد فرهنگ دوستان بی ادعا و به برکت نیت های پاک، با روحیه ای پویا و ترسیم راهبردی توأم با تخصص ، دوراندیشی و هنر، در مسیر شدن قرار بگیریم،

می‌دانید که این روزها دست به نقد همگان خوب است، اما نوبت به ارائه راهکار و اقدام که می‌رسد، توپ را به میدان دیگری می اندازیم،  اینکه چرا اینگونه است محل گفتگوی دیگر دارد و بحث مفصلی است.

رسا ـ مجموعه مثل ما، چه فعالیتی برای تحقق این مطالبه داشته است؟

     حدود سه سال  از عمر تشکیل مردمی مثل ماه می گذرد، در طول این مدت با سازمانها و ادارات متعددی ارتباط گرفته ایم، با اساتید مختلف در حوزه های مرتبط با ادبیات کودکان اعم از کارشناس دینی، روانشناس، نویسنده، تصویرگر،  آهنگساز . همه مرتبطین این عرصه، ساعت ها گفت‌وگو داشته ایم، ترش رویی ها و گشاده رویی های بسیار دیده ایم، اما هیچ کدام موجب نشد تا قدری مردد یا متوقف شویم، عمیقاً باید بپذیریم که ما در قبال مغفول ترین و مظلوم ترین بخش جامعه که همانا کودکان هستند به سؤال کشیده خواهیم شد و در یک کلمه مسئولیم، و می دانیم که این مسیر به آسودگی طی نخواهد شد، صبر و حوصله فراوان و شب نخوابی می خواهد، کار از روی تفنن و توأم با دغدغه های مقطعی پیش نمی رود .

ما و همه فعالان عرصه کودک، خدمت به  طیفی را برگزیده ایم که زبان انتقاد ندارد و اساساً خیر و شرش را به درستی تمییز و تشخیص نمی دهد، لذا غالباً بر اثر بافته های ذهنی بزرگسالان محل آزمون و خطا میشود.

و بازهم در اینجا نقش ادبیات و تأثیر آن درتکمیل مراحل رشد و آموزش، جلوه گری می کند. البته وقتی می‌گوییم ادبیات، قطعاً در کتاب محدود نمی شود و بسیاری از تولیدات اعم از انیمیشن ها، فیلم های کوتاه و بلند، نرم افزارها و ... را در بر می‌گیرد. اینجا سؤالات جدی دیگری سر باز می‌کند، مثلاً اینکه چرا تا کنون با وجود این همه الگوهای تاریخی و فرهنگی غنی، هنوز موفق به قهرمان سازی نشده ایم و در ارائه الگوی به روز و کارآمد در موضع انفعالیم و سؤالی های بسیار زیادی که در این حوزه وجود دارد و البته بی پاسخ مانده است.

تولیدات بدیع و نو، دستاوردی ارزشمند

رسا ـ فعالیت های شما بیشتر در چه حوزه هایی متمرکز بوده است؟

مثل ماه متولد شد تا با به کارگیری عقل جمعی، موضوعات مرتبط با ادبیات را در حد بضاعت رصد و ارزیابی کند، لذا پس از یک دوره  اقدامات زیربنایی و پژوهشی، اقدام به راه اندازی سایت مثل ماه کرده ایم،  بیش از صد سایت و وبلاگ ادبی بررسی شد تا اینکه سایت به ورطه موازی کاری کشیده نشود و واقعاً به گونه ای باشد که خلأهای موجود را پر کند، لذا برخی از بخش های سایت را اگر موشکافانه ملاحظه بفرمایید، منحصر به فرد و بکر است اگر چه که نوپا و در آغاز راه است، مثل بخش تولیدات مشترک که فضای مشارکت حداکثری نویسنده، ناشر و تولید کننده را توأم با نظارت تخصصی فراهم می آورد و تا حدودی بساط بهانه ی تولیدات نازل را بر می چیند و در این مدت تولید برخی تیتراژهای تلویزیونی، نماهنگ ها، کتاب های آموزشی و .. از ثمرات این بخش است.

طی این مدت نه چندان طولانی، تولیداتی در زمینه طراحی اسباب بازی های ادبیات محور( که به تصویب شورای نظارت بر اسباب بازی ها نیز رسیده است) و همچنین طراحی نرم افزار تلفن همراه و تولید ترانه های کودکانه( بر اساس ویژگی های علمی و اعتقادی) اتفاق افتاده که پیش از این امری محال و ناشدنی می نمود و به مرور خبرهای مسرت بخش بیشتری در این زمینه ها منتشر خواهد شد .

و از همه مهم‌تر، ایجاد حلقه ای دوستانه از فعالان مرتبط با ادبیات کودک و از نقاط مختلف کشور در این خیمه مجازی است که انشالله به فضای حقیقی کشیده خواهد شد.

اهل قلم خوب می دانند که از اصلی ترین دغدغه های یک نویسنده به تولید رسیدن اثر و رساندن آن به مخاطب حداکثری است، لذا مثل ماه آن را به جد دنبال می کند، اگر چه که ساز و کار آن به طور کامل محقق نشده و عملاً حالت کلان آن از عهده ی مجموعه های کوچک مردمی خارج است، اما تا کنون در موارد متعددی، حداقل به عنوان  حلقه ی وصل عمل کرده و به لطف الهی نمونه های ارزشمندی به تولید رسیده است.

ویژگی دیگر مثل ماه، پرهیز از گروه گرایی و باند بازی های سلیقه ای و بعضاً سیاسی است. متأسفانه کمتر جایی را عاری از حضور اختاپوس سلیقه محوری و جناح گرایی می توان یافت، چه از نوع به ظاهر دین دار و چه به ظاهر روشنفکر و یکی ازآفات چنین پدیده های شومی، خود سانسوری نویسنده ها در طرح عقاید یا گرایش به ناکجا آبادی است که در جو سوت و کف یا مشوق های مالی و ... طی می شود.

رسا ـ علت انتخاب «مثل ماه» چه بوده است؟

قطعا یکی از ویژگی های  مورد نظر در انتخاب نام، داشتن ارتباط فرمی و معنایی با ذائقه کودکان عزیز است؛ البته ماه، وام دار خورشید است، نور می‌گیرد و نور می دهد و راه می نماید و دائم و بی وقفه، این چرخه روشنایی و روشنگری ادامه دارد، حالا اگر ماه نمی توانیم باشیم مثل ماه که می شود عمل کرد.

رسا ـ اگر در پایان نکته خاصی مدنظرتان است، بفرمایید.

در مجموع مثل ماه را آشیانه ای گرم و صمیمی می دانیم  که دوست دارد فارغ از حاشیه ها، به پروراندن و پرواز بیندیشد و با تلاش شبانه روزی، بی اعتمادی ها را به اعتماد و دلسردی را به امید تازه بدل کند، این مسیر قطعآً با حضورمتواضعانه ی اساتید و کسانی که چراغ راه محسوب می شوند، جان تازه ای خواهد گرفت و نو قلمان بیشتری را در آغوش گرم خود جای خواهد داد. ما سرزمین های بکر زیادی داریم که با ابزار قلم و همت اهالی قلم، در انتظار کشف و گشایش اند. چشم خود را فرش راه دوستان کرده ایم و به عنوان عضوی کوچک از جامعه فرهنگی و ادبی  کشور در انتظار فردایی روشن برای کودکان سراسر دنیاییم.

اگر مسئول دردمند و کاردانی را یافتید سلام برسانید و بگویید شما مسلمان آن رسول مهربانی هستید که  «طبیب دوار بطبه» بود، نمی نشست تا به محضرش شرفیاب شوند، اگر دردی می دید بال می گشود و لحظه ای درنگ نمی کرد، چشمه های جوشان مردمی را پیش از خشکیدن دریابید و توفیق رود شدنشان را از خود نگیرید./872/گ403/س