حوزه انقلابی؛ پربسامدترین کلیدواژه 1395 حوزویان

یکی از تأکیداتی که رهبر معظم انقلاب در طول سال های اخیر به خصوص در سال 1394  بر آن تاکید داشته اند، بحث انقلابی بودن حوزه‌های علمیه است و اینکه حوزه های علمیه نقش سازنده خود را در راستای غنای بخشی محتوای و تامین نرم افزارهای لازم معرفتی جهت حرکت مسیر انقلاب اسلامی به سوی تمدن اسلامی به کار گیرد.

آخرین روزهای سال 94 بود که رهبر معظم انقلاب در دیدار نمایندگان مجمع طلاب و فضلای حوزه علمیه قم نسبت به تضعیف تفکر انقلابی در حوزه علمیه هشدار دادند و تأکید کردند که حوزه علمیه قم باید انقلابی بماند.

حضرت آیت الله خامنه ای تأکید کردند که اگر بخواهیم  نظام اسلامی همچنان «اسلامی و انقلابی» بماند باید حوزه علمیه، «انقلابی» بماند زیرا اگر حوزه علمیه انقلابی نماند، نظام در خطر «انحراف از انقلاب» قرار خواهد گرفت.

رهبر معظم انقلاب با بیان این که این که باید از هرگونه تلاشی برای «انقلاب زدایی» از حوزه های علمیه احساس خطر کرد، فرمودند که باید با فکر و تدبیر و برنامه ریزی حکمت آمیز، با این خطر مقابله کرد تا حوزه علمیه قم همواره یک حوزه انقلابی و مهد انقلاب باقی بماند و بینش و حرکت انقلابی در آن توسعه یابد.1

شاید به جرات بتوانیم بگوئیم که کلیدواژه "حوزه انقلابی" پربسامد ترین کلمه در سال 1395 در میان حوزویان بود که بروز و ظهور خود را سخنرانی ها، نشست ها، نوشته ها در قالب خبرگزاری ها و مراکز خبری تحلیلی و شبکه های اجتماعی طلاب نشان داد.

واکاوی معنا،چیستی، چرایی، لوازم، آسیب شناسی و کارکردهای حوزه انقلابی از موضوعاتی بود که در سال 1395 از سوی علمای شاخص، اعضای محترم و ارزنده جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و شورای عالی محترم حوزه، مدیران حوزه علمیه، علمای بلاد، اساتید درس خارج و دروس سطح عالی و فضلای حوزه علمیه قم مورد تاکید و تفسیر و تحلیل قرار گرفت، توقعی که با توجه به اینکه انقلاب اسلامی از درون حوزه علمیه پا گرفت و حوزه مهد انقلاب است، امر بعیدی نبود.

حوزه علمیه قم فارغ از برخی خرده خوانش ها که هنوز تصویر حوزه علمیه ماقبل دوره صفوی را در ذهن می پروراند و تصویرشان حوزه ای خموده و خموش و فارغ از مساله های اجتماعی است ( که امام خمینی(ره) در منشور به روحانیت آنها را با مشخصه های فکری توصیف کرده و بیان داشتند که " خون دلی که پدر پیرتان از این دسته متحجر خورده است هرگز از فشارها و سختیهای دیگران نخورده است. وقتی شعار جدایی دین از سیاست جا افتاد و فقاهت در منطق ناآگاهان غرق شدن در احکام فردی و عبادی شد و قهراً فقیه هم مجاز نبود که از این دایره و حصار بیرون رود و در سیاست و حکومت دخالت نماید، حماقت روحانی در معاشرت با مردم فضیلت شد"2)، انقلاب اسلامی را فرزند خویش می داند و انقلاب اسلامی را تتمه و دنباله نهضت پیغمبران الاهی می داند. از منظر روحانیت انقلابی این انقلاب ریشه در قرآن کریم دارد، «اطیعوالله و اطیعوا الرسول و اولی الامر منکم» «وَلَقَد بَعَثنا في كُلِّ أُمَّةٍ رَسولًا أَنِ اعبُدُوا اللَّهَ وَاجتَنِبُوا الطّاغوتَ »؛ خداوند در هشت جای قرآن از طاغوت نام برده است؛ طاغوت فرهنگی، طاغوت سیاسی، طاغوت اقتصادی. پیغمبران خدا در برابر طواغیت قیام کرده و انقلابی به وجود آوردند، در قرآن کریم ریشه این انقلاب، این قبیل عبارت‌های نورانی "رسلنا بالبینات" "لیقوم الناس بالقسط" است.

 انقلاب اسلامی در احادیث ما ریشه دارد، روایت " من کان منکم ممن قد روی حدیثنا و نظر فی حلالنا و حرامنا و عرف احکامنا فلیرضوا به حکماً فانی قد جعلته علیکم حاکماً فاذا حکم بحکمنا فلم یقبل منه فانما استخف بحکمنا"  آن تودیع مبارک از حضرت مهدی (ع) "فامّا الحوادث الواقعه فرجعوا الی روات حدیثنا، فانه حجتی علیکم و انا حجت الله علیهم". این انقلاب ریشه‌های مذهبی و دینی و وحیانی دارد. حساب این انقلاب از حرکت‌های معمول بشری جداست.3

حوزه علمیه امروز نیز آگاه و هوشیار نسبت به انقلاب و نیازمندی های فکری و نظری نظام اسلامی است و دل در گروه ترسیم تمدن اسلامی به عنوان مرحله غایی انقلاب اسلامی بسته است 4 و در این مسیر، خرد و توان و انگیزه طلاب آماده جوان با هدایت گری و پیشقراولی اعاظم حوزه معنا پیدا خواهد کرد.

امروز فضلای جوان انقلابی ذیل اساتید ملا و فاضل در حال پرورش هستند که دغدغه ها و انگیزه های متعالی در به سامان رساندن مساله های خرد و کلان اجتماعی دارند و همواره در تلاش هستند تا به سمت مسائل انضمامی رفته و مبانی دینی و معارف اسلامی و علم عمیق فقه را وارد حوزه سبک زندگی مردم کنند و در بخش نظریه پردازی کلان سیاسی و اجتماعی در لبیک به طرح دغدغه مقام معظم رهبری مبنی بر برگزاری کرسی های درس خارج در حوزه فقه حکومتی همت گمارده اند.5

سال 1395 یک تغییر مدیریتی هم در راس حوزه علمیه انجام شد و حضرت آیت الله اعرافی که خود صاحب دغدغه در تحول حوزه و تحقق حوزه انقلابی است به عنوان مدیر حوزه علمیه منصوب شد؛ او که دارای سوابقی روشن در بحث مدیریت مراکز حوزوی بود و از سوی دیگر توان تعامل با سلایق مختلف درون حوزوی انقلابی را داشت، بارقه امید را برای طلاب جوان به ارمغان آورد. اگرچه از حق نباید گذشت و باید قدردان زحمات مدیر سابق حوزه علمیه آیت الله حسینی بوشهری که تلاش های فراوانی در به سامان رساندن امور داشتند، باشیم.

امروز بستر حوزه علمیه قم آماده تر از هر روز برای پیشبرد اهداف عالی نظام اسلامی است و طلاب و روحانیون در بطن حوزه و مراکز اقماری تبلیغی و آموزشی و پژوهشی هر کدام به حسب اهداف و کارویژه های خود در حال تلاش برای تحقق رسالت های والای اسلام و انقلاب هستند، اگرچه نمی توان فاصله کارهای موجود را با وضعیت مطلوب انکار کرد.

اما این امیدواری به آینده در رسیدن به وضعیت مطلوب توسط ارکان حوزه و اساتید و فضلا و فضلای جوان نباید ما را از شناسایی موانع تحقق حوزه انقلابی دور کند، همان گونه که حضرت آیت الله خامنه ای نسبت به خطر انقلاب زدایی از حوزه هشدار دادند، باید مسیر رفته شده را بازشناسی و آسیب شناسی کنیم.

پایان اینکه حوزه علمیه همواره تلاش کرده است تا از بدو تاسیس تا امروز نسبت به انقلاب اسلامی ایفای نقش کند و نقش مادری برای نظام اسلامی را طبق تاکید مقام معظم رهبری و بزرگان حوزه ایفا کند اما در این مسیر با فراز و نشیب مواجه بوده است؛ در اواخر سال 1394 مقام معظم رهبری با تاکید بر کلیدواژه "حوزه انقلابی" مفهومی جدیدی را ایجاد کرد که حوزویان تلاش کردند در سال 1395 نسبت به تعریف و تبیین و بستر سازی آن کمک کنند و به نظر می رسد شاهد اتفاقات خوش و میمونی عملیاتی در سال 1396 خواهیم بود، همان گونه که از باب نمونه، مجمع طلاب و فضلای حوزه علمیه قم، پیشنهاد ماده جدید "درس های انقلاب" را به شورای عالی حوزه داده است.

بار دیگر باید تاکید کنیم که حوزه انقلابی، حوزه ای است که کارویژه هایش را در راستای مطالبات نظام اسلامی هماهنگ می کند؛ آسیب شناسی مسیر طی شده با توجه به بیانات مقام معظم رهبری "تنها با فکر کردن و اندیشیدن و حکمت‌آمیز برنامه‌ریزی کردن، " میسر است  تا بتوانیم  بینش انقلابی و حرکت انقلابی را در حوزه علمیه توسعه دهیم.

تاریخ خواهد نوشت که ما برای بی نظیر ترین پدیده معنوی قرن اخیر و بزرگترین مساله اجتماعی و سیاسی در جهان تشیع و اسلام چگونه عمل کردیم. راه رفته سی و چند ساله مورد قضاوت قرار خواهد گرفت و مسیر پیش رو، از محک زدن دور نیست./909/ 401/ص

نویسنده: علیرضا استادیان، طلبه درس خارج حوزه علمیه قم

منابع:

1-

http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=32763

2-صحیفه امام خمینی، جلد ۲۱، صفحات ۲۷۳ تا ۲۹۳

3-بخشی از سخنرانی حضرت آیت الله نوری همدانی در همایش حوزه انقلابی

4- مقام معظم رهبری مراحل 5 گانه ای برای انقلاب اسلامی مطرح کردند که غایت آن تشکیل تمدن اسلامی است. برای مطالعه بیشتر مراجعه کنید به :

http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=21453

5- بعد از تاکید مقام معظم رهبری درس های متفاوتی در حوزه مسائل فقه حکومتی شکل گرفت و روند این دروس رو به افزایش است. همچنین مقالات و کتب و نشریات مرتبط با این موضوع رشد خوبی گرفته است. برای آشنایی بیشتر با موضوع، ماهیت و چیستی و چگونگی وضعیت فعلی دروس خارج فقه حکومتی و همچنین پیگیری آخرین مباحث زنده این بحث در حوزه علمیه قم می توانید به پایگاه تخصصی فقه حکومتی"وسائل" به نشانی  vasael.ir مراجعه کنید.