چرایی کاربرد واژه‌های نظامی در سخنان فرهنگی رهبر انقلاب
به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، با مرور سخنان رهبر معظم انقلاب از سال‌های گذشته تا کنون می‌یابیم ایشان به طور مکرّر در زمینه فرهنگ و تبیین مسائل فرهنگی از واژه‌ها و اصطلاحات نظامی استفاده می‌کنند. این امر در ابتدا شاید کمی نامأنوس بنماید و این سوال را به دنبال آورد که چرا در حوزه فرهنگ که حوزه نرم افزاری است از واژگانی استفاده می‌شود که مربوط به حوزه سخت‌افزاری و نظامی است؟ آیا این امر باعث فاصله ذهنی از واقعیات عرصه فرهنگ نمی‌شود؟
در پاسخ به این سوالات و توضیح مطلب، باید گفت اساساً کلمات و اصطلاحات، واسطه ارتباط با دیگران و ابزار انتقال معانی و مفاهیم ذهنی به مخاطب می‌باشند بنابراین هر قدر در انتخاب آنها بیشتر دقت شود، معانی مورد نظر بهتر و دقیق‌تر به دیگران انتقال می‌یابد و مخاطب بهتر همراهی می‌کند به خصوص اگر موضوع سخن، امر خطیری باشد که در این صورت لازم است از کلماتی استفاده شود که حالت هشدارگونه و بیدارباش برای مخاطب داشته باشد و او را سریعتر به حقیقت موضوع منتقل و برای رسیدن به هدف، بر‌انگیزاند.
این موضوع زمانی اهمیتش افزون‌تر می‌شود که بدانیم آن سخن از سوی فردی حکیم و آگاه به مسائل و شرایط زمان صادر شده و قصد هدایت فرد بلکه جامعه خود را دارد. در بررسی سخنان رهبر معظم انقلاب به روشنی مشخص است که در نگاه ایشان مساله فرهنگ یک مساله مبنایی است و از میان حوزه‌های مختلف، اهمیش بیشتر است؛ البته ممکن است به دلیل شرایط خاصی که در یک برهه از انقلاب وجود دارد، ایشان موقتاً موضوعات دیگری را در اولویت قرار دهند مانند شرایط کنونی که به سبب شرایط نامطلوب اقتصادی، اولویت اول کشور را پرداختن به مسائل اقتصادی و کار و تولید قرار داده‌اند اما موضوعی که ریشه مسائل دیگر است و اگر حل شود، مشکلات سایر حوزه‌ها نیز حل خواهد شد، حوزه فرهنگ است.
رهبر معظم انقلاب در همین رابطه می‌فرمایند: « بسیاری از مشکلاتی که به نظرمان می‌رسد در صحنه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی و یا حتّی سیاسی داریم، اگر کاوش کنیم، به مشکلات فرهنگی برمی‌گردد. با این‌که نظام جمهوری اسلامی، از آغاز بر یک مبنای فرهنگی بنیان شد و رهبر و پدیدآورنده این نظام، یک عنصرِ بیش از همه چیز فرهنگی بود و مسؤولان این نظام هم در طول این مدت، تقریباً همیشه همین‌طور بوده‌اند، درعین‌حال باید اعتراف کنیم که در زمینه‌های فرهنگی، آن کار مطلوب و مورد انتظار را خیلی انجام نداده‌ایم.»19/9/69
لازم به ذکر است که مقصود رهبر معظم انقلاب از «فرهنگ»، معنای عام آن است که عقاید، خُلقیات و رفتارها را در برمی‌گیرد به گونه‌ای که عقاید و اخلاقیات ریشه و اساسند و رفتارهای فرد یا جامعه برخاسته از آن باورها و خُلقیات هستند: «به نظر ما این‌گونه است که بخش عمده فرهنگ، همان عقاید و اخلاقیات یک فرد یا یک جامعه است. رفتارهای جامعه هم که جزو فرهنگ عمومی و فرهنگ یک ملت است، برخاسته از همان عقاید است... درست است که مقوله فرهنگ در موارد زیادی شامل رفتارها هم می‌شود، لیکن اساس و ریشه فرهنگ عبارت است از عقیده و برداشت و تلقی هر انسانی از واقعیات و حقایق عالم و نیز خلقیات فردی و خلقیات اجتماعی و ملی.» 19/9/79
دغدغه رهبر معظم انقلاب در زمینه فرهنگ، دغدغه‌ای اساسی است و مربوط به تمام دوره‌هاست که مسوولان و مردم باید نسبت به آن، توجه لازم را داشته باشند و به دنبال حل مشکلات فرهنگی و ترویج فرهنگ اسلامی انقلابی در کشور باشند. اوج توجه رهبر معظم انقلاب به مقوله فرهنگ را در کلام ایشان به خوبی می‌توان مشاهده کرد: « در عرصه فرهنگ، بنده به معنای واقعی کلمه، احساس نگرانی می‌کنم و حقیقتاً دغدغه دارم. این دغدغه از آن دغدغه‌هایی است که آدمی به خاطر آن، گاهی ممکن است نصف شب هم از خواب بیدار شود و به درگاه پروردگار تضرّع کند... آن دغدغه که شبیه دغدغه در میدان جنگ است، وجود دارد.» 22/4/73
این دغدغه و نگرانی زیاد که رهبر معظم انقلاب از آن سخن می‌گویند و عمق نگاه ایشان را نسبت به فرهنگ نشان می‌دهد، سبب شده که ایشان عرصه فرهنگ را به عرصه جنگ نظامی تشبیه کنند و از کلمات و اصطلاحات نظامی مانند:«شبیخون فرهنگی، قرارگاه فرهنگی، صف و ستاد، فرمانده و افسر جنگ نرم، آتش به اختیار» در این زمینه استفاده کنند تا اهمیت موضوع برای مسوولان، مجموعه‌های فرهنگی و افراد جامعه بیشتر آشکار شود و در عرصه فرهنگ دچار ضعف و سستی، اباحه‌گری، تسامح و تساهل، بی‌تفاوتی و خواب‌آلودگی نشوند، بلکه خودشان را در وسط میدان کارزار و جنگ خطرناکی ببینند که غفلت از آن موجب تلفات سنگینی خواهد شد.
با این بیان و با پی‌بردن به منطق رهبری، حکمت به کاربردن واژگان نظامی در زمینه فرهنگ از سوی ایشان آشکار گردید. ایشان درباره چرایی این مساله می‌فرمایند:« تعبیر قرارگاه ممکن است به بعضی گوش‌ها سنگین بیاید - قرارگاه یک اصطلاح جنگی است، اصطلاح نظامی است - و بگویند آقا، قرارگاه مال مسائل نظامی است، شما در مسائل فرهنگی هم فکر نظامی را رها نمی کنید! واقع قضیه این است که کارزار فرهنگی از کارزار نظامی اگر مهم تر نباشد و اگر خطرناکتر نباشد، کمتر نیست، این را بدانید؛ یعنی می دانید هم شما، واقعا یک میدان کارزار است اینجا." ۱۳۹۲/۹/۱۹
در پایان لازم به یادآوری است که انقلاب اسلامی، به عنوان یک حقیقت الهی انسانی، با تبعیت همه آحاد جامعه از رهبری حضرت امام(ره) به وجود آمد و اکنون نیز همین تبعیت از امام جامعه باید وجود داشته باشد تا انقلاب به عنوان یک جریان پیش‍‌‌رونده به همه اهداف خود برسد، البته در این زمینه نقش مسوولان و کارگزاران حکومت از سایر مردم مهم‌تر است و باید آن گونه که رهبر معظم انقلاب به مقوله فرهنگ اهمیت می‌دهند، آن را مورد توجه خود قرار داده و برای حل مشکلات فرهنگی تلاش بیشتری انجام دهند./۲۲۸/ی۷۰۳/س
محسن رضایی، طلبه درس خارج و پژوهشگر حوزه علمیه قم