طب اسلامی در مسیر جهانی‌شدن
به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، تمدن واژه ای مانوس با فرهنگ ایران است که بسیار آن را شنیده و یا خوانده ایم. اما به راستی آیا تمدن ها زوال پذیرهستند یا خیر؟ آیا وقتی تمدن رو به زوال می رود، مولفه ای مانند طب نیز در آن رو به زوال می رود یا خیر؟ آیا سبک زندگی امروزه ایرانی‌ها، غذاهای سفره و حتی شیوه نشستن بر سر سفره با فرهنگ ما مطابقت دارد یا خیر؟ آیا طب اسلامی جایی برای ورود به عرصه پزشکی در عرصه کنونی را می تواند داشته باشد یا خیر؟ آیا داروهایی که ساخته می شود خود بیماری زاست یا خیر و همچنین آیا بسیاری از بیمارهای جدید عامل غربی دارد یا خیر؟ همچنین باید در پی این مطلب بود که دارو چه میزان در بالا بردن تراز اقتصادی کشورهای پیشرفته تاثیر دارد؟
در ابتدا باید گفت؛ به نظر می رسد رابطه دوسویه بین سبک زندگی ها و نوع تغذیه از یکسو و بیماری و علم پزشکی جدید از سوی دیگر وجود دارد که اگر این مطلب را فرض بدانیم، باید بیشتر به تجویزهای غذایی و دارویی که اهل بیت علیهم السلام ارائه داده اند، توجه داشت.
از بیماری هایی که زندگی مدرن به آن آلوده شده است، ایدز است، این طب که به طب شمییایی نیز معروف است حدود چهار قرن قبل پا به عرصه زندگی مردم جهان گذاشت و قبل از آن طب سنتی و اسلامی مورد نظر مردم بود. لذا جایی دارد که طب اسلامی که مورد غفلت قرار گرفته است، بار دیگر وجود خود را به اثبات برساند چرا که باید گفت پزشکان اسلامی بسیاری از جمله محمدبن زکریای رازی تا قبل از طب شیمیایی تجویزهای حرفه ای و کارآمدی داشته اند که کمتر مورد توجه طب جدید قرار گرفته است ؛ به فرض مثال ؛ طب جدید کمتر به پیشگیری توجه دارد و یا اینکه در طب مدرن هر داروی که تجویز می شود، عوارضی را به همراه خواهد داشت که نمونه آن داروهای اعصاب و روان است، با اینکه علم روانشناسی تاکید بسیاری بر روحیه و روان انسان ها دارد، اما همچنان داروهایی توسط روانپزشک تجویز می شود که تاثیر شیمایی را بر مغز می گذارد در صورتی که بنیان علمی این علم، بر روح، روان و فکر آدمی توجه دارد.
بنابراین با توجه به ضعفی که در حال حاضر در طب مدرن دارد توجه به طب اسلامی و سنتی بار دیگر بیشتر شده است. البته با وجود پیشرفت چشمگیر و گستردگی که طب مدرن داشت، روی آوردن به طب اسلامی و سنتی امری دشوار است اما باید گفت توجه به طب سنتی و اسلامی جنبه جهانی پیدا کرده است. مصداق این نکته توجه سازمان بهداشت جهانی به طب سنتی است و از آنجایی که سبک زندگی ها تغییر کرده است و طب مدرن توانسته است جایگاه بسیار زیادی را در بین مردم پیدا کند، هنوز طب اسلامی و سنتی در میانه راه است که نیاز به حمایت های جدی نهادهای ذیربط از یکسو و علمی تر و دقیق تر شدن طب اسلامی و سنتی دارد.
در ذیل به مواردی اشاره می کنیم که حدود 14 قرن قبل، دین مبین اسلام به آن توجه کرده و متاسفانه طب مدرن با تمام گستردگی و دقّتی که دارد، به نوعی بی توجهی نسبت به آن دارد که البته شاید در این میان ردپای افراد ذینفع در عرصه های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خالی نیست.
استفاده از روغن های خوراکی
متاسفانه این روزها بسیاری از روغن هایی که مورد استفاده قرار می گیرد، بسیار مضر است. علاوه بر این، ماده پالم نیز به آنها افزوده می شود و این در صورتی است که در احادیث استفاده از«روغن زیتون»، «روغن کُنجد»، «روغن شحم گاو» و «روغن دنبه گوسفند » تاکید شده است.
عسل
در قرآن به خوراکی هایی از جمله عسل توجه شده و در مورد آن فیه شفاء للناس آمده که خوردن آن توصیه شده است. در این زمینه حدیثی از پیامبر اکرم (ص) است که مردم را به خوردن عسل توصیه می‌کنند و در ضمن آن را شیرین‌ترین طعام معرفی می‌کنند. لذا بعد از گذشت 1400 سال، اکنون پژوهش‌ها گویای شیرین‌تر بودن فروکتوز نسبت به گلوکز است که سهم مهمی از قندهای عسل را داراست.
همچنین رسول گرامی اسلام (ص) می فرماید: کسی که در هر ماه سه بامداد عسل بخورد به قصد شفایی که خداوند متعال در قرآن کریم درباره عسل فرموده است از بیماری های زیاد مصون می ماند.
در حدیث دیگری از پیغمبر بزرگوار اسلام(ص) آمده؛ هر کس حافظه مىخواهد ، عسل بخورد. سه چیز است که حافظه را افزون مىکند و بلغم را از میان مى برد؛ قرائت قرآن ، عسل و کُندر.
بنابراین امروزه علم پزشکی نیز به این موارد اعتراف دارد و این درحالی است که چهارده قرن قبل دین مبین اسلام با به آن توجه داشت.
لباس پوشیدن
شیوه لباس پوشیدن نیز یکی دیگر از مواردی است که معصومین علیهم السلام برای سلامتی انسان به آن توجه کرده اند. متاسفانه امروزه لباس هایی در کشور ایران وجود دارد که عواقب ناگواری از جمله عقیم سازی زنان و مردان(شلوارهای تنگ) برجای گذارده است. لذا از آنجایی که لباس به طور دائم و همیشگی با انسان همراه است باید به رنگ، جنس، مدل و اندازه نیز توجه داشت که خوشبختانه در احادیث به آنها اشاره شده، که باید گفت آحاد مردم جامعه به این نکات توجه نمی کنند.
در احادیث به رنگ سفید لباس و همچنین جنس کتان بسیار توجه شده است و امروزه با توجه به آزمایشات صورت گرفته، از میان تمام رنگها، رنگ سفید و جنس کتان سلامتی بیشتری را به بار می آورد. همچنین از نظر تنگی یا گشادی لباس نیز احادیثی داریم که قابل توجه است. لباس تنگ عوارضی از جمله؛ تنگی نفس، اختلال خون رسانی، ایجاد خستگی، مشکلات گوارشی و حساسیت و آلرژی پوستی را افزایش می دهد.
باتوجه به روایات معصومین لباس مناسب، لباسی است که حلال ، پاکیزه ، آراسته ، از جنس پنبه یا کتان، معطر و خوشبو و رنگ آن بهتر است سفید باشد.
یک مورد که مفید بودن لباس سفید و کتانی که ائمه بر آن صحه گذاشته و علم امروزه نیر ثابت کرده است، تولید و انتقال بار الکترونیکی و همچنین دفع تششعاتی است که لباس ها تولید می کنند که در این میان جنس کتان و رنگ سفید مناسبترین پوشاک محسوب می شوند چون بار الکتریکی را در بدن افزایش نمی دهند و بدین وسیله موجبات آرامش اعصاب و افزایش تحمل انسان را فراهم می کنند.( نیاز به منبع دارد).
توجه به لبنیات به خصوص شیر و ماست
دانشمندان امروزی به اهمیت شیر و ماست پی برده اند و این در حالی است که دین مبین اسلام به آن توجه کافی داشته است.
امام صادق (ع) فرمودند یک روز با گوشت و یک روز با شیر و یک روز با چیز دیگر غذا بخورید. همچنین در احادیث آمده؛ پیامبر (ع) هر غذایی که برایشان می‌آوردند، می‌خوردند و پس از حمد و سپاس خدا می‌فرمودند که خدایا در این غذا به ما برکت بده و غذای بهتری به ما بده، اما وقتی «شیر» می‌خوردند از خدا برکت می‌خواستند و دعا می‌کردند خدایا به ما بیشتر بده.
همچنین در روایات آمده است که پنیر و گردو را باهم استفاده کنید چرا که پنیر در استخوان سازی بسیار قوی است اما برای مغز خیر و این درحالی است که گردو برای مغز بسیار مفید است. همچنین در روایت آمده است؛ ﭘﻨﻴﺮ،ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎﻥ،ﺯﻳﺎﻧﺒﺎﺭ ﻭ ﺷﺎﻣﮕﺎﻫﺎﻥ، ﺳﻮﺩﻣﻨﺪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﺏ ﻛﻤﺮ ﺭﺍ ﺍﻓﺰﻭﻥ ﻣﻰ ﺳﺎﺯﺩ.
جسم و روح با هم بیمار می شوند
در طب اسلامی به بیمار شدن همزمان جسم و روح اشاره شده است که متاسفانه در طب مدرن به این امر توجه نشده است. در روایات است که درمان «روان» ارزشمندتر از درمان بدن است. امام باقر می فرماید: بدان که هیچ دانشی چون جستن سلامت نیست و هیچ سلامتی چون سلامت دل نیست، لذا از نظر اسلام، طب روان، ارزشمندتر از طب جسم و طب جسم ارزشمندتر از سایر علوم است.
همچنین در مورد حلال و حرام بودن نیز احادیث بسیاری وجود دارد. از جمله آن، ضررهایی است که مشروبات الکی و اعتیادی است که به همراه دارد که اسلام آن را حرام می داند.
البته در این میان نباید به تاثیر داروها بی توجه بود که بعضاً افرادی هستند که از آن طرف بام می افتند، به عنوان نمونه حضرت موسی (ع) بیمار شد، درمان بیماریش شناخته شده بود اما گفت درمان نمیکنم تا خداوند بدون دارو مرا شفا دهد پس بیماریش طولانی و ماندگار شد و خداوند به او وحی فرستاد: به غرت و جلالم سوگند تو را بهبود نمیدهم مگر به خوردن دارو، دارو را خورد و درمان شد، حضرت موسی(ع) بدین سبب دلگیر شد، لذا خداوند دیگر بار وحی فرستاد و فرمودند: میخواستی با توکلت بر من، حکمت مرا ابطال کنی، مگر چه کسی جز من، منافع چیزها را در داروها به ودیعت نهاده است؟!
نان سبوسدار
در طب اسلامی به استفاده گندم به صورت کامل تاکید شده و امروزه از آن به عنوان نان سبوسدار یاد می شود و این در حالی است که در جامعه ایرانی-اسلامی، نان های باگت و بدون سبوس جایگزین نان سبوسدار شده است.
در واقع نان بدون سبوس که از آن به عنوان آرد سفید یاد می شود، حاوی دىاكسيد كلر است كه مادهاى سمى محسوب مىشود. همچنین گندم های «تراریخته» شده سودهای بسیاری را نصیب غربی ها به خصوص آمریکا می کند که باید گفت از نظر کیفی بسیار پایین هستند. لذا بسیاری از صاحبنظران حتی به صنعتی شدن تهیه نان، انتقادهای علمی و جدی دارند و به نانوایی های سنتی و محلی توجه دارند.
توجه به مزاج و تجویز دارو
در طب اسلامی و سنتی توجه به مزاج برای تجویز دارود بسیار حائز اهمیت است و این در حالی است که در تجویزهای طب مدرن یا به آن اهمیت نمی دهند و یا بسیار به صورت جزئی به آن نگریسته می شود.
در قرآن به مزاج گرم و سرد توجه شده است. در آنجا جامی بنوشانندشان که مزاج آنها از زنجبیل است (انسان/17). نیکان از جام‌هایی مینوشند که مزاج آنها از کافور است (انسان/5). لذا این نکته در طب اسلامی بسیار مورد توجه بوده و باید در حال حاضر نیز مورد توجه قرار گیرد.
اما راهکارها برای توجه بیشتر به طب اسلامی و سنتی
در اینجا ذکر چند راهکار شاید خالی از فایده نباشد، چرا که این یک واقعیت است که طب مدرن دردهایی را مداو می کند، اما با مداوی این دردها و درمان ها، خود نیز بیمارهایی را به وجود می آورد.
لذا به نظر می رسد نیاز باشد؛
در طب اسلامی و سنتی، بررسی علمی تر و دقیق تر نسبت به بسیاری از تحقیقات صورت گیرد تا به عنوان نقطه ضعف محسوب نشود و به نظر می رسد هزینه های زیرساختی می تواند بسیاری از مسائل را کنار بزند.
گردهمایی های سالانه و حتی ماهانه بین پزشکان سنتی و مدرن صورت گیرد،
طب اسلامی و سنتی در دانشگاه ها گسترش یابد ،
توجه به اطلاع رسانی پزشکی اسلامی از طریق رسانه ملی،
ایجاد رشته های تطبیقی و گسترش آنها در دانشگاه و حوزه،
تدریس طب اسلامی در حوزه های علمیه که متاسفانه به فراموشی سپرده شده است.
بنابراین باید گفت هر تمدنی که ساخته می شود بسیار فراز و فرودها دارد و در این میان، سبک زندگی ها نیز تغییر پیدا می کند و حتی افکار نیز تغییر می کند چرا که وقتی فرد یک سبک زندگی را پذیرفت بسیاری از مسائل سنتی رنگ می بازد و این به نوعی یعنی تغییر تمدن و زوال آن.
طب اسلامی بسیار بر پیشگیری تاکید کرده و جلوگیری از تغییر تمدن و سبک زندگی خود نیز می تواند نوعی پیشگیری باشد ... ./۹۰۱/ی۷۰۲/س
هادی ترکی
منابع:
قرآن کریم.
اصول الکافی، ج6.
محمد مهدی قاسمی، کتاب بحران پزشکی غرب.
سید علی مظفرپور و دیگران، (1393)، ارائه الگوي طب تلفیقی بین طب سنتی ایران و رایج ، نشریه اسلام و سلامت، دوره اول، شماره(1).
مهدیه اکرمی فر، تاثیر لباس بر سلامت انسان از منظر اسلام و علم، سایت مرسلات.
اثبات کجی دیوار پزشکی مدرن، سایت shiateb.com
سایت t124.ir ، کد خبرهای 2064، 3076 و 1156 .