نقش والدین در مطالعه و کتابخوانی کودکان
به گزارش خبرگزاری رسا، همان طور که همه می دانیم شخصیت هر فرد از همان ابتدای تولد پایه ریزی میگردد، پس بسیار شایسته است که از بدو شکل گیری شخصیت کودک، او را با یکی از راهکارهای به تکامل رسیدن آشنا کرد. با توجه به اینکه شخصیت کودک در خانواده شکل میگیرد و او تمام سالهای اولیه زندگی را همراه والدینش میگذراند، بنابراین نقش آنها در رشد و تکامل کودک بسیار مهم است.
با توجه به اینکه انسان موجودی کمال گرا است و برای پیشرفت در عرصههای مختلف زندگی نیاز به شناخت نسبتاًکاملی از خود و جامعه دارد. کتاب و مطالعه عاملی برای شناخت و رشد دینی، فرهنگی، اخلاقی و اجتماعی انسان است. با یک کتاب خوب انسان ساخته میشود، رشد میکند و برای حرکت آماده میشود حال که چنین است اگر خانواده راههای صحیح مطالعه و کتابخوانی را به کودک آموزش دهد و فرد از همان سنین کودکی به مطالعه عادت کند به رشد اخلاقی خواهد رسید. این مقاله به بررسی تاًثیر والدین در ایجاد علاقه کودکان به کتاب و کتابخوانی میپردازد.
ذهن کودک انباشته ازمجموعه ای از سؤالات وندانسته هاست که برای پاسخ به آنها بزرگترین منبع اطلاعاتی که برای خود در نظر می گیردخانواده است. پس پایه گذاری این امر یعنی آشنایی باکتاب خوانی درذهن کودک ازهمان ابتدا بسیارساده ومؤثرمی باشد. خانواده به عنوان نهاد اولیه تعلیم وتربیت، نقش بسیارتاثیرگذاری دررویکرد کودکان به مطالعه دارد، به گونه ای که نقش والدین و به خصوص مادر به لحاظ برخورد و ارتباط بیشترباکودک درتقویت عادت مطالعه و ترویج کتابخوانی بی بدیل میباشد.
برنامه ریزی برای توسعه کتابخوانی باید دقیق و مناسب انتخاب شود همانند: ایجاد امکانات مناسب در منزل، تشویق فرزندان به مطالعه، تهیه کتابها و مجلات مفید برای کودکان و دادن جایگاه خاص به مقوله کتاب و مطالعه درخانه را از جمله اقداماتی دانست که میتواند در ایجاد انگیزه مطالعه در کودکان مؤثرباشد. همچنین انتخاب کتاب مناسب برای کودکان قصه گویی و کتابخوانی، آشنا کردن کودکان با مشاهیر ادب وهنر و ایجاد کتابخانه خانگی را از راهکارهای علاقه مند کردن به مطالعه دانست.
زمان و مکان مطالعه
در درجه اول مطالعه را باید کاری روزمره و مداوم تلقی کرد. بدون شک بهترین وقت برای مطالعه زمانی است که فرد به اندازه کافی استراحت کرده و اعضاء و جوارح، آمادگی کامل برای پذیرش مطالب را داشته باشند. بهترین زمان صبح اول وقت و قبل از طلوع فجر میباشد. معمولاً پس از یک ساعت مطالعه، کارایی انسان کاهش مییابد لذا در زمانهای معین، به مدت کوتاهی استراحت لازم است. مکانهای عمومی و مخصوص مثل کتابخانهها که همه افراد در حال مطالعه هستند، یکی از مکانهای مناسب برای این کار میباشد. اتاق مخصوص مطالعه، اتاق شخصی در منزل، یا مکانی آرام و به دور از مزاحمت که دارای نور، دماو فضای مناسب باشدنیز میتواند برای مطالعه مورد استفاده قرار گیرد. محل نشستن فرد نیز بایستی نه خیلی راحت باشد و نه ناراحت کننده.
یادگیری
از مهمترین موارد در مطالعه، یادگیری مطالب است.یادگیری به دوصورت انجام میشود: مستقیم و غیرمستقیم. یادگیری مستقیم، یعنی شخص مطلبی را میخواند و به ذهن میسپارد و در زمانی که نیاز دارد آنها را از قفسههای ذهن خود خارج نموده، مورد بهره برداری قرار میدهد.یادگیری غیرمستقیم، یادگیری فرد از رفتار و کردار و آثار به جا گذاشته شده از دیگران را شامل میشود. در اینجا برای یادگیری بهتر چند روش که یادگیری را آسان تر و ماندگاری در حافظه را طولانی تر میکند، ذکرشده است:
۱- مطالبی که قرار است مطالعه کنید، ابتدا بطور کلی مرور کرده و عناوین، سرفصلها و تیترهای درشت را مورد توجه قرار دهید. در مورد اینکه در آن فصل راجع به چه مطلبی بحث شده فکر کنید، چون ذهن انسان وقتی در مقابل سوالی قرار میگیرد کنجکاو شده و آمادگی پیدا میکند تا مطلب را بهتر و راحت تر بپذیرد….
۲- در حاشیه و کنار قسمتهای مهم علامت گذاری نموده و نکات مهم را بین پرانتز یا گیومه قرار دهید، یااینکه عناوین اصلی را روی کاغذ بنویسید. از خط کشیدن زیر سطور پرهیز نمایید.
۳- در هنگام مطالعه برای خودتان، یادداشت برداری نمایید. توصیه میشود برای یادداشت برداری از فیشهای تحقیق استفاده نمایید. مطالب را به زبان خود خلاصه نویسی کرده و آنها را برای خودتان بیان کنید.
۴- به یاد داشته باشید که مطالب خوانده شده، برای آنکه خوب در حافظه جای بگیرند، نیاز به زمان دارند.
۵- علت عمده فراموشی تداخل آموختههای قبلی است، به این صورت که اگر مطلبی را بخوانید و بلافاصله شروع به خواندن مطلب دیگری کنید، مطلب دوم در مطلب قبلی تداخل ایجاد خواهد کرد. در صورت امکان پس از یادگیری یک مطلب حتماً استراحت کنید. بکار بردن آموختهها در موقعیتهای مناسب، باعث میشود تا کمتر فراموش شوند.
۶- هنگام مطالعه، سوالاتی را برای خود مطرح نموده و سعی کنید پاسخ آنها را در بین مطالب پیدا کنید، بهتر است این سؤالات در جایی یادداشت شود.
۷- آموختههای خود را بکار ببرید. کسانی که آموختههای خود را در موقعیتهای مختلف بکار میبرند و از آنها استفاده میکنند کمتر به فراموشی گرفتار میشوند.
۸- سعی کنید از نقشهها، تصاویر و نمودارها حداکثر استفاده را ببرید و آنها را به دقت مطالعه کنید.
۹- آرامش فکری داشته باشید و عوامل مزاحم را حذف نمایید، منظور این است که افکار بیفایده، کشمکشهای درونی با دیگران و نشخوارهای ذهنی آزاردهنده را به هنگام مطالعه کنار بگذارید.
پنج روش مطالعه
خواندن بدون نوشتن: خواندن بدون نوشتن روش نادرست مطالعه است. مطالعه فرایندی فعال وپویا است وبرای نیل به این هدف باید از تمام حواس خود برای درک صحیح مطالعه استفاده کرد. باید با چشمان خود مطالب را خواند، باید در زمان مورد نیاز مطالب را بلند بلند ادا کرد و نکات مهم را یادداشت کرد تا هم با مطالب مورد مطالعه درگیر شده و حضوری فعال وهمه جانبه در یادگیری داشت و هم در هنگام مورد نیاز، خصوصاً قبل از امتحان، بتوان از روی نوشتهها مرور کرد و خیلی سریع مطالب مهم را مجدداً به خاطر سپرد.
خط کشیدن زیر نکات مهم: این روش شاید نسبت به روش قبلی بهتر باشد ولی روش کاملی برای مطالعه نیست چرا که در این روش بعضی از افراد به جای آنکه تمرکز و توجه به روی یادگیری و درک مطالب داشته باشند ذهنشان معطوف به خط کشیدن زیر نکات مهم میگردد. حداقل روش صحیح خط کشیدن زیر نکات مهم به این صورت است که ابتدا مطالب را بخوانند و مفهوم را کاملاً درک کنند سپس زیر نکات مهم خط بکشند نه آنکه در کتاب به دنبال نکات مهم بگردند تا زیر آن خط بکشند.
حاشیه نویسی: این روش نسبت به دو روش قبلی بهتر است ولی باز هم روشی کامل برای درک عمیق مطالب و خواندن کتب درسی نیست ولی میتواند برای یادگیری مطالبی که از اهمیتی چندان برخوردار نیستند مورد استفاده قرار گیرد.
خلاصه نویسی: در این روش شما مطالب را میخوانید و آنچه را که درک کردهاید به صورت خلاصه به روی دفتری یادداشت میکنید که این روش برای مطالعه مناسب است و از روشهای قبلی بهتر میباشد چرا که در این روش ابتدا مطالب را درک کرده سپس آنها را یادداشت میکنید اما باز هم بهترین روش برای خواندن نیست.
کلید برداری: کلید برداری روشی بسیار مناسب برای خواندن و نوشتن نکات مهم است. در این روش شما بعد از درک مطالب، به صورت کلیدی کوتاهترین، راحتترین، بهترین و پرمعنی ترین کلمه ای است که با دیدن آن، مفهوم جمله تداعی شده و به خاطر آورده میشود (سایت پزشکان بدون مرز، ۱۳۸۵).
شیوههای صحیح مطالعه
شیوه صحیح مطالعه، چهار مزیت عمده زیر را به دنبال دارد:
۱- زمان مطالعه را کاهش میدهد.
۲- میزان یادگیری را افزایش میدهد.
۳- مدت نگهداری مطالب در حافظه را طولانی تر میکند.
۴- خاطر سپاری اطلاعات در حافظه را طولانی تر میکند.
شرایط مطالعه
۱- آغاز درست: برای موفقیت در مطالعه، باید درست آغاز کنیم.
۲- برنامه ریزی: یکی از عوامل اصلی موفقیت، داشتن برنامه ای منظم است.
۳- نظم وترتیب: اساس هر سازمانی به نظم آن بستگی دارد.
۴- حفظ آرامش: آرامش ضمیر ناخوداگاه را پویا و فعال میکند.
۵- سلامتی و تندرستی: عقل سالم در بدن سالم است.
۶- تغذیه مناسب: تغذیه صحیح نقش مناسبی در سلامتی دارد.
۷- خواب کافی: خواب فراگیری و حافظه را تقویت میکند.
راه کارهای ایجاد افزایش انگیزه مطالعاتی در کودکان
۱- برای بچهها کتاب بخرید و آن را در دسترس آنها قرار دهید. بچههایی که کتابخوان میشوند، معمولاً به خانوادههایی تعلق دارندکه کتاب و سایر ابزار مطالعه در خانه مهیا است.
۲- خودتان هم مطالعه کنید. یکی از بهترین راهها برای تشویق کردن بچهها به مطالعه این است که خودتان الگوی آنها باشید. اگر بچهها ببینند که خودتان هم کتاب میخوانید و از مطالعه لذت میبرید، احتمال اینکه آنها هم چنین عادتی پیدا کنند و این فعالیتها را پیش بگیرند بیشتر است.
۳- تلویزیون را خاموش کنید و کمی خانه را آرام کنید. خاموش بودن تلویزیون باعث می شودبچه ها به دنبال سرگرمی دیگری برای خود باشند. تماشای بیش از اندازه تلویزیون برای بجه ها مضر است، به ویژه اگر بخواهید آنها را به مطالعه تشویق کنید.
۴- بچهها را به کتابخانه و کتابفروشی ببرید و این کار را به طور هفتگی یا ماهانه انجام دهید تا بتوانند کتابهای مورد علاقهٔ خود را انتخاب کنند.
۵- کتابهای مصور و جملات را دست کم نگیرید. آنها منابع بسیار خوبی برای تشویق کودک به مطالعه هستند و برای آموزش خواندن به کودک بسیار مفیدند. یک راه دیگر برای تشویق بچهها به مطالعه استفاده از کتابهایی است که روی CD ضبط شدهاند.
۶- از انگیزههای خارجی برای تشویق کردن کودک به درس و مطالعه غفلت نکنید.
راههای مؤثر در تشویق کودکان و نوجوانان
1- بازدید از کتابخانههای سیار، کتابخانهٔ مرجع، انتشارات و…
۲- معرفی نویسندگان و شاعران کودک و نوجوان و دعوت ازآنها جهت پاسخ به سؤالات.
۳- تشویق و ترغیب آنها به خرید کتابهای مورد علاقه و تشویق و راه اندازی کتابخانه در منزل.
۴- تشویق و اهداء لوح به کودکان کتابخوان.
۵- خلاصه نویسی کتابها توسط کودکان.
۶- تهیه کارتهای هفتگی و نوشتن میزان مطالعه و عضویت در کتابخانهها./925/ د ۱۰۱/ ش
نویسنده:
زهرا ابراهیمیان
برگرفته از: https://ketabak.org/content/. البته متن خلاصه شده است.