فرصت‌های تربیتی زیر سن بلوغ

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، یکی از دوره های حساس سنی، دوره ای کوتاه مدت، میان کودکی و نوجوانی است. دوره ای حساس که در آن دوران کودکی در حال گذر است و دوران بلوغ در آستانه فرا رسیدن قرار دارد. در این مقطع سنی مهم تربیت شکل می گیرد از این رو نقش نهادهای آموزشی همچون آموزش و پرورش در کنار خانواده جلوه می یابد و بر این اساس مهم است که مقوله تربیت دینی و اخلاقی در کنار آموزش مورد توجه خاصی قرار گیرد.

 با توجه به این موضوع مهم خبرگزاری رسا گفت و گویی با سه تن صاحب نظران و اساتید در خصوص تربیت دینی در دانش آموزان در مقطع زیر سن بلوغ انجام داده است و در جریان دیدگاه‌ها و نظرات آیت الله ممدوحی عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ناصر حمزه ای معاون پرورشی و تربیتی آموزش و پرورش استان قم و عطاء الدين قاسمی مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قم قرار گرفته که آن را مرور می کنیم.

مفاهیم دینی و تربیتی باید با زبانی ساده به کودکان تفهیم گردد

آیت الله حسن ممدوحی در این گفت و گو پیرامون جایگاه مهم نهاد آموزش و پرورش در جامعه اسلامی در خصوص تربیت دانش آموزان به ویژه در سنین زیر بلوغ توضیح داد: دوران کودکی از نظر تربیت و انتقال مفاهیم اخلاقی اهمیت زیادی دارد که این بخش تا حدی بر عهده آموزش و پرورش قرار دارد، البته خانواده و رسانه ها نقش مهمی در تربیت کودک دارند؛ اما نهاد آموزشی می تواند در آگاهی بخشی نقش مهمی ایفا کند و کودکان زیر بلوغ را به سمت و سوی اخلاق دینی هدایت کند.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم افزود: هر چند خانواده نقش مهمی در رفتارهای دینی فرزند دارد؛ اما سیر منطقی و منظم رفتارهای دینی می تواند از طریق برنامه های آموزشی تحقق پیدا کند و کودک با زبانی ساده و قابل فهم این ارزش های اخلاقی و رفتاری و دینی را فرا بگیرد و در خود نهادینه سازد.

آیت الله ممدوحی خاطرنشان کرد: فرزندان زیر سن بلوغ، امانت های بزرگی در دست نهادهای آموزشی هستند و باید از آنها مراقبت های دینی و فرهنگی و اجتماعی صورت بگیرد تا زیربنای اخلاق و تربیت در آنها شکل یابد و به تربیت دینی و معنوی دست یابیم در این راستا مدارس نقشی بنیادین دارند و معلمان بیشترین بار این مسئولیت خطیر را بر دوش می کشند.

وی در تبیین فرهنگ ایثار و شهادت در بین کودکان نیز گفت: از ارزش های اخلاقی و دینی مان، فرهنگ ایثار و شهادت است که در کودکان باید با شیوه های بسیار هنرمندانه تبیین شود این فرهنگ در جامعه آثار و برکات زیادی دارد و باید کودکان از سنین پایین با گذشت و از خود گذشتگی و دفاع از دین و سرزمین و خانواده در برابر دشمنان آشنا شوند چرا که فرزندانی که با روحیه ایثار و شهادت بیگانه باشند افرادی منزوی و بی تفاوت نسبت به دیگران و خودخواه تربیت می شوند و نمی توانند عنصری مفید در پیکره جامعه باشند.

این استاد حوزه اظهار داشت: رسانه ها اگر به مقوله تربیت دینی و اخلاقی و اجتماعی در سنین پایین توجه داشته باشند میزان و درصد آسیب‌ها و مشکلات و دغدغه ها در جامعه دینی کاهش پیدا می کند و ما امیدواریم که کارشناسان مذهبی و دینی و روان‌شناسی و اخلاقی توجه خود را به سنین پایین تر از نظر تربیتی و اخلاقی معطوف کنند.

دانش آموزان در سن زیر بلوغ دارای سنی حساس هستند و در این سن بسیاری از آموزه های تربیتی و دینی پایه ریزی می شود

همچنین ناصر حمزه ای، معاون پرورشی و تربیتی آموزش و پرورش استان قم در خصوص جایگاه و رسالت نهاد آموزش و پرورش در جامعه اسلامی در تربیت دانش آموزان به ویژه افراد زیر سن بلوغ گفت: دانش آموزان در زیر سن بلوغ دارای سنی حساس هستند در این دوران بسیاری از آموزه‌های تربیتی و فرهنگی پایه ریزی می شود سلامت فکری، معنوی و روحی و دینی در این سن اهمیت به سزایی دارد چرا که شخصیت افراد در این سن شکل می گیرد و نظام تعلیم و تربیت نقش بسیار موثری در تربیت دینی و معنوی دانش آموزان زیر سن بلوغ دارد.

مهم ترین الویت های آموزش و پرورش، تربیت است

حمزه ای توضیح داد: مهم ترین الویت آموزش و پرورش در بخش پرورش و تربیت تعریف می شود و حوزه پرورشی و تربیتی از مهم ترین بخش های این نهاد تأثیرگذار است در این خصوص در بخش آموزشی به مواد درسی و سوادآموزی رسیدگی می شود؛ اما حوزه پرورشی و تربیتی عهده دار امور و برنامه تربیتی است.

معاون پرورشی و تربیتی آموزش و پرورش استان در این باره گفت: در حوزه تربیتی و فرهنگی سه اداره و حوزه شامل قرآن، عترت، نماز و معارف اسلامی و بخش فرهنگی و هنری و بخش مشاوره و تربیتی فعال است که به ویژه برنامه های تربیتی خوبی را برای دانش آموزان در این سن اتخاذ می نماید

وی ادامه داد: بخش قرآن، عترت، نماز و معارف اسلامی در آموزش و پرورش در کشف استعدادهای قرآنی دانش اموزان در 14 رشته فعالیت دارد که در این حوزه نونهالان زیادی استعدادها و توان خود را نشان داده اند این حوزه می کوشد دانش آموزان با زبانی ساده مفاهیم قرآنی و عترت و معارف دینی را فرابگیرند و در رفتار و گفتار خویش به کار گیرند.

حمزه ای در مورد بخش فرهنگی و هنری دراین مقطع سنی توضیح داد: در این حوزه 69 رشته هنری در قالب اجرای نمایش عروسک سازی هنرهای تجسمی و ساخت فیلم های کوتاه دانش آموزی و ... به دانش آموزان ارائه می شود و به خلاقیت ها و استعدادهای دانش آموزان به خصوص در سبک زندگی دینی جهت می بخشد.

معاون پرورشی و تربیتی آموزش و پرورش استان قم یادآور شد: در یخش مشاوره تربیتی دانش آموزان مشکلات خود و برخی از آسیب های اجتماعی را که با آن درگیر هستند با کارشناسان امر در میان می گذارند و این کارشناسان نیز با دانش آموزان ارتباط برقرار می کنند در این زمینه اگر مشکلات حاد تربیتی و فرهنگی وجود داشته باشد دانش آموزان به هسته های مشاوره مرکزی ارجاع داده می شوند و مشکلات با حضور والدین بررسی و عوامل تاثیر گذار در ناهنجاری ها ارزیابی می شود.

بسیاری از ناهنجاری هابا برنامه های فرهنگی و تربیتی قابل حل است

حمزه ای بیان کرد: زمانی که ناهنجاری های اخلاقی و تربیتی در دانش آموزان به خصوص افراد کم سن و سال مرتبط با اختلالات روانی و یا حاد باشد دانش آموزان به مراکز آموزش و پرورش ارجاع داده می شوند اگر چه بسیاری از ناهنجاری ها با برنامه های معنوی و فرهنگی و تربیتی هدف مند و کارشناسی شده قابل حل است.

تربیت متوازن می تواند دانش آموزان را به رشد و شکوفایی برساند

وی در ادامه این گونه گفت: به نظر می رسد تربیت متوازن می تواند دانش آموزان را به رشد و شکوفایی معنوی و اخلاقی و تربیتی برساند ما در حوزه پرورش و برنامه های فرهنگی و پرورشی اعتقاد به تربیت متوازن داریم.

معاون پرورشی و تربیتی آموزش و پرورش استان قم خاطرنشان کرد: ما به این اعتقادی نداریم که دانش آموز باید در یک بخش رشد کند و از بخش های دیگر محروم و بی بهره باشد بلکه این تربیت متوازن موجب رشد می شود.

وی ادامه داد: اولیای دانش اموزان باید بر مبنای سلایق و علایق دانش آموزان همراهی کنند و از آسیب های مختلفی که در کمین او قرار دارد محافظت نمایند و در بهترین مسیر او را هدایت کنند.

حمزه ای پیرامون رسالت خانواده اضافه کرد: بی شک مهم ترین عنصر در حوزه تربیت متوازن خانواده است که اگر افرادی آگاه و متهعد باشند می توانند در هدایت دانش آموزان از سنین پایین موفق باشند.

تربیت متوازن شامل تربیت دینی و معنوی و اخلاقی نیز می شود

وی ابراز داشت: مرحله دوم در تربیت متوازن که شامل تربیت دینی و معنوی و اخلاقی نیز می شود مدرسه است در مدرسه معلم نقش بسیار کلیدی دارد و زمانی می تواند دانش آموز را تربیت کند که مبنای همکاری نزدیک و اصلاح گرایانه با والدین وجود داشته باشد.

معاون پرورشی و تربیتی آموزش و پرورش استان قم تصریح کرد: اگر این همکاری نباشد قطعا تضادهایی ایجاد می شود به گونه ای که می بینیم والدین و معلم انتظارات جداگانه ای دارند که به ناهمگونی در رفتار منجر می شود.

فضای مجازی و رسانه گوی سبقت را در تربیت دانش آموزان از معلمین و اولیاء گرفته است

وی در مورد نقش معلم در تربیت دینی نیز مذکر شد: معلم نقش بسیار محوری در تربیت دانش آموز به ویژه در سنین کودکی دارد هر چند در حال حاضر فضای مجازی و رسانه ها گوی سبقت را در تربیت از معلمان و اولیاء گرفته اند؛ اما همچنان نمی توان جایگاه معلم را در تربیت دینی و معنوی و اخلاقی دانش آموز نادیده گرفت.

تهدیدهای فضای مجازی و رسانه ها تربیت کودکان را به مخاطره می اندازد

حمزه ای گفت: تهدیدهای فضای مجازی و رسانه ها تربیت کودکان را به مخاطره می اندازد؛ از این رو باید این تهدیدات را شناخت و در مواجهه با آن با تعامل والدین و معلمان در اجرای برنامه های تربیتی و پرورشی تلاش کرد.

هنوز مهندسی فرهنگی در کشور ما برای تربیت نسل امروز تعریف نشده است

وی خاطرنشان کرد: یکی از مشکلات جدی در سطح کشور این است که مهندسی فرهنگی در کشور ما ویژه تربیت نسل امروز برای آینده تعریف نشده است.

معاون پرورشی و تربیتی آموزش و پرورش استان قم ادامه داد: هماهنگی و تعامل همه دستگاه‌های مرتبط در تربیت نسل امروز و فردا نقش به سزایی دارد در این مسیر آموزش و پرورش بخشی از فرآیند تربیتی را بر عهده دارد و رسانه ها و نهادهای دیگر بیشترین فرصت را برای تربیت فرزند در اختیار دارند.

وی افزود: اگر مهندسی فرهنگی و تربیتی خوبی برای ابعاد تربیتی و فرهنگی و دینی و رفتاری اعتقادی و روانی و تربیت اجتماعی و سیاسی دانش آموز در نظر بگیریم و همه این شاخصه ها، با هم و متوازن حرکت کنند، پایه های تربیتی در دانش آموز در سن قبل از بلوغ شکل می گیرد.

حمزه ای ادامه داد: در غیر این صورت دانش آموز وقتی پا دوران بلوغ می گذارد که رفتارهای ناهنجار و اعتقادات شبهه برانگیز و غیر واقعی دارد و این خطر آفرین است.

وی گفت: اگر نهادهای تربیتی و فرهنگی در این زمینه چاره اندیشی نکنند امیدی برای اینکه دانش آموزان از یک تربیت مطلوب و متعالی برخوردار باشند وجود نخواهد داشت باید با در نظرگرفتن معیارهای دینی و اخلاقی و اسلامی در جامعه دینی راهی اندیشید که مسیر هموار شود.

تربیت دینی دانش آموزان زیر سن بلوغ نیازی جدی است

معاون پرورشی و تربیتی آموزش و پرورش استان قم ادامه داد: در زمینه تربیت دانش آموزان زیر سن بلوغ در کشور ما نیازی جدی احساس می شود و آموزش و پرورش نقش مکملی با سایر دستگاه‌های اجرایی و نهادها دارد و در این خصوص نهادهای تاثیرگذار باید به کمک هم بیایند تا سند تحول بنیادین با کمک دستگاه‌ها بتواند نقش مهم خود را در تربیت دانش آموزان ایفاء کند.

آموزش ها باید مبتنی بر تربیت و فرهنگ و اخلاق اجتماعی باشد

وی گفت: همه آموزش ها باید مبتنی بر تربیت و فرهنگ و اخلاق اجتماعی باشد تا بتوانیم همگام با رشد علمی به رشد و توسعه فرهنگی نیز دست یابیم.

حمزه ای در این خصوص افزود: وقتی ما در دین مبین اسلام منابع ارزشمند دینی و الهی در تربیت فرزندان داریم می توانیم تربیت دینی و فرهنگی و خلاقی و تربیت متوازن را به بهترین شکل پیاده کنیم چرا که بر این باوریم که فرزندان امانتی گرانبها در دستان ما هستند و ما مسئولیت سنگینی در برابر آنها داریم.

فرهنگ ایثار و شهادت آثار و برکات زیادی دارد

وی پیرامون فرهنگ ایثار و شهادت نیز گفت: برخی تصور می کنند مفاهیم و فرهنگ ایثار و شهادت موجب خشونت طلبی در دانش آموزان می شود و نباید این مقولات را در کتاب های آموزشی و برنامه های فرهنگی و تربیتی گنجاند در حالی که این فرهنگ خود حاوی آثار و برکات زیادی در جامعه اسلامی است.

ایثار والاترین خصلت اخلاقی و انسانی است

معاون پرورشی و تربیتی آموزش و پرورش استان قم بیان کرد: ایثار والاترین خصلت اخلاقی است و ترویج آن در جامعه دینی زمینه ساز تبیین اخلاق اجتماعی و موجب کاهش آسیب هایی می شود که آن آسیب ها زاییده عدم وجود گذشت و ایثار در جامعه است.

وی گفت: ملت مسلمان ما کشور اسلامی مان پایبند به اعتقادات دینی و فرهنگی و ملی هستند و میهن دوستی و ایران دوستی و اسلام دوستی در نهاد همه جامعه اسلامی وجود دارد از طرفی کشور ما در معرض تهدید قرار دارد هر تهدید و توطئه ای که از طرف جامعه جهانی و نهادهای بزرگ و سلطه گر جهانی بر علیه نظام ما وارد شود و در برابر آن به دفاع نپردازیم ما را در مرحله سقوط و نابودی قرار خواهد داد.

وی گفت: لازمه اینکه نسل امروز ما بتواند از کیان اسلامی و مرزهای جغرافیایی و ملی ایرانی و از انقلاب اسلامی و ثمره خون شهیدان و میراث گرانقدر امام خمینی(ره) صیانت کند داشتن روحیه ایثار و شهادت است.

معاون پرورشی و تربیتی آموزش و پرورش استان قم اظهار داشت:در این راستا لازم است ملت ما همیشه آماده ایثار باشند این در همه ملت ها و کشورها وجود دارد و همه ملت ها فرزندان خود را در صیانت از مرزها و ایجاد خانه های امن برای ملت شان آماده می کنند.

وی خاطرنشان کرد: ما افزون بر اینکه باید از مرزهای جغرافیایی که خانه امنی برای ملت مان ایجاد کرده اند محافظت کنیم از نظر دینی و اسلامی نیز وظیفه سنگینی در دفاع از دین خود داریم.

حمزه ای اظهار داشت: بی شک ما از نگاه مذهبی و فرهنگی و فرهنگ شیعه هم مورد تهدید قرار داریم؛ اگر کشورها از یک سو مردم را برای دفاع از کشورشان تربیت می کنند ما از دو سو برای دفاع خاک و هم دفاع از دین و کیان اسلامی تربیت می کنیم؛ از این رو ایثار و فرهنگ هیچ گاه به معنای نشر خشونت نیست و این تصور باطل است در کتاب های درسی ما نیز موضوع ایثار و شهادت و وطن دوستی و ایمان و اعتقاد و باور و حفظ دین و آئین و شریعت دیده می شود.

تا زمانی که در مدرسه و جامعه فرهنگ غنی و اصیل ایثار ترویج شود امنیت دفاعی کشورمان تضعیف نخواهد شد

معاون پرورشی و تربیتی آموزش و پرورش استان قم عنوان کرد: ما ملت مسلمان و میهن دوست به ایثار و شهادت و ترویج آن اعتقاد داریم و تا زمانی که در مدرسه و جامعه این فرهنگ غنی و اصیل ترویج شود امنیت دفاعی کشورمان تضعیف نخواهد شد، هدف دشمن این است که این روحیه را از مردم ما بگیرد اما بیداری ملت عزیز و جامعه اسلامی مان این اجازه را به هیچ ابرقدرتی نمی دهد.

بسیاری از آسیب های اجتماعی از نبود تربیت معنوی و اخلاقی و دینی در دوران کودکی نشأت می گیرد

گفتنی است، در ادامه این گفت و گو عطاء الدين قاسمي مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قم با تاکید بر تربیت معنوی و دینی و اخلاقی دانش آموزان به ویژه افراد زیر سن بلوغ عنوان کرد: بسیاری از آسیب های اجتماعی از عدم تربیت معنوی و اخلاقی و دینی در دوران کودکی نشأت می گیرد و در این زمینه نهادهای آموزشی و تربیتی همچون آموزش و پرورش سهم بسزایی دارند.

تربیت کودکان در سن زیر بلوغ اهمیت زیادی دارد

وی در این باره توضیح داد: تربیت کودکان در سن زیر بلوغ اهمیت زیادی دارد و در این مقطع آموزش‌ها و برنامه‌های فرهنگی باید از اخلاق دینی سرچشمه بگیرد، آموزش و تربیت و فرهنگ در این سن نیز دارای معیارهای خاصی است و بر این اساس آموزش و پرورش در جامعه اسلامی و دینی از رسالتی سنگین‌تر از جوامع غربی برخوردار است.

قاسمی بیان کرد: تربیت در مبانی دینی به نوعی سعادت افراد در دنیا و آخرت را دنبال می کند، جامعه‌ای که در آن به تربیت دینی و اخلاقی در سنین پایین توجه می شود به مراتب نسبت به جوامع دیگر با آسیب های کمتری رو به رو است.

مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قم افزود: آموزش و پرورش گاهی با دانش آموزان در سن زیر بلوغ رو‌به‌رو است که نسبت به دیگر کودکان شرایط ویژه‌تری دارند یعنی یا فرزندی پرورش یافته در محیط های آسیب‌زا قرار دارند و یا در حاشیه ها به سر می برند و یا فرزندان طلاق هستند این فرزندان در معرض آسیب های بیشتری قرار دارند و باید مسیر تربیت این کودکان با حساسیت بیشتری پیموده شود تا شیوه های زندگی شان را طبق مبانی دینی و اخلاقی و تربیتی تغییر دهند و در معرض آسیب ها قرار نگیرند.

کودکان امانات الهی اند و بی توجهی به تربیت آنها نسل فردا را به ناکجاآباد می رساند

قاسمی عنوان کرد: آموزش و پرورش زمانی می تواند این اهداف را محقق سازد که برنامه های خود را طبق مبانی دینی و معنوی و فرهنگی و اخلاقی و تربیتی در پیش گیرد، کودکان امانات الهی اند و بی توجهی به تربیت آنها نسل فردا را به ناکجاآباد می رساند این رسالت مهمی است که نه تنها آموزش و پرورش بلکه همه نهادهای علمی و اموزشی و فرهنگی و تربیتی در آن سهیم هستند.

مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قم ادامه داد: توجه به محتواهای فرهنگی و تربیتی در نظام آموزشی و پرورشی نیز اهمیت زیادی دارد، ما موظفیت فرزندانی آگاه و با نشاط و با اخلاق تربیت کنیم وگرنه جامعه ای متعالی و سالم نخواهیم داشت فراموش نکنیم در این سن الگوپذیری از اهمیت به سزایی برخوردار است و خانواده و مربیان و رسانه ها باید در جهت ارائه الگوی اخلاقی متناسب با فرهنگ اسلامی و ایرانی مان تلاش کنند.

قاسمی گفت: زمانی به بالندگی اخلاقی خواهیم رسید که هر یک از ما با رفتار و منش خود درصدد تأثیرگذاری باشیم و فکر و عمل‌مان با هم در تضاد نباشد.

یکی از معیارهای مهم اخلاقی گذشت و ایثار است

وی در خصوص فرهنگ ایثار و شهادت اظهار داشت: ایثار و از خودگذشتی انسان را بزرگ و بالنده می کند و یکی از معیارهای مهم اخلاقی ایثار و از خودگذشتگی است.

بسیاری از هجمه ها و آسیب های اجتماعی زاییده بی تفاوتی انسان‌ها

مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قم بیان کرد: بسیاری از هجمه‌ها و آسیب‌های اجتماعی زاییده بی تفاوتی انسان‌ها نسبت به هم است و معتقدیم جامعه ای که در آن افراد نسبت به هم احساس مسئولیت نداشته باشند به شکوفایی و رشد و پیشرفت دست پیدا نمی کند.

وی خاطرنشان کرد: کودکان باید یاد بگیرند که نمی توان بی تفاوتی در پیش گرفت و از خصوصیات انسانی و اخلاقی دم زد، باید لذت ایثار را به فرزندان چشاند و البته در هر سنی متناسب با ویژگی های روحی این ارزش ها را تبیین کرد.

قاسمی عنوان کرد: فرهنگ ایثار و شهادت با فرهنگ دینی و اسلامی و ملی ما عجین شده است و هر انسان آزاده ای به این فرهنگ مباهات می کند.

ترویج فرهنگ ایثار و شهادت یک سرمایه مهم اجتماعی است

وی در پایان یادآور شد: ترویج فرهنگ ایثار و شهادت سرمایه مهم اجتماعی است و باید دانش آموزان از سنین کودکی با روش های کارآمد با این فرهنگ اصیل آشنا شوند./۹۰۱/ز۵۰۱/س

خبرنگار: حمیده زند