جستاری در پایدارسازی دیپلماسی دفاعی در منطقه
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از روزنامه «جوان»، این روزنامه در یادداشتی نوشت:
در روزهای اخیر شاهد حضور رئیس ستاد ارتش پاکستان در تهران بودیم. این سفر را می‌توان در راستای توسعه دیپلماسی دفاعی در منطقه، به خصوص از سوی ایران و اندیشه‌های جدید دفاعی در منطقه ارزیابی کرد که بی‌تردید رهاورد این گونه فعالیت‌ها، توسعه صلح و امنیت برای تمامی ملت‌های منطقه و فراهم شدن بستر مناسب برای همکاری‌های مشترک در مبارزه با تروریسم خواهد بود. دیپلماسی دفاعی از راه‌های اصولی تقویت قدرت دفاعی و امنیتی کشورها در کنار همدیگر است، چرا که امروزه امنیت به عنوان یک عنصر مجزا از سایرین برای کشورها تعریف نمی‌شود، بلکه کشورها تلاش دارند با توسعه ارتباطات از طریق دیپلماسی عمومی و دفاعی بر پایه علایق سیاسی و اهداف ملی، امنیت شبکهای در منطقه خود ایجاد کنند. بنابراین در وهله اول باید گفت که امنیت شبکهای و منطقه‌ای یک ضرورت و نیاز است و برای برآورده ساختن این نیاز ضروری کشورهای منطقه باید به تقویت دیپلماسی دفاعی در بین خود با رعایت اصول و مبانی هم افزا اقدام کنند.
1ـ تأکید بر مشترکات و تلاش برای اعتمادسازی متقابل
از پیش نیازهای مهم برای نزدیکی بین کشورها، شناسایی و تأکید بر مشترکات، به خصوص در حوزه‌های ملی، مذهبی، فرهنگی، دفاعی و امنیتی است. در این ارتباط باید گفت چنانچه کشورهای مسلمان بخواهند روی مشترکات ارزشی خود با همدیگر به تحکیم روابط همت بگمارند، زمینه‌های غنی و اساسی براساس آموزه‌های پیامبر اعظم(ص) و ریشه‌های فرهنگی و تاریخی مشترک، وجود دارد. از سوی دیگر این اشتراکات می‌تواند به اعتمادسازی بین ملت‌های مسلمان بینجامد. بنابراین مسیر توافق و همسویی در راستای منافع منطقه‌ای و جهانی بین امت اسلامی بسیار هموارتر از آنچه تصور می‌شود، به نظر می‌رسد. اما آنچه باید ملت‌های مسلمان به آن توجه کنند، احترام به همدیگر و پرهیز از دمیدن در آتش اختلافات است. به عنوان نمونه می‌توان به تماس‌ها و گفت‌وگوهای مقامات ارشد نظامی منطقه‌ای در روزهای گذشته اشاره کرد. باید بر این نکته تأکید کرد که هر اندازه مراودات و مذاکرات مقامات نظامی ایران با کشورهای منطقه به ویژه همسایه‌ها افزایش یابد، می‌توان عمق دیدگاه‌های مشترک را افزایش داد و طرفین را از ظرفیت‌های یکدیگر در زمینه‌های دفاعی آگاه‌تر کرد تا با درکی مشترک از موانع و چالش‌ها به رفع بهتر آنها بپردازند و همکاری‌های پر ثمری را برای توسعه صلح و امنیت داشته باشند.
2ـ نگاه کاربردی و کلان در خصوص منافع ملی کشورهای منطقه
صلح و امنیت زیرساخت توسعه در تمامی زمینه‌ها برای همه کشورهای جهان است و ملت‌های منطقه و مسلمان نیز از آرامش توأم با صلح عادلانه سود می‌برند. طبیعتاً این مسئله یک راهبرد مناسب برای تمام منطقه است، بنابراین چنانچه کشورهای منطقه تمرکز خود را روی مسئله امنیت مشترک و صلح و همگرایی بسیج کنند و به این موضوع به عنوان یک راهبرد کلان در برنامه‌ریزی‌های خود نگاه کنند، در دراز مدت نتایج مثبت آن ابتدا به خود ملت‌ها و دولت‌های اسلامی و منطقه‌ای بر خواهد گشت. بنابراین باید گفت که نگاه راهبردی و دراز مدت در خصوص منافع ملی کشورهای منطقه، در گرو همگرایی و تأمین امنیت و صلح برای همگان است.
3ـ اولویت منافع اسلامی برای همگرایی کشورهای منطقه
تقریباً می‌توان مدعی شد که همه کشورهای منطقه غرب آسیا مسلمان هستند، بنابراین با توجه به اشتراکات مذهبی بیشمار و اساسی بین باورهای مذهبی مردم منطقه و دیگر کشورهای اسلامی، یکی از راه‌های مطمئن برای ایجاد زمینه همگرایی پایدار، توجه به منافع امت اسلامی و ترجیح آن بر مسائل فرعی است. در این صورت تلاش برای هماهنگی و همگرایی کشورهای منطقه با نگاه به منافع اسلامی و جمعی محقق شدنی است. توجه به آموزه‌های اسلامی به دور از تعصبات مخرب می‌تواند از مهم‌ترین محورهای حرکت در مسیر همکاری‌های منطقه در حوزه دفاعی باشد.
4ـ عدم مداخله قدرت‌های فرا‌منطقه‌ای
بی تردید مسائل هر منطقه و کشوری ویژگی‌ها و ملاحظات خاص خود را دارد که با نسخه‌های دیگران حل نخواهد شد. متأسفانه یکی از مشکلات منطقه، حضور و دخالت قدرت‌های فرا منطقه‌ای در آن است و طبیعتاً این کشورها ادامه حضور خود را در وجود یک محیط آنارشی، آشفتگی و فضای آشوب‌زده در جهان اسلام می‌دانند. بنابراین با قدرت می‌توان مدعی شد که آنها برای تأمین منافع خود با بهره‌گیری از زمینه‌های موجود در بعضی دولت‌ها به دنبال ایجاد اختلاف و تأمین امنیت رژیم صهیونیستی هستند و چنانچه کشورهای اسلامی بخواهند و بتوانند از مداخله قدرت‌های فرا منطقه‌ای در مسائل خود جلوگیری کنند، از مهم‌ترین گام‌ها برای همگرایی و وفاق منطقه‌ای برداشته خواهد شد.
5ـ صیانت از سطوح ارتباطات
وقتی صحبت از منافع بیشمار تقویت ارتباطات کشورهای منطقه با همدیگر به خصوص در مسائل دفاعی و امنیتی می‌شود، اولین نتیجه آن کاهش سطح تأثیر و تخریب منافع قدرت‌های فرا منطقه‌ای و حاضر در منطقه است که می‌خواهند روندهای سیاسی منطقه را در راستای منافع خود تنظیم نمایند. واضح است که تقویت روابط کشورهای اسلامی مانع از پیشبرد اهداف آنها خواهد بود و سعی خواهند کرد تا سطح ارتباطات را با مداخله خود کاهش دهند، پس تأکید بر حفظ سطح تماس‌ها و ارتباطات به رفع ابهامات و همگرایی بیشتر کمک کمک کرده و در اثر تماس‌های مستمر، امکان تخریب و اختلاف افکنی به حداقل خواهد رسید.
6ـ افزایش سطح هوشیاری در مقابل توطئه قدرت‌های فرا منطقه‌ای
بعضی قدرت‌های بزرگ و رژیم صهیونیستی منافع خود را در اختلاف بین مسلمانان و کشورهای منطقه تعریف کرده اند، چرا که آرامش، امنیت و اتحاد و همگرایی کشورهای اسلامی موجب تقویت کشورهای اسلامی و انزوای رژیم نژادپرست صهیونیستی خواهد شد. بنابراین آنها به صورت جدی تلاش دارند با نفوذ در منطقه و طراحی انواع توطئه‌ها، ضمن دامن زدن به آنارشی و آشوب در منطقه، حضور خود را تثبیت و توجیه نمایند که نمونه بارز آن تحریک و حمایت از برگزاری همه‌پرسی در اربیل عراق و مسائل اخیر لبنان است. پس باید با مراقبت دائمی و مطالعات دقیق نسبت به جلوگیری از این توطئه‌ها و افزایش سطح امنیتی منطقه هوشیار بود و با همکاری و ایجاد ائتلاف منطقه‌ای اقدامات نا امن‌ساز رژیم صهیونیستی را خنثی کرد.
7ـ پرهیز از نگرش‌های هیجانی و تقویت برخوردهای خردمندانه
اختلاف سلیقه و تفاوت در نگرش نسبت به مسائل و موضوعات بین‌المللی به خصوص مسائل امنیتی و دفاعی در بین کشورها یک امر طبیعی است، اما آنچه مهم است مدیریت و پرهیز از برخورد هیجانی است. به عنوان نمونه اختلاف نگرش و سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران و ترکیه به بعضی مسائل منطقه‌ای یک نمونه واقعی بود که دو کشور به رغم پیگیری سیاست‌های گاه متضاد با همدیگر، هیچ‌گاه اجازه ندادند این مسائل تبدیل به یک بحران شود و به ارتباطات راهبردی دو کشور لطمه وارد کند، هرچند با مسائلی روبه‌رو شد اما با مراقبت دو کشور همواره بر مدیریت آن تلاش شد که روندی مثبت در روابط دو کشور مسلمان محسوب می‌شود.
8ـ استمرار تماس‌ها و گفت‌وگوهای کارشناسی
در اولین گام کشورها باید بتوانند از طریق مباحث کارشناسی و نخبگی درون کشوری، اهداف بلند مدت خود را ترسیم و راه‌های رسیدن به آنها را مشخص کنند. دومین گام، ایجاد زمینه‌های گفت‌وگو بین کارشناسان و نخبگان داخلی و منطقه‌ای به صورت دوجانبه و چندجانبه است. در اثنای این مذاکرات نخبگی بسیاری از سوءتفاهمات برطرف و مشترکات دفاعی و امنیتی مشخص می‌گردد. بنابراین با توجه به نقش و اهمیت دیپلماسی دفاعی در روابط بین کشورها، این گفت‌وگوهای کارشناسی به عنوان یکی از روش‌های تحکیم روابط می‌تواند بسیار ثمربخش باشد. اما آنچه در این خصوص بسیار حایز اهمیت است، برگزاری مستمر و جلوگیری از قطع تماس‌ها می‌باشد.
9ـ برداشتن گام‌های عملی و افزایش تعاملات و همکاری‌های دو و چند جانبه
توسعه ارتباطات به خصوص در حوزه‌های دفاعی و امنیتی توأم با احتیاط و نگرانی‌هایی از جانب کشورها دنبال می‌شود، چرا که غالباً دولت‌ها ملاحظات و اسرار دفاعی و امنیتی خود را تا حد ممکن به صورت محرمانه نگهداری می‌کنند و این طبیعی است، اما برای توسعه دیپلماسی دفاعی اگر اقدامات راهبردی در بعضی زمینه‌ها ممکن نبود، می‌توان از برنامه‌های اجرایی و کمک‌های مستشاری، آموزشی و مطالعاتی شروع کرد تا در نهایت اعتمادسازی کافی برای همکاری‌های بزرگ‌تر فراهم گردد. باید بر این نکته اذعان داشت که ایران به عنوان کانون و محور مقاومت نقش مهمی در ایجاد و ثبات امنیت پایدار در منطقه دارد و تقویت و گسترش مناسبات و همکاری‌های دفاعی و امنیتی با کشورهای منطقه از اولویت‌های مهم جمهوری اسلامی ایران می‌تواند باشد.
10ـ طراحی نقشه راه با مشارکت جمعی برای منطقه
کشورها برای رسیدن به همگرایی واقعی و رسیدن به یک سطح مناسب از اتحاد و همکاری به خصوص در مسائل دفاعی و امنیتی، باید بتوانند یک نقشه راه با چشم‌انداز روشن طراحی کنند. این روند باید تضمین‌کننده منافع ملی همه اعضا باشد تا مورد اقبال جمعی قرار گرفته و مشارکت حداکثری طرفین را برانگیزاند. بنابراین طراحی یک نقشه راه با مشارکت همه کشورهای ذینفع می‌تواند روند همگرایی و همکاری‌های دفاعی را تسریع و تسهیل نماید. شایسته است کشورهای با نفوذ منطقه، سطح تدبیر و آینده نگری خود را در طراحی یک نقشه امنیتی فراگیر به قدرت‌های فرا منطقه‌ای نشان دهند و این امر به شرط همراهی، اراده جمعی و تمرین، میسر و دست یافتنی است./۱۳۲۵//۱۰۳/خ