کارگاه «آینده پژوهشی و تحول دیجیتال» برگزار شد

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از ستاد خبری یازدهمین نمایشگاه رسانه های دیجیتال، سید تقی کمالی، به بررسی فرآیند تکامل جامعه بشری پرداخت و گفت: دوره غارنشینی، دوران کشاورزی، تمدن صنعتی، عصر فراصنعت که با پیدایش کامپیوتر اتفاق افتاد، عصر دیجیتال، پیدایش جامعه اطلاعاتی و دانش بنیان مجازی و در نهایت هم به دنیای امروز که جهان مجازی مبتنی بر واقعیت افزوده است میرسیم. 

وی با اشاره به موج های زمانی انقلاب صنعتی گفت: موج نخست انقلاب صنعتی بود که در پی آن، موج های بعدی عصر سرمایه داری، عصر امپریالیسم و عصر اطلاعات پدیدار شد. همه این ها مظاهر اصلی فناوری هستند و میشود از آن ها به نام کارکردهای برجسته فناوری و تحولات اقتصادی نام برد.

کمالی با اشاره به پدیده GAFA، گوگل، اپل، فیس بوک و آمازون را از امپراطوری های بزرگ زملن فعلی دانست و گفت: همه این صنعت ها در حال حاضر هم به جایگاه بسیار خوبی رسیده اند و البته همچنان برای آینده اهداف و پیش بینی هایی دارند. 

وی تصریح کرد: گوگل نود درصد جستجوها را پوشش میدهد و در مسیر تبدیل شدن به قطب اطلاعات دیجیتال است. اپل، چهل و پنج درصد از ترافیک وب در گوشی های هوشمند را تشکیل میدهد و در حال تلاش برای رسیدن به اینترنت اشیا است. فیس بوک، هفتاد و پنج درصد سهم رسانه های اجتماعی دنیا را دارد و تلاش میکند تا باقی ارتباط های ما را در اختیار بگیرد; مانند برنامه پیام رسان واتس اپ که توسط فیس بوک خریداری شده است. در نهایت آمازون هم سهم شش درصدی در خرده فروشی ها دارد و در حال توسعه است.

کمالی دامه داد: وقتی از دیجیتال حرف میزنیم، در واقع از بخشی از واقعیت بسیار گسترده ای از آینده در حال ظهور حرف میزنیم.فرآوری های علم و فناوری، تغییرات اجتماعی و فرهنگی، سناریوهای در حال ظهور که به جهان شکل میدهند، برآیندی از آینده ای است که پیش رو ما قرار دارد. در واقع ما با آینده پژوهشی، به سمت سناریوهایی میرویم که آینده را شکل میدهند و آن را به بار مینشانند. در حال حاضر جهان به سمتی میرود که مردم کشورها، از فناوری سه بعدی در جهت ساخت ساختمان استفاده میکنند اما هنوز ساختمان هایمان را با آجر و خشت میسازیم. 

وی اضافه کرد: در عصر آینده پژوهی، ما باید مبانی و مفاهیم آینده پژوهشی را بشناسیم. زیرا دنیا به سمتی میرود که نمیشود گفت من چون رشته ام آینده پژوهی نیست پس لازم نیست آن را دنبال کنم; آینده پژوهی امری که هم یک متخصص باید از آن اطلاع داشته و هم یک شهروند عادی بتواند درباره آن صحبت کند.

کمالی به موضوع اهمیت و ضرورت آینده پرداخت و گفت: اهمیت آینده بر همه ما مشخص است. ما میخواهیم دانش آینده را کسب کنیم تا در نهایت، نهادینه سازی نظام آینده را به وجود بیاوریم; بعضی ها با تحلیل پنداشت ها، برخی با گسترش فرصت ها یا چشم اندازها و بعضی هم با تحلیل یا گسترش راهبردها این کار را انجام میدهند.

این پژوهشگر جامعه اطلاعاتی، بحث رویکردهای ما در آینده پژوهی را مطرح کرد و گفت: آینده پژوهی اجتماعی و مطالعات اجتماعی آینده، تبدیل آینده پژوهی به ظرفیت اجتماعی، سیاست پژوهی، فرهنگ امید و معجزه باور و ساخت آینده مطلوب از مهمترین رویکردهای آینده پژوهی است; رویکردهایی که همه رسانه ها به عنوان فرهنگ ساز باید در آن مشارکت کنند.

وی در ادامه، به پیش نگری های آینده پژوهی اشاره کرد و گفت: تکنیک ضروری در برنامه ریزی،تلاش برای سوادبخشی بیشتر به جهان و کنترل آینده و تصمیم گیری با دسترسی به اطلاعات بیشتر، میتوانند اتفاقات خوبی را در این زمینه رقم بزنند.

کمالی به دو نظریه درباره آینده اشاره کرد و گفت: یک نظریه میگوید آینده محتوم و از پیش رقم خورده است، پس میتوان آن را پیش بینی کرد. نظریه دیگر  از آینده ای با عدم قطعیت و انتخاب آن از میان گزینه های موجود را امکان پذیر میداند.

وی به خواستگاه آینده پژوهشی پرداخت و به نظر آدم های مهم این عرصه پرداخت و گفت: دوژوونل میگوید نباید پشت آینده بمانیم. باید نگاه مردم را از گذشته بگیریم و به آینده ببریم. در واقع باید بینش آینده پژوهی داشته باشیم. اولا خوب ببینیم، سپس خوب فکر کنیم و در نهایت خوب انجام بدهیم.

این تحلیلگر روندهای آینده، در ادامه کارگاه، بر روی واژه آینده پژوهی تمرکز کرد و گفت: در واقع آینده پژوهی، پژوهیدن آینده نیست, پژوهیدن برای آینده سازی است. آینده پژوهی، مطالعه و بررسی سازمان مند آینده است؛ آینده ای که در چهار حالت ممکن، باورکردنی، محتمل و مطلوب وجود دارد؛ آینده پژوهی، ترکیبی از فعالیت های علمی و فناورانه و تجویزهای کارآمد است که میگوید در حال چه انجام بدهیم تا آینده، هرچه بیشتر مطابق ارزش های ما باشد. 

وی به تشریح اهمیت آینده پژوهی پرداخت و گفت: اختلاف در ارزش های جوامع مختلف، اهمیت سرعت در ساخت آینده و مساله مهم رصد یا دیده بانی دیگران، آینده پژوهی را با اهمیت میکند. 

کمالی با طرح پیش فرضهای آینده پژوهی کارگاه را ادامه داد و گفت: زمان یک طرفه و بی بازگشت است. همین موضوع یکی از پیش فرض های مهم در آینده پژوهی است که باید بدانیم. جبری نبودن آینده و ضروری بودن اندیشیدن درباره آینده برای اقدامات امروز هم از دیگر پیش فرض ها به شمار میرود. 

وی در پایان به تفاوت های برنامه ریزی و آینده پژوهی اشاره کرد و گفت: برنامه ریزی کوتاه مدت و بین یک تا پنج سال است اما آینده پژوهی، اقدامی بلند مدت و بین پنج تا پنجاه سال است. برنامه ریزی أینده را پیش بینی میکند، اما آینده پژوهی به خلق آینده میپردازد. انحراف آینده ها از یکدیگر هم یکی دیگر از ویژگی های برنامه ریزی است; موضوعی که در آینده پژوهی به شکل تعهد به آینده های معتبر مطرح میشود. 

شایان ذکر است، یازدهمین نمایشگاه رسانه های دیجیتال، از تاریخ 20 لغایت 26 آبان ماه در محل مصلی امام خمینی (ره) در حال برگزاری است./۸۴۱/د۱۰۳/س