مسئولان فرهنگی در "ترویج قرآن" سنگ‌اندازی نکنند

اشاره: حجت الاسلام والمسلمین رضوانعلی مسیبی معاون آموزش مجمع عالی تفسیر قرآن کریم و استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم در گفت‌و‌گو با سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا به تشریح راهکارهای ترویج فرهنگ قرآنی در جامعه پرداخت.

پیشتر بخش اول مصاحبه با استاد مسیبی در خبرگزاری رسا منتشر شد، آنچه پیش روی شماست بخش دوم و پایانی این گفت و گوی قرآنی است.

رسا ـ مسئولان فرهنگی برای رشد بهتر و سریع‌تر فرهنگ قرآنی چه اقدامی باید انجام دهند؟

یکی از راه‌های نشر فرهنگ قرآنی استفاده از رسانه ها و رسانه ملی است که این ها را تبلیغ کند. ما الان بچه های حافظی داریم که چه برنامه کودک های جذابی را درست می کنند اما خریدار ندارد. کجا باید بخرد و حمایت کند؟‌ رسانه ملی. نمی گوییم بقیه اقشار نباشند باید باشند اما چرا این بخش را نمی آورید؟ خوب اینها در فرهنگ جامعه دارند نقش ایفا می کنند.

ما الان در سراسر کشور بیش از چند میلیون حافظ داریم. اعم از حفاظ 5 تا کل قرآن کریم. حافظان قرآن ما الان بین المللی شدند. یعنی اینها کسانی هستند که یک مدتی جهان را قرق کرده بودند از اروپا گرفته تا آفریقا، خودم اینها را بردم و خیلی هم تاثیرگذار بود. دو چیز برای ما فایده داشت اول نشر فرهنگ قرآنی با رویکرد اهل بیت علیهم السلام و دوم عزتی که برای این قائل بودند از مسیحیت و غیره که در جلسات ما شرکت می کردند. اما اینها در ناحیه حفظ بود.

در عرصه قرائت حضور ایرانی ها افتخارآمیز است. الان در مسابقات بین المللی در سطح ایران و جاهای دیگر کشور، معمولا ردیف اول متسابقینی که درآنجا برنده می شوند در قرائت ایرانیان هستند. و آن ها در ماه مبارک رمضان چقدر دعوت می شوند از کشورهای خارجی از قاریان ما که اینها بروند قرائت کنند و می روند.

متاسفانه بعضی از نهادهایی که در خارج از کشور که باید ما را حمایت کنند مثل وزارت خارجه و مانند اینها حتی در ویزا دادن هم کم لطفی می‌کردند. یک بخش اعزام مبلغ وجود دارد اما متاسفانه به این بخش نمی پردازند یا مبلغینی که خودشان می خواهند می فرستند. نمی آیند از اهلش این مبلغ را بگیرند. ما اگر دعوت خصوصی داشته باشیم می رویم و مستقل و مردمی می رویم.

رسا ـ در رابطه با مفاهیم قرآن کریم چطور؟

حالا این راجع به قرائت و حفظ بود اما راجع به تفسیر. همین بحث که در نجف به ما گفتند به اینکه بزرگانی در زمان نجف که ارتباط ما با دولت آن ها سازگار نبود آقایان گفتند علمای نجف رادیوی ایران را می گرفتند و تفسیر ایران را گوش می دادند. تفسیری که در حوزه علمیه در مسجد اعظم برقرار بود. خیلی از کشورهای آسیای میانه به ما گفتند که تفسیرتان را از رادیو گوش می دهیم الان که الحمدلله بهتر است و فضای مجازی این کار را سریعتر انجام می دهد.

تفسیر را شما می بینید الان در ایران الحمدلله خیلی خوب شده است. ما روزی می گفتیم که دانشگاه الازهر مصر چندسال یکبار تفسیر بیرون می دادند چرا ما این کار را نمی کنیم؟ این چیزی بود که 60 سال پیش مشکله ای بود. علامه طباطبایی رحمه الله یک فتح الفتوحی کرد.

بعد از اینکه المیزان را نوشت تازه فهمیدند که شیعه چه دارد. بعد الحمدلله این راه باز به وسیله شاگردان ایشان الان هم این راه مستمرا در حال ادامه است. ما در خیلی از بخش ها حتی الان اینقدر در تفسیر پیشرفت کردیم شما برای هر اجزای انقلاب، هر سال انقلاب، هر وزارتخانه در ایران، بگویید آیه درباره اش چه گفته است ، مفسران نظر قرآن کریم را می گویند و ارائه می دهند.

این به دلیل رشد تفسیر در حوزه های علمیه در چهل سالگی انقلاب یک براوردی که می کنیم هم مفسر ما عجیب شده است و هم تفسیر ما تعجب همه را به وجود آورده است و ما یک کاری انجام دادیم در مجمع عالی تفسیر در 5 سال پیش یکی از نهادهای کشور با ما همکاری کرده است آن هم سازمان تبلیغات بود.

ما روزی به آن ها گفتیم اساتید خوبی برای تفسیر داریم. چرا از اینها برای شهرستان ها استفاده نمی کنید در ماه مبارک؟ گفتند چگونه است بلد نیستیم! گفتم ما این مقدار مفسر داریم و درحوزه علمیه هر سال از اول سال تحصیلی تا آخر آن تفسیر می گویند. یک قراردادی بستیم با اینها که اول به خاطر اینکه به ما اطمینان کنند دست به عصا راه رفتند. گفتند ما 31 استان داریم و تهران را مستثنا کردند. بعد گفتند 30 مفسر به ما بدهید.

ما معرفی کردیم و مرکز هر استانی یک نفر از آنها بروند و رسانه ملی هر استان بیاید برنامه اینها را ضبط کند گرچه بعضی از این استان‌ها همکاری نکردند؛ ولی ضبط شد. بازخوردش می رود برای سازمان. سازمان وقتی گزارشات استان‌های مختلف را شنید تعجب کرد. هم استقبال مردم، هم نشر حداکثری تفسیر در کل کشور. تا اینکه خودشان مشتاق شدند گفتند خیلی طرح جالبی بود. با کمترین بها این کار را کردند.

سال بعد گفتند هر استانی دو شهر را مفسر ارسال کنیم. مفسرین در مساجد و منبرشان تفسیر بود. نهادهای دولتی که کسی که فرهنگ و امکانات کشور دستش است باید کمک کنند. یک قسمت فرهنگ کشور به عهده حوزه است و آن هم روش چهره به چهره با مردم را دارد انجام می دهد. اصلا جعل حوزه برای تبلیغ است اما مقداری مقدمات بیرون از حوزه هم میخواهیم که ما را تقویت کند و بسترها را باید آن ها فراهم کنند.

الان ما این کار را در تمام مراکز جوانان خصوصا در مدارس و دانشگاه این بضاعت را داریم و راه و زمینه را آماده کنند که ما استاد را به دانشگاه بفرستیم در قالب پرسش و پاسخ با قرآن کریم. یعنی این ها سوال کنند و قرآن جواب بدهد. هیچ سوالی نیست مگر اینکه جوابش در قرآن هست.

رسا ـ در مراکز آموزشی هم این طرح‌ها اجرا شده است؟

بله. ما یک روزی رفتیم در یک دانشگاهی، ‌دانشجویان را جمع کرده بودند در یک سالنی. بچه های علوم پایه بودند. گفتم من سخنرانی نمی کنم. گفتم شما سوال کنید. ببینیم فضای فکری اینها چه هست؟ چرا ما اینجا یک موضوعی را برویم سخنرانی کنیم صرفا؟ به قول غربی ها مونولوگ نباشد بلکه دیالوگ باشد. اول دیدم این ها هیچ سوالی نمی کنند حالا یا بلد نبودند یا خجالت می کشیدند. من از هر یک از رشته هایشان از قرآن کریم یک موضوعی را طرح کردم.

مثلا در زیست‌شناسی درباره آوندها در درخت که چگونه آب را بالا می کشد چند دقیقه ای توضیح دادیم. راجع به جنین شناسی، راجع به جاذبه زمین، راجع به ریاضی و چهار عمل اصلی در کجای قرآن آمده است؟ ما در سوره مبارکه عنکبوت آیه شریفه 14 به اینکه حضرت نوح هزارسال تبلیغ کرد الا خمسین، هزار منهای پنجاه، خوب این تفریق است دیگر.

مثلا ارث در سوره مبارکه نساء آیات 11 و 12 ، هم ضرب و هم تقسیم را آن جا در باب ارث گفته است. در شیمی بحث هایی که درباره این علم هست را گفتیم. دیدم نه، جمعیت تازه فهمیدند قضیه چیست! شروع کردند به سوال کردن. یک ساعت و نیم جلسه طول کشید و نه آنها خسته شدند و نه ما.

رسا ـ در رسانه‌ها چطور؟

یک روزی حدود 15 سال پیش تقریبا به ما گفتند که شبکه برون مرزی برنامه داریم. بعد گفتند که شما بیایید در شبکه و حفاظ خردسال را بیاورید، آنجا یک برنامه گفت و گوی مستقیم با خارج از کشور در ماه مبارک انجام شود. من دو تن از حفاظ را بردم. خودم چون ملبس بودم پشت دوربین بودم و نرفتم و از پشت دوربین هدایت می کردیم.

یکی از غیرملبسین که استاد هم بود فرستادم در بین اینها. بچه ها را از قبل آماده کرده بودیم. گفتم آن طرف نه اعتقادی سوال می کنند و نه احکام، از اینها بیرون بیایید. آن طرف هر چه هست درباره تکنولوژی و علم سوال می کنند. به مجری هم گفتیم که چه کند.

ما حفاظ را بردیم، آنجا. یک بار صبح رفتند روی آنتن برای اروپای مرکزی، بعد از ظهر می رفتیم مجددا چون ماه رمضان هم بود می آمدیم قم که روزه خراب نشود و برمی گشتیم. بعد از ظهر هم می رفتیم روی آنتن برای آمریکا. بچه ها را معرفی می کردم. از آن طرف که سوال می آمد، بعضی ها انتقاد داشتند و برخی تشکر و برخی سوال داشتند. یکی از اینها که در مارسی فرانسه بود. گفت حیف نیست که این بچه ها با این استعداد گذاشتید در قرآن و از علوم روز برخوردار نیستند؟

ما اشاره به بچه ها کردیم و به مجری که بگوید اینها به علوم تجربی هم آشنا هستند. سن حفاظ بین 7 تا 8 سال بود. بعد ما نمونه ای از علوم تجربی را آنجا برایشان نقل کردیم. چگونگی تشکیل باران و فرایند آن را گفتیم و اثرش بر روی زمین چیست. خیلی از موضوعات علمی را گفتیم. آن زنی که از فرانسه زنگ زده بود تعجب کرد. گفت من نمی دانستم که قرآن این همه علوم تجربی را هم دارد.

یکی از اینها به رایانه خیلی وارد بود. آن موقع خیلی ها به رایانه وارد نبودند ولی یک از بچه ها وارد بود. یکی سوال کرد راجع به رایانه و او راجع به رایانه آیه خواند. بعد راجع به علوم رایانه توضیح داد. آن ها تعجب می کردند و نظیر این بحث زیاد داشتیم.

رسا ـ در باب تفسیر و مفاهیم قرآن کریم چه پیشرفت هایی داشتیم؟

اما در تفسیر ما در چهل سالگی انقلاب اسلامی رشد زیادی کرده است و الان ما خیلی وقت هست مفسرین را دپو کردیم و نمی آید کسی از ما سوال کند. اگر جامعه روزی میخواهد از این فرهنگ بیگانه و فرهنگ این فضای مجازی که الان دارد بعضی از قسمت هایش به مردم ما ضرر میزند، اگر میخواهیم جوانان ما در برابر این فرهنگ بیگانه  بتن آرمه کرده بقول امروزی ها و محکم کنیم، راهی غیر از انتقال فرهنگ قرآن به بچه ها نیست.

رسا ـ پیشنهاداتتان به مسئولان فرهنگی کشور در این عرصه چیست؟

بله ما زیاد کار داریم. هر وزرات خانه ای، اعم از وزارت آموزش عالی، آموزش و پرورش، جهاد سازندگی، اقتصاد، همه ی نهاد های دولتی هستند، اینها بیایند سازوکار خودشان، لااقل کلیاتش را از قرآن بگیرند. خب چه اشکالی دارد در کتاب فیزیک، وقتی رسیدیم به زندگی روی جاذبه، آیه ی نیروی جاذبه را اینجا، سر مطلب، سر فصل بنویسیم، به معلم کلاس هم از قبل آموزش بدهیم ، که این آیه را چطوری توجیه کنیم. یا یک کتابچه ای را بنویسیم راجع به سرفصل های آیه هایی که آوردیم ، در کنار اینها بگذاریم.

هزینه زیادی هم ندارد در دیگر وزارت خانه هاهم به همین شکل می توان عمل کرد. سرفصلها، کلیاتش که در قرآن هست حالا روی جزئیات ، خودتان باید تلاش کنید. ما الان در فقه در حوزه چه میکنیم؟ مگر همه ی فقهی که ما میخوانیم، آیه داریم؟ کلیات هست.  مثلا در مورد نماز کلیات آمده است. جزئیات را باید از روایات کاوید.

من یک روز در جهاد سازندگی در شهرکرد رفتم، صحبت کردم گفتم من چه بگویم به درد اینها بخورد؟ آمدم بحث خاک شناسی و آب شناسی را از منظر قرآن برایشان گفتم. اکثرشان مهندس هستند، گفتند حاج آقا این بحث ها رو از کجا آوردی؟ گفتم این قرآن شما که ۱۴۰۰ سال پیش نازل شده است.

اتفاقا من خودم دوری کارشناسی ام را کشاورزی خوندم، یک استاد داشتیم از بین اساتید، رفته بود توی آزمایشگاه کار می کرد، این بنده خدا ۸ نمره از نمره مون رو میگفت که بروید در زمینه فلان چیز، آیات را در بیاورید.

از فلان صفحه تا فلان صفحه اگر آیه ای بود، دربیاورید، یک تفسیر کوچکی هم انجام بدهید. همه ی بچه ها این کار را انجام داده بودند و جالب این بود که اصلا نمی دانستند که چنین چیزی وجود دارد.

حضرت امیر که در نهج البلاغه خطاب به پسرشان در شب ضربت خوردن به امام حسن علیه السلام فرمودند: الله الله الله فی القرآن، ما سبقکم به غیرکم، مبادا در قرآن دیگران از شما سبقت بگیرند، گنج های این را دربیاورند و استفاده کنند، ولی شماها هیچ کاری درباره قرآن نکردید. الان دانشمندان خارجی قرآن را بیشتر میخوانند تا دانشمندان ما، گنج ها را آنها می فهمند؛ اما ما نمی فهمیم.

رسا ـ استفاده طلاب و روحانیون برای نشر معارف قرآن از طریق رسانه های نوین چگونه است؟

 الان در ایران ، در زمینه ی فضای مجازی، حوزه اول هست. ببینید الآن علمای ما، مفسرین ما، مجامع علمی ما چقدر سایت دارند، کار میکنند، طرفدار دارند، مطالبشان را در آنجا میگذارند.

سامانه ی تمام کارهای اداری حوزه هم روی فضای مجازی رفته، دیگر مراجعه ی دستی و کاغذی و اینها نمیشود. همه میگویند برو توی سایت ثبت نام کن برای ورود به حوزه، برای ثبت نام حوزه، برای پایه ی فلان، برای امتحان.

رسا ـ برای ارتباط با مردم و جامعه چطور؟

الان ما یک بخشی داریم در فضای مجازی به نام پاسخ به شبهات، که هر شبهه ای را وارد کنید، جوابتان را آنلاین به شما میدهند، حالا آیا امکانات داریم یا نه، برای ما این امکانات هست یا نه، اینجا ممکن است ضعیف باشیم، اینجا باید به دادِ ما برسند بعضیها که ما این همه مطالب که داریم، چطوری پردازش کنیم؟

رسا ـ در فضای غیرمجازی چطور؟

استانداری ها باید این کار را انجام دهند، هزینه ای کنند، مسجد را تجهیز کنند، خیلی جاها را اینها بودجه های فرهنگی میدانند اما به قرآن که میرسد میگویند فرهنگی نیست. میگویند بودجه نداریم. اما باید اورکست! (ابرقهرمان) شوند، اما برای ساز و آواز و الی آخر برای دعوت هنر پیشه ها و چند میلیون بدهند بودجه دارند. اما اگر بخواهیم مسابقات قرآنی را در شهری ، استانی برگزار کنیم، میگوییم هدیه ای، جوایزی میخواهیم ، میگویند بودجه نداریم.

رسا ـ تصور مردم از انس با قرآن کریم، گویا ماه مبارک رمضان هست.

متاسفانه، قبلا قرآن فقط برای سرقبرها بود، الان جلوتر آوردیم برای ماه رمضان است آن هم شب های قدر. قرآن در زندگی مردم باید ظهور و بروز داشته باشد. تا زمانی که قرآن را وارد زندگی مردم نکردیم، همین مشکلات فرهنگی را داریم.

 نیامدیم یکبار هم که شده چهار استاد درست و حسابی ببریم در دبیرستان های دخترانه، دانشگاه های دخترانه، حجاب را، و مشکلاتش را تبیین علمی کنیم. این تبلیغ سرسری کردن و کاغذ و پوستر و اعلامیه زدن که کار پیش نمیبرد. شما از این به بعد باید ذهن مردم را به کار بگیرید، فکر مردم را به کار بگیرید، اگر فکر را درست کردی، دیگر همه چیز درست می شود.

 انبیای الهی کارشان همین بود. ۱۰ سال، ۱۳ سال پیامبر در مکه احکام برای مردم نگفت، همه آن توحید، معاد، نبوت، گفت این استخوان درست شکل بگیرد، بعد هر چه بار بدهیم اینها می کشند. احکام و تکلیف شرعی.

ما بعد از انقلاب اینها را باید بعنوان اصل قرار می دادیم، وقتمان را جنگ گرفت و دشمن هم بیکار ننشست و متاسفانه بعضیها در داخل هم نوا با آنها میشوند، و این کار فرهنگی به این مهمی و با قداست را عقب زدند. الان حوزه این بضاعت را دارد که الان هر جایی صدا بزنند که برای قرآن و تفسیر قرآن و تفهیم قرآن آدم میخواهیم، ما در خدمت شما هستیم.

رسا ـ از وقتی در اختیار خبرگزاری رسا گذاشتید سپاسگزاریم/829/گ402/س

خبرنگاران: محمد اصغری مرجانلو و محمدمهدی مرادی