امکان تعارض اخلاق و هنر در قرآن کریم بررسی شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، دومین همایش ملی قرآن کریم و هنر به همت مدرسه اسلامی هنر و با همکاری جمعی از مراکز آموزشی و پژوهشی کشور عصر پنجشنبه در سالن همایش های مدرسه اسلامی هنر برگزار شد.

حجت الاسلام سید حسن اسلامی اردکانی استاد تمام دانشگاه ادیان و مذاهب در این همایش با اشاره به موضوع تعارض اخلاق و هنر در قرآن کریم اظهار داشت: خداوند در قرآن کریم خود را راوی «بهترین قصه ها» معرفی می کند؛ تأثیرگذاری هنری قرآن کریم چنان بود که بسیاری مجذوب این جنبه قرآن شدند و بدان گرویدند و برخی بر این جنبه انگشت تردید گذاشتند و آن را «سحر» خواندند و به آن پشت کردند.

وی افزود: درنتیجه، یکی از جنبه های قرآن کریم که گاه وجه اعجاز آن نیز به شمار رفته است، جنبه زیباشناختی و هنری و اعجاز بلاغی آن است، بدین ترتیب، این متن به مخاطب اجازه می دهد تا آن را از منظری هنری بنگرد و صرفا متنی تاریخی یا حقوقی نبیند.

حجت الاسلام اسلامی اردکانی با بیان این که در قصه از واقعه ها سخن می رود، گفت: این وقایع گاه رخ داده است و گاه منطقا می توانسته است رخ داده باشد و منطق داستانی آن را پذیرا بوده است. با این حال، قرآن به مثابه متنی اخلاقی، از طریق داستان ها و گزارش های خود هدفی تعلیمی و اخلاقی دارد، درنتیجه قرآن کریم، در گزارشگری خود و با استفاده از زبان هنری، از منطقی اخلاقی تبعیت می کند، یا انتظار می رود تبعیت کرده باشد.

وی ابراز داشت: با این همه برخی قصص و ماجراهای قرآنی، با همه زیبایی هنری که دارند، به نظر می رسد از این جهت با دشواری روبرو می شوند؛ یعنی به نظر می رسد جنبه های زیبایی شناختی قصه با جنبه های اخلاقی آن، تنافر و تضاد می یابد و گویی ساختار هنری و پیام اخلاقی در برخی داستان ها، با هم ناسازگار می افتند.

استاد دانشگاه ادیان و مذاهب عنوان کرد: یکی از این داستان ها، گزارش اقدام حضرت ابراهیم(ع) به کشتن اسماعيل(ع)، یا به روایت ضعیفی اسحاق، پسر بی گناه خویش است؛ داستان در دو جای قرآن کریم آمده و با همه کوتاهی و ایجاز بلاغی و هنری خود، هنگامی که مورد تأمل قرار گیرد، معضلاتی اخلاقی را پیش می کشد.

وی با اشاره به بحث برانگیز بودن این گونه از وقایع مطرح شده در قرآن یادآور شد: این داستان نه تنها برای مسلمانان بحث انگیز بوده است که متفکران مسیحی و کلیمی را نیز درگیر خود کرده است و از آنجا که این داستان در کتاب پیدایش عهد عتیق آمده است، آنان نیز کوشیده اند ابعاد اخلاقی آن را بررسی کنند و از پس چالش آن برآیند.

حجت الاسلام اسلامی اردکانی تصریح کرد: در دل این داستان، چالشی اخلاقی نهفته است که در این سه گزاره پیشنهادی رابرت آدامز خود را نشان می دهد: اول این که اگر خداوند به کاری فرمان دهد، فرمان بری از او درست است؛ دوم آن که خداوند فرمان داده است که ابراهیم پسر خودش را بکشد؛ و سوم آن که کشتن پسر بی گناه خطا است. این سه گزاره هریک به تنهایی درست است، اما هنگامی که کنار هم چیده شوند، دست کم یکی از آنها با دیگری، مثلا گزاره یک و سه، تعارض دارد.

وی ابراز داشت: بنده تلاش کردم تا پس از گزارش این داستان در سنت اسلامی و کلیمی و مسیحی و اشاره به تفاوت های محوری آنها و مرور تفاسیر رایج، گوهر چالش اخلاقی این داستان را تحلیل کنم و راه های حل آن را ارزیابی کنم و قوت ضعف هریک را بسنجم./1330/پ202/ب1