گزارش؛
دستاوردهای ملی شدن صنعت نفت
۶۸ سال از ملی شدن صنعت نفت ایران میگذرد، ولی شاید خود پایهگذاران این واقعه مهم هم فکر نمیکردند روزی صنعت نفت ایران به این درجه از خودکفایی برسد.
به گزارش خبرگزاری رسا، صنعت نفت بهعنوان اصلیترین صنعت ایران و اساسیترین تولیدکننده درآمد ملی ایران، با مقاومتهای بیشمار ملی شد، ولی حتی تصور حرکت یک چرخدنده یا روشن کردن یک توربین آن بدون حضور خارجیها هم دور از ذهن بود.
در آن سالها روزهایی بود که صفر تا صد کار راهاندازی و تولید نفت در دست خارجیها بود و ایرانیها فقط در کنار خارجیها بودند. آنها بر همهچیز صنعت نفت ایران تسلط داشتند و اتفاقاً یکی از نگرانیهای انقلاب همین به بنبست رسیدن صنعت نفت در صورت خروج نیروهای خارجی بود.
نفت ایران حتی در سالهای بعد از ملی شدن نیز بدون قدمهای چکمهپوشان خارجی تصور حیات نداشت، ولی اولین جرقههای خودکفایی یا به عبارتی ملی شدن صنعت نفت ایران در اولین روزهای پیروزی انقلاب اسلامی زده شد و کار به دست نیروهای متعهد داخلی افتاد که تا قبل از آن صرفاً میبایست اوامر خارجی را اجرایی میکردند.
با پیروزی انقلاب اسلامی ناگهان شرکتها و کارکنان خارجی که همه ارکان تولید، استخراج و صادرات نفت ایران را در سیطره خود داشتند، کشور را ترک کردند و در انتظار روزی نشستهاند که ایرانیها برای راهاندازی صنعت نفت خود دست به دامان آنها شوند، ولی چنین روز و شرایطی برای خارجیها هیچگاه به شکلی که آنها انتظارش را داشتند رقم نخورد.
در آن روزها امام خمینی (ره) حجت را بر کارکنان صنعت نفت ایران تمام کرده بود و آنها را به جهاد خودکفایی و راهاندازی صنعت نفت با دستان متخصصان ایران فراخوانده بود.
صنعت نفت ایران در این سالها در سه مقطع حساس بهخوبی از عهده مسئولیتهای خود در استمرار تولید نفت برآمده است.
به گفته مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، در یک بررسی کلی، صنعت نفت در چهار دهه گذشته، سه مقطع پرفرازونشیب را پشت سر نهاده است: نخست در جریان اخراج بیگانگان از کشور در نخستین سال انقلاب که با «عهدهداری مدیریت و راهبری میدانها و ازسرگیری عملیات تولید»، عملاً به سیطره ۷۰ ساله کمپانیهای چندملیتی و از آن مهمتر تحقیر تاریخی ناشی از برتری و بالانشینی غربیها در ایران پایان داده است. دوم «خلق حماسه بیبدیل استمرار تولید و صدور نفت» در جریان طولانیترین جنگ تاریخ کشور و تحت مهیبترین و وحشیانهترین بمبارانهای تأسیسات که سبب شد در طول دو هزار و ۸۸۸ روز بحران و دو هزار و ۸۰۰ حمله هوایی به مبادی تولید، تلمبهخانهها، بندرگاهها و کشتیهای نفتکش، تولید و صادرات نفت ایران حتی به مدت یک روز هم متوقف نشود و سومین مقطع به «پایداری و استقامت جانانه در برابر استراتژی تحریم» اختصاص دارد که در چهارمین دهه انقلاب به علت یأس و شکست دشمن در دیگر صحنهها، عملاً با شدت بیشتر و باهدف سست کردن اراده ملت و از کار انداختن چرخ اقتصاد کشور، از سوی دشمن اعمال شده است.
تبدیل تهدید به فرصت
احمد محمدی همچنین تحریمها و فشارها علیه صنعت نفت ایران را بهنوعی تبدیل تهدید به فرصت دانست و گفت: شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب در بسیاری زمینهها، تهدید دشمن را به فرصتی برای شکوفایی و پیشرفت بدل کرده و با طراحی و تولید فناورانه دستکم هشت هزار قلم کالا و تجهیزات راهبردی موردنیاز استخراج و تولید و بسیاری از تجهیزات راهبردی را از انحصار معدودی از کشورهای صنعتی خارج کرده است.
وی ادامه داد: همچنین دستیابی به شاخصهای برتر در زمینه فناوریهای مرتبط با اکتشاف، مطالعات و توسعه میدانها، ازدیاد برداشت، شیوههای نوپدید حفاری، کنترل فوران و ساخت و راهاندازی پیچیدهترین ماشینآلات فرآیندی از جمله توربینهای گازی، محصول این اراده و حاصل تدبیر کارشناسان ایرانی برای عبور از تحریم و بازگردان آثار منفی آن به تحریمگران است.
وی تصریح کرد: این شرکت همزمان با چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، با اجرای گامبهگام طرحهایی بزرگ از جمله طرح نگهداشت و افزایش تولید نفت، اهداف بلند اقتصاد مقاومتی را در قالب اجرای برنامه توسعه ۲۸ مخزن پی گرفته و ارائه خدمتی کمنظیر به کشور و ملت بزرگ ایران بهویژه ساکنان صمیمی استانهای نفتخیز را در دستور کار قرار داده است. اجرای این طرح، ضمن تضمین پایداری و افزایش قابلتوجه تولید، رونق کسبوکار، اشتغال پایدار و توسعه متوازن مناطق کمتر توسعهیافته را محقق میسازد.
بومیسازی دهها هزار قطعه
اما یکی از شرکتهای مهم در عرصه خودکفایی صنعت نفت، شرکت ملی حفاری ایران است که به عبارتی مولود انقلاب اسلامی است و در یکم دیماه سال ۱۳۵۸ به دستور امام خمینی (ره) تأسیس شد. تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی تمام فعالیتهای صنعت حفاری در ایران از صفر تا ۱۰۰ توسط شرکتهای غربی انجام و تمام مواد از طریق این شرکتها تأمین میشد این در حالی است که هماکنون عملیات حفاری و خدمات فنی و تخصصی متنوع آن بهطور کامل به دست متخصصان مجرب و کارکنان ماهر و توانمند ایرانی صورت میپذیرد و بخش قابلتوجهی از قطعات و تجهیزات کاربردی در صنعت حفاری کشور بومیسازی و ساخت داخل است.
به گفته مدیرعامل شرکت ملی حفاری ایران، این شرکت در حدود چهار دهه گذشته نقش اساسی در ایجاد ظرفیتهای جدید، توسعه مخازن، حفظ، نگهداشت و افزایش تولید نفت در کشور ایفا کرده است.
وی فعالیتهای پرافتخار همچون حفاری بیش از چهار هزار و ۵۰۰ حلقه چاه نفت و گاز، فراتر از ۹ میلیون و ۳۴۳ هزار متر حفاری و ارائه افزون بر ۱۶۵ هزار مورد خدمات فنی و مهندسی که با مدیریت متخصصان داخلی به نتیجه رسیده را از نکات برجسته عملکرد شرکت در این سالها عنوان کرد.
موسوی اظهار کرد: این شرکت که به فرمان امام خمینی (ره) در اول دیماه سال ۵۸ تأسیس شد در هشت سال دفاع مقدس، دوران بازسازی و پسازآن در شرایط محدودیتهای اعمالشده موفق شد با مدیریت ایرانی و کار و تلاش مضاعف موجب رشد و بالندگی صنعت نفت کشور شود.
مدیرعامل شرکت ملی حفاری ایران با بیان اینکه این شرکت فعالیت خود را با ۶ دستگاه حفاری آغاز کرد و هماکنون ۷۲ دستگاه حفاری خشکی و دریایی اعم از فوق سنگین، سنگین و سبک در تملک دارد، گفت: این شرکت در این سالها در بخش عملیات حفاری و خدمات جانبی در جهت توسعه میدانهای نفتی و گاز با اتکا به توانمندیهای داخلی نقش محوری داشته است.
حسب نیاز و الزامات ابلاغی از سوی وزارت نفت، بومیسازی قطعات و تجهیزات در این شرکت از حدود دو دهه قبل در دستور کار قرار گرفت و در زمان حاضر بخش قابلتوجهی از نیازهای دستگاهها و تجهیزات حفاری در داخل کشور تولید میشود موسوی با اشاره به اینکه حمایت از سازندگان داخلی بهمنظور تولید قطعات و تجهیزات موردنیاز و همکاری با صنایع داخلی برای ساخت دستگاههای حفاری در کشور از دیگر دستاوردهای شرکت ملی حفاری ایران است، اظهار کرد: این شرکت بهعنوان یک شرکت مادر تخصصی در عرصه صنعت حفاری از اولین حامیان شرکتهای ایرانی در ساخت دکل، قطعات و تجهیزات حفاری به شمار میرود و ارتباط تنگاتنگی با سازندگان داخلی، شرکتهای دانشبنیان و مراکز علمی و پژوهشی در زمینه بومیسازی این صنعت دارد.
همچنین رئیس اداره مهندسی و فناوری ساخت شرکت ملی حفاری ایران از همافزایی و همکاری میان این شرکت و سازندگان داخلی در زمینه طراحی و ساخت ۶۰۰ قلم انواع قطعات پرمصرف صنعت حفاری در سال جاری خبر داد.
بهنود منصور نژاد در تشریح فعالیتهای این شرکت در عرصه بومیسازی قطعات و تجهیزات این صنعت گفت: در ارتباط با ساخت قطعات پیشگفته با ۶۵ شرکت سازنده عقد قرارداد شده و سفارش ساخت تعدادی دیگر از قطعات کاربردی برای امسال در مراحل اجرایی قرار دارد.
وی افزود: حسب نیاز و الزامات ابلاغی از سوی وزارت نفت، بومیسازی قطعات و تجهیزات در این شرکت از حدود دو دهه قبل در دستور کار قرار گرفت و در زمان حاضر بخش قابلتوجهی از نیازهای دستگاهها و تجهیزات حفاری در داخل کشور تولید میشود.
منصور نژاد در همین ارتباط به تعامل، همکاری و همیاری مستمر با سازندگان و صنعتگران داخلی در سالهای اخیر اشاره و خاطرنشان کرد: از زمان ورود به عرصه طراحی و ساخت، نزدیک به پنج هزار قطعه از قطعات پرمصرف که ۸۰ درصد انتظارات عملیات حفاری را برآورده میکند با احتساب تکثیر منابع حدود ۲۱ هزار قطعه بومیسازی و نیاز به خرید آنها از خارج متوقفشده است.
رئیس اداره مهندسی و فناوری ساخت شرکت ملی حفاری ایران توضیح داد: این شرکت برحسب نیاز، بومیسازی قطعات را به چهار گروه کلی شامل قطعات فلزی، لاستیکی و کامپوزیت و قطعات برقی و الکترونیکی تقسیم کرده و در هر زمینه اقدام به شناسایی و ارزیابی سازندگان توانمند و سطحبندی آنها کرده است.
منصور نژاد افزود: از شمار هزاران قطعه و تجهیزات مورداستفاده در صنعت حفاری که در کشور بومیسازی شده است میتوان به قطعات پمپهای سیال حفاری، شیرهای فوران گیر (BOP)، تراکشن موتور، دراورکس، سیستم پسماند سیال حفاری، میشن پمپ، گرداننده فوقانی (تاپ درایو)، سازه دکل حفاری و سیستم کنترل برق دستگاه (SCR) اشاره کرد.
صنعت نفت بهعنوان زیربنای توسعه اقتصادی کشورهای تولیدکننده این سرمایه ارزشمند از نقشی اساسی در تحقق اهداف کلان اقتصاد ملی کشورها برخوردار است و منبعی غنی برای درآمدزایی محسوب میشود. اکنون بزرگترین منابع نفتی جهان در خاورمیانه، ایالاتمتحده آمریکا، آفریقای شمالی و روسیه قرار دارد، ایران از کشورهای بزرگ نفتخیز جهان به شمار میرود، این صنعت بهعنوان یکی از اصلیترین ارکان اقتصاد ایران بخش زیادی از بودجه کل کشور را تأمین میکند.
اما خودکفایی در صنعت نفت به شرکتهای خوزستانی محدود نشده است و کرانههای خلیجفارس بهعنوان خواستگاه اصلی تولید و صادرات نفت در ایران شاهد عرضاندام جوانان ایران در خودکفایی در عرصههای مختلف صنعت نفت است و در استانهای بوشهر و هرمزگان نیز جهاد خودکفایی ادامه دارد.
ساخت سکوهای نفت در داخل
در همین زمینه عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی نیز با بیان اینکه خودکفایی در صنعت نفت یکی از اهداف نظام جمهوری اسلامی ایران بوده است، گفت: سکوهای نفتی ساخت داخل با استانداردهای بینالمللی دریایی مطابقت دارد.
حسین هاشمی تختی در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه صنعت نفت در کشور در حال خودکفایی است، بیان کرد: صنایع کشتیسازی در کشور از گذشتهها بهعنوان یکی از محورهای توسعه موردتوجه دولتها بوده است. در سالهای اخیر توسعه این صنعت در کشور روند شتابانی داشته است.
وی عنوان کرد: اجرای این سیاست حاکی از آن است که شرکتهای کشتیسازی در کشور رسالت خود را بهعنوان شرکت زیرمجموعه وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در حمایت از صنعت داخلی کشور انجام داده است.
هاشمی تختی با بیان اینکه هماکنون صنعت ساخت سکو در ایران بومیشده و نیازی به شرکتهای خارجی برای ساخت سکو نداریم، عنوان کرد: امیدواریم با اجرایی شدن طرحهای توسعهای نفت، از همه ظرفیتهای شرکتهای داخلی سازنده سکو استفاده شود.
وی گفت: در دنیا استانداردهای دریایی جزو بالاترین استانداردها محسوب میشوند که تمامی محصولات ساخت داخل کشور همچون کشتیها، شناورها، سکوهای گازی و نفتی از این استانداردها برخوردارند.
این نماینده مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه ظرفیت ۳۰۰ هزار تنی ساخت و تعمیر در استان هرمزگان در زمینه ساخت شناور و سکوهای عظیم نفتی و گازی، ایران را در حوزه خلیجفارس، بدون رقیب کرده است، افزود: طراحی، ساخت و تعمیر انواع شناورها تا ظرفیت DWT ۳۰۰۰، شناورهای کاتاماران، صیادی، یدککش، لندینگ کرافت، پارچ و همچنین ساخت سکوهای گازی از جمله تواناییهای دیگر ساخت در هرمزگان است.
هاشمی تختی بیان کرد: بزرگترین مجتمع سکوساز کشور که طرحهای نفتی فاز ۱۴،۱۶،۱۷ و ۱۸ هنگام و هندیجان در آن ساختهشده است حدود ۹۰ درصد کشتیهای بزرگ و ۱۰۰ درصد شناورهای کوچک در داخل کشور را ساخته است.
کاهش زمان تولید
وی در خصوص مشکلات کلان صنعت دریایی ایران یادآور شد: پیشازاین «هزینه و زمان» دو عامل بازدارنده برای ورود حوزه کشتیسازی بهصورت رقابتی به بازار جهانی بود، ولی هماکنون مثبت شدن تراز فعالیتها و عملکرد چهارساله شرکتهای کشتیسازی نشان از کاهش «هزینه و زمان» دارد بهطوریکه زمان ساخت شناور زیر ۶۰ متر از ۱۳ سال به یک سال رسیده است.
عملکرد چهارساله شرکتهای کشتیسازی نشان از کاهش «هزینه و زمان» دارد بهطوریکه زمان ساخت شناور زیر ۶۰ متر از ۱۳ سال به یک سال رسیده است به گفته هاشمی تختی، صنعت فراساحل در حوزههای نفت و گاز در توسعه پایدار اقتصاد ملی نقش مهمی دارد و در شرایط فعلی اتخاذ روشهای صحیح و کارآمد در زمینه استفاده از فناوریهای بهروز صنایع فراساحل توسط شرکتهای ایرانی و پیمانکاران داخلی از اهمیت زیادی برخوردار است.
وی با بیان آنکه وجود منبع عظیم نفت و گاز در شمال و جنوب کشور و رشد چشمگیر تقاضا برای استفاده از انرژیهای فسیلی توجه به توسعه صنعت فراساحل را در کشورمان ضروری کرده است، گفت: برای توسعه صنایع فراساحل باید زمینههای فعالیت بیشازپیش شرکتهای طراح و پیمانکاری سکوهای نفت و گاز در کشور فراهم شود تا شرکتهای بیشتری در این عرصه فعالیت کنند.
عضو کمیسیون عمران مجلس افزود: برای طراحی و ساخت تأسیسات و تجهیزات موردنیاز در صنعت فراساحل استفاده از فناوریهای جدید بهمنظور آشنایی بیشتر متخصصان ایرانی با روشهای نوین در تعمیر و نگهداری سکوها و سازههای فراساحل ضروری است و باید توجه به رویهها و دستورالعملهای ایمنی، بازرسی و ردهبندی در صنعت فراساحل موردتوجه جدی قرار گیرد.
وی تأکید کرد: امروز صنعت کشتیسازی در شکوفایی اقتصادی کشورها نقش مهمی ایفا میکند و وجود میدانهای مشترک نفت و گاز در آبهای پیرامونی کشورمان اهمیت انجام اکتشافات و استخراج منابع دریایی در این میدانها را در تحقق مدیریت بهینه منابع و ذخایر دریایی نشان میدهد.
وی با بیان آنکه رشد صنعت فراساحل طی سه دهه گذشته مرهون متصدیان این حوزه است، گفت: ساخت سکوی امیرکبیر در دریای خزر برای استخراج منابع فسیلی عمق زیاد توانمندی ایران را در این عرصه نشان میدهد و نصب لولههای خطوط دریایی در داخل آبهای اطراف کشور نمونهای از ظرفیتهای داخلی در این عرصه است.
شتابدهی به صادرات
مدیرعامل شرکت پایانههای نفتی ایران هم با تأکید بر دستیابی به عرصههای مختلف صنعت نفت در ایران بیان کرد: صنعت نفت ایران بهرغم تنگناها توانسته با تکیهبر توانمندیهای تخصصی و دانش علمی و خیرهکننده تلاشگران خود، در مسیر پیشرفت گام بردارد و رشد، بالندگی و اعتلای نظام جمهوری اسلامی را در مسیر توسعه آینده همچنان تداوم بخشد.
عباس اسدروز افزود: شرکت پایانههای نفتی توانسته است با تکیهبر توان داخلی در تمامی حوزههای علم و فنآوری، دستاوردهایی بزرگ برای کشور به ارمغان آورد.
مدیرعامل شرکت پایانههای نفتی ایران یادآور شد: شرکت پایانههای نفتی ایران با ارتقای فرآیندهای تصمیم سازی با رویکرد کاهش اتلاف منابع مالی، با تکیه بر اندیشه و خرد جمعی و برگزاری کمیتههای تخصصی در حوزههای کلیدی شاهد موفقیتهای چشمگیر در زمینه شناسایی تولیدکنندگان توانمند داخلی و بومیسازی قطعات و تجهیزات موردنیاز در حوزههای ذخیرهسازی، اندازهگیری، خدمات دریایی و عملیات صادرات نفت خام و مواد نفتی و میعانات گازی بوده است.
وی ادامه داد: شرکت پایانههای نفتی ایران با تلاش جمعی تمامی همکاران تلاشگر و همچنین پشتیبانی و حمایت مدیران ارشد صنعت نفت و کشور، ضمن تمرکز بر انجام مأموریتهای اصلی خود در حوزههای عملیاتی و تخصصی صادرات و واردات نفت خام، مواد نفتی و میعانات گازی، با رویکرد سیستمی و نوین مدیریتی و تفکر راهبردی، در زمینه بومیسازی تجهیزات موردنیاز عملیات پایانههای نفتی گامهای مؤثر و مثبت بردارد.
اسدورز تصریح کرد: لنگرگاهها و گویهای شناور شرکت پایانههای نفتی ایران با هدف افزایش و شتابدهی در صادرات نفت کشور بهصورت مدون و برنامهریزیشده نوسازی و بهسازی شده است.
عسلویه تبلور اراده متخصصان داخلی
ایران که تا چند سال پیش با معضل قطع گاز بخش خانگی، صنایع و پتروشیمی مواجه بود، اکنون به پشتوانه توسعه پارس جنوبی و افزایش تولید گاز، ضمن رفع نیاز داخل، آماده نقشآفرینی بیشتر در صادرات گاز و کسب سهم بیشتر از بازارهای جهانی است.
این امر با تکیهبر ظرفیت عظیم گازی موجود در عسلویه رخ داده است. سالها بود معضل کمبود گاز گریبان بخش خانگی و صنعتی را در روزهای سرد سال میگرفت، بهطوریکه شاهد قطع گاز در مناطق سردسیر و قطع گاز صنایع بزرگ و پتروشیمیها بودیم، اما پس از تمرکز بر توسعه پارس جنوبی، میزان تولید گاز کشور افزایش یافت و معضل کمبود گاز رنگ باخت.
مجموع تولید روزانه گاز کشور به بیش از ۸۰۰ میلیون مترمکعب در روز رسیده که فراتر از نیاز داخلی است و حتی امکان برآورده کردن حجم قابلتوجهی از نیاز کشورهای همسایه به گاز را نیز دارد.
پیشبینی میشود با راهاندازی همه فازهای پارس جنوبی، تولید گاز کشور به یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب در روز افزایش یابد که این موضوع مصرفکنندگان بزرگ گاز مانند اروپا و شبهقاره هند را به تکاپو انداخته تا بخشی از نیاز خود را از طریق ایران تأمین کنند.
پیشی گرفتن از قطر
تولید گاز از ١٠ فاز نخست پارس جنوبی در سال ۱۳۹۲ نزدیک به ۲۸۵ میلیون مترمکعب بود که پس از شتاب در روند توسعه این میدان، حجم تولید گاز از این میدان مشترک افزایش قابلتوجهی یافت. اکنون تولید گاز از این میدان از روزانه ۶۰۰ میلیون مترمکعب فراتر رفته که افزون بر رفع نیاز داخل، سبب پیشی گرفتن از قطر در برداشت از این میدان نیز شده است.
وزیر نفت چند روز قبل در جریان بهرهبرداری رسمی از فازهای ۱۳ و ۲۲ تا ۲۴ پارس جنوبی با اشاره به توسعه بینظیر صورت گرفته در منطقه عسلویه ادامه داد: ما دنبال ساختن چنین ایرانی بودیم و هستیم و این را تحقق بخشیدیم و نشان دادیم که میتوانیم. ما ایرانی آباد، ثروتمند، غنی و متکی بر صنعت و فناوری مدرن و جوانانی بانشاط، باروحیه، پرتلاش و سختکوش، خستگیناپذیر، مردمی مرفه میخواهیم. ما چنین ایرانی میخواهیم که جز کوچکی از آن اینجا (عسلویه) است، نقاط دیگر مانند سواحل خلیجفارس و دریای عمان هم باید اینگونه باشد.
وی با اشاره به اینکه شهریورماه سال ۷۶ اینجا یک زمین بکر و موات بود و اکنون به این مرحله رسیده است، اظهار کرد: هرچه دراینباره بگوییم زیاد نیست، فقط اگر یکی از این پالایشگاهها که در عسلویه ساخته شده است در کشوری دیگر ساخته میشد، خوراک تبلیغاتی برای آن کشور بود تا آن را بهعنوان یک دستاورد بزرگ معرفی کنند.
وزیر نفت ادامه داد: سال ۷۶ اینجا (عسلویه) زمینی بایر بود، اما اکنون این منطقه آنچنان توسعهیافته است که جای اندکی برای ساخت صنعتی جدید در آن وجود دارد.
توسعه شتابان عسلویه و جهاد خودکفایی و بومیسازی در سایر مناطق نفتخیز، صنعت نفت ایران را بعد از ۶ دهه از ملی شدن به صنعتی متعالی تبدیل کرده است که حتی در مقابله تحریمهای فلجکننده غربیها هم به حیات خود ادامه میدهد.
این اتفاق خوشایند، یک موضوع را بهخوبی نشان میدهد، موضوعی که وزیر نفت ایران آن را در یک جمله خلاصه کرده است: «این حرف را بارها گفتهام که عسلویه با پول و دلار ساخته نشده است، بلکه عشق جوانان و عشق به اعتلای ایران آن را ساخته است». /۱۰۱/۹۶۹/م
در آن سالها روزهایی بود که صفر تا صد کار راهاندازی و تولید نفت در دست خارجیها بود و ایرانیها فقط در کنار خارجیها بودند. آنها بر همهچیز صنعت نفت ایران تسلط داشتند و اتفاقاً یکی از نگرانیهای انقلاب همین به بنبست رسیدن صنعت نفت در صورت خروج نیروهای خارجی بود.
نفت ایران حتی در سالهای بعد از ملی شدن نیز بدون قدمهای چکمهپوشان خارجی تصور حیات نداشت، ولی اولین جرقههای خودکفایی یا به عبارتی ملی شدن صنعت نفت ایران در اولین روزهای پیروزی انقلاب اسلامی زده شد و کار به دست نیروهای متعهد داخلی افتاد که تا قبل از آن صرفاً میبایست اوامر خارجی را اجرایی میکردند.
با پیروزی انقلاب اسلامی ناگهان شرکتها و کارکنان خارجی که همه ارکان تولید، استخراج و صادرات نفت ایران را در سیطره خود داشتند، کشور را ترک کردند و در انتظار روزی نشستهاند که ایرانیها برای راهاندازی صنعت نفت خود دست به دامان آنها شوند، ولی چنین روز و شرایطی برای خارجیها هیچگاه به شکلی که آنها انتظارش را داشتند رقم نخورد.
در آن روزها امام خمینی (ره) حجت را بر کارکنان صنعت نفت ایران تمام کرده بود و آنها را به جهاد خودکفایی و راهاندازی صنعت نفت با دستان متخصصان ایران فراخوانده بود.
صنعت نفت ایران در این سالها در سه مقطع حساس بهخوبی از عهده مسئولیتهای خود در استمرار تولید نفت برآمده است.
به گفته مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، در یک بررسی کلی، صنعت نفت در چهار دهه گذشته، سه مقطع پرفرازونشیب را پشت سر نهاده است: نخست در جریان اخراج بیگانگان از کشور در نخستین سال انقلاب که با «عهدهداری مدیریت و راهبری میدانها و ازسرگیری عملیات تولید»، عملاً به سیطره ۷۰ ساله کمپانیهای چندملیتی و از آن مهمتر تحقیر تاریخی ناشی از برتری و بالانشینی غربیها در ایران پایان داده است. دوم «خلق حماسه بیبدیل استمرار تولید و صدور نفت» در جریان طولانیترین جنگ تاریخ کشور و تحت مهیبترین و وحشیانهترین بمبارانهای تأسیسات که سبب شد در طول دو هزار و ۸۸۸ روز بحران و دو هزار و ۸۰۰ حمله هوایی به مبادی تولید، تلمبهخانهها، بندرگاهها و کشتیهای نفتکش، تولید و صادرات نفت ایران حتی به مدت یک روز هم متوقف نشود و سومین مقطع به «پایداری و استقامت جانانه در برابر استراتژی تحریم» اختصاص دارد که در چهارمین دهه انقلاب به علت یأس و شکست دشمن در دیگر صحنهها، عملاً با شدت بیشتر و باهدف سست کردن اراده ملت و از کار انداختن چرخ اقتصاد کشور، از سوی دشمن اعمال شده است.
تبدیل تهدید به فرصت
احمد محمدی همچنین تحریمها و فشارها علیه صنعت نفت ایران را بهنوعی تبدیل تهدید به فرصت دانست و گفت: شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب در بسیاری زمینهها، تهدید دشمن را به فرصتی برای شکوفایی و پیشرفت بدل کرده و با طراحی و تولید فناورانه دستکم هشت هزار قلم کالا و تجهیزات راهبردی موردنیاز استخراج و تولید و بسیاری از تجهیزات راهبردی را از انحصار معدودی از کشورهای صنعتی خارج کرده است.
وی ادامه داد: همچنین دستیابی به شاخصهای برتر در زمینه فناوریهای مرتبط با اکتشاف، مطالعات و توسعه میدانها، ازدیاد برداشت، شیوههای نوپدید حفاری، کنترل فوران و ساخت و راهاندازی پیچیدهترین ماشینآلات فرآیندی از جمله توربینهای گازی، محصول این اراده و حاصل تدبیر کارشناسان ایرانی برای عبور از تحریم و بازگردان آثار منفی آن به تحریمگران است.
وی تصریح کرد: این شرکت همزمان با چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، با اجرای گامبهگام طرحهایی بزرگ از جمله طرح نگهداشت و افزایش تولید نفت، اهداف بلند اقتصاد مقاومتی را در قالب اجرای برنامه توسعه ۲۸ مخزن پی گرفته و ارائه خدمتی کمنظیر به کشور و ملت بزرگ ایران بهویژه ساکنان صمیمی استانهای نفتخیز را در دستور کار قرار داده است. اجرای این طرح، ضمن تضمین پایداری و افزایش قابلتوجه تولید، رونق کسبوکار، اشتغال پایدار و توسعه متوازن مناطق کمتر توسعهیافته را محقق میسازد.
بومیسازی دهها هزار قطعه
اما یکی از شرکتهای مهم در عرصه خودکفایی صنعت نفت، شرکت ملی حفاری ایران است که به عبارتی مولود انقلاب اسلامی است و در یکم دیماه سال ۱۳۵۸ به دستور امام خمینی (ره) تأسیس شد. تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی تمام فعالیتهای صنعت حفاری در ایران از صفر تا ۱۰۰ توسط شرکتهای غربی انجام و تمام مواد از طریق این شرکتها تأمین میشد این در حالی است که هماکنون عملیات حفاری و خدمات فنی و تخصصی متنوع آن بهطور کامل به دست متخصصان مجرب و کارکنان ماهر و توانمند ایرانی صورت میپذیرد و بخش قابلتوجهی از قطعات و تجهیزات کاربردی در صنعت حفاری کشور بومیسازی و ساخت داخل است.
به گفته مدیرعامل شرکت ملی حفاری ایران، این شرکت در حدود چهار دهه گذشته نقش اساسی در ایجاد ظرفیتهای جدید، توسعه مخازن، حفظ، نگهداشت و افزایش تولید نفت در کشور ایفا کرده است.
وی فعالیتهای پرافتخار همچون حفاری بیش از چهار هزار و ۵۰۰ حلقه چاه نفت و گاز، فراتر از ۹ میلیون و ۳۴۳ هزار متر حفاری و ارائه افزون بر ۱۶۵ هزار مورد خدمات فنی و مهندسی که با مدیریت متخصصان داخلی به نتیجه رسیده را از نکات برجسته عملکرد شرکت در این سالها عنوان کرد.
موسوی اظهار کرد: این شرکت که به فرمان امام خمینی (ره) در اول دیماه سال ۵۸ تأسیس شد در هشت سال دفاع مقدس، دوران بازسازی و پسازآن در شرایط محدودیتهای اعمالشده موفق شد با مدیریت ایرانی و کار و تلاش مضاعف موجب رشد و بالندگی صنعت نفت کشور شود.
مدیرعامل شرکت ملی حفاری ایران با بیان اینکه این شرکت فعالیت خود را با ۶ دستگاه حفاری آغاز کرد و هماکنون ۷۲ دستگاه حفاری خشکی و دریایی اعم از فوق سنگین، سنگین و سبک در تملک دارد، گفت: این شرکت در این سالها در بخش عملیات حفاری و خدمات جانبی در جهت توسعه میدانهای نفتی و گاز با اتکا به توانمندیهای داخلی نقش محوری داشته است.
حسب نیاز و الزامات ابلاغی از سوی وزارت نفت، بومیسازی قطعات و تجهیزات در این شرکت از حدود دو دهه قبل در دستور کار قرار گرفت و در زمان حاضر بخش قابلتوجهی از نیازهای دستگاهها و تجهیزات حفاری در داخل کشور تولید میشود موسوی با اشاره به اینکه حمایت از سازندگان داخلی بهمنظور تولید قطعات و تجهیزات موردنیاز و همکاری با صنایع داخلی برای ساخت دستگاههای حفاری در کشور از دیگر دستاوردهای شرکت ملی حفاری ایران است، اظهار کرد: این شرکت بهعنوان یک شرکت مادر تخصصی در عرصه صنعت حفاری از اولین حامیان شرکتهای ایرانی در ساخت دکل، قطعات و تجهیزات حفاری به شمار میرود و ارتباط تنگاتنگی با سازندگان داخلی، شرکتهای دانشبنیان و مراکز علمی و پژوهشی در زمینه بومیسازی این صنعت دارد.
همچنین رئیس اداره مهندسی و فناوری ساخت شرکت ملی حفاری ایران از همافزایی و همکاری میان این شرکت و سازندگان داخلی در زمینه طراحی و ساخت ۶۰۰ قلم انواع قطعات پرمصرف صنعت حفاری در سال جاری خبر داد.
بهنود منصور نژاد در تشریح فعالیتهای این شرکت در عرصه بومیسازی قطعات و تجهیزات این صنعت گفت: در ارتباط با ساخت قطعات پیشگفته با ۶۵ شرکت سازنده عقد قرارداد شده و سفارش ساخت تعدادی دیگر از قطعات کاربردی برای امسال در مراحل اجرایی قرار دارد.
وی افزود: حسب نیاز و الزامات ابلاغی از سوی وزارت نفت، بومیسازی قطعات و تجهیزات در این شرکت از حدود دو دهه قبل در دستور کار قرار گرفت و در زمان حاضر بخش قابلتوجهی از نیازهای دستگاهها و تجهیزات حفاری در داخل کشور تولید میشود.
منصور نژاد در همین ارتباط به تعامل، همکاری و همیاری مستمر با سازندگان و صنعتگران داخلی در سالهای اخیر اشاره و خاطرنشان کرد: از زمان ورود به عرصه طراحی و ساخت، نزدیک به پنج هزار قطعه از قطعات پرمصرف که ۸۰ درصد انتظارات عملیات حفاری را برآورده میکند با احتساب تکثیر منابع حدود ۲۱ هزار قطعه بومیسازی و نیاز به خرید آنها از خارج متوقفشده است.
رئیس اداره مهندسی و فناوری ساخت شرکت ملی حفاری ایران توضیح داد: این شرکت برحسب نیاز، بومیسازی قطعات را به چهار گروه کلی شامل قطعات فلزی، لاستیکی و کامپوزیت و قطعات برقی و الکترونیکی تقسیم کرده و در هر زمینه اقدام به شناسایی و ارزیابی سازندگان توانمند و سطحبندی آنها کرده است.
منصور نژاد افزود: از شمار هزاران قطعه و تجهیزات مورداستفاده در صنعت حفاری که در کشور بومیسازی شده است میتوان به قطعات پمپهای سیال حفاری، شیرهای فوران گیر (BOP)، تراکشن موتور، دراورکس، سیستم پسماند سیال حفاری، میشن پمپ، گرداننده فوقانی (تاپ درایو)، سازه دکل حفاری و سیستم کنترل برق دستگاه (SCR) اشاره کرد.
صنعت نفت بهعنوان زیربنای توسعه اقتصادی کشورهای تولیدکننده این سرمایه ارزشمند از نقشی اساسی در تحقق اهداف کلان اقتصاد ملی کشورها برخوردار است و منبعی غنی برای درآمدزایی محسوب میشود. اکنون بزرگترین منابع نفتی جهان در خاورمیانه، ایالاتمتحده آمریکا، آفریقای شمالی و روسیه قرار دارد، ایران از کشورهای بزرگ نفتخیز جهان به شمار میرود، این صنعت بهعنوان یکی از اصلیترین ارکان اقتصاد ایران بخش زیادی از بودجه کل کشور را تأمین میکند.
اما خودکفایی در صنعت نفت به شرکتهای خوزستانی محدود نشده است و کرانههای خلیجفارس بهعنوان خواستگاه اصلی تولید و صادرات نفت در ایران شاهد عرضاندام جوانان ایران در خودکفایی در عرصههای مختلف صنعت نفت است و در استانهای بوشهر و هرمزگان نیز جهاد خودکفایی ادامه دارد.
ساخت سکوهای نفت در داخل
در همین زمینه عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی نیز با بیان اینکه خودکفایی در صنعت نفت یکی از اهداف نظام جمهوری اسلامی ایران بوده است، گفت: سکوهای نفتی ساخت داخل با استانداردهای بینالمللی دریایی مطابقت دارد.
حسین هاشمی تختی در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه صنعت نفت در کشور در حال خودکفایی است، بیان کرد: صنایع کشتیسازی در کشور از گذشتهها بهعنوان یکی از محورهای توسعه موردتوجه دولتها بوده است. در سالهای اخیر توسعه این صنعت در کشور روند شتابانی داشته است.
وی عنوان کرد: اجرای این سیاست حاکی از آن است که شرکتهای کشتیسازی در کشور رسالت خود را بهعنوان شرکت زیرمجموعه وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در حمایت از صنعت داخلی کشور انجام داده است.
هاشمی تختی با بیان اینکه هماکنون صنعت ساخت سکو در ایران بومیشده و نیازی به شرکتهای خارجی برای ساخت سکو نداریم، عنوان کرد: امیدواریم با اجرایی شدن طرحهای توسعهای نفت، از همه ظرفیتهای شرکتهای داخلی سازنده سکو استفاده شود.
وی گفت: در دنیا استانداردهای دریایی جزو بالاترین استانداردها محسوب میشوند که تمامی محصولات ساخت داخل کشور همچون کشتیها، شناورها، سکوهای گازی و نفتی از این استانداردها برخوردارند.
این نماینده مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه ظرفیت ۳۰۰ هزار تنی ساخت و تعمیر در استان هرمزگان در زمینه ساخت شناور و سکوهای عظیم نفتی و گازی، ایران را در حوزه خلیجفارس، بدون رقیب کرده است، افزود: طراحی، ساخت و تعمیر انواع شناورها تا ظرفیت DWT ۳۰۰۰، شناورهای کاتاماران، صیادی، یدککش، لندینگ کرافت، پارچ و همچنین ساخت سکوهای گازی از جمله تواناییهای دیگر ساخت در هرمزگان است.
هاشمی تختی بیان کرد: بزرگترین مجتمع سکوساز کشور که طرحهای نفتی فاز ۱۴،۱۶،۱۷ و ۱۸ هنگام و هندیجان در آن ساختهشده است حدود ۹۰ درصد کشتیهای بزرگ و ۱۰۰ درصد شناورهای کوچک در داخل کشور را ساخته است.
کاهش زمان تولید
وی در خصوص مشکلات کلان صنعت دریایی ایران یادآور شد: پیشازاین «هزینه و زمان» دو عامل بازدارنده برای ورود حوزه کشتیسازی بهصورت رقابتی به بازار جهانی بود، ولی هماکنون مثبت شدن تراز فعالیتها و عملکرد چهارساله شرکتهای کشتیسازی نشان از کاهش «هزینه و زمان» دارد بهطوریکه زمان ساخت شناور زیر ۶۰ متر از ۱۳ سال به یک سال رسیده است.
عملکرد چهارساله شرکتهای کشتیسازی نشان از کاهش «هزینه و زمان» دارد بهطوریکه زمان ساخت شناور زیر ۶۰ متر از ۱۳ سال به یک سال رسیده است به گفته هاشمی تختی، صنعت فراساحل در حوزههای نفت و گاز در توسعه پایدار اقتصاد ملی نقش مهمی دارد و در شرایط فعلی اتخاذ روشهای صحیح و کارآمد در زمینه استفاده از فناوریهای بهروز صنایع فراساحل توسط شرکتهای ایرانی و پیمانکاران داخلی از اهمیت زیادی برخوردار است.
وی با بیان آنکه وجود منبع عظیم نفت و گاز در شمال و جنوب کشور و رشد چشمگیر تقاضا برای استفاده از انرژیهای فسیلی توجه به توسعه صنعت فراساحل را در کشورمان ضروری کرده است، گفت: برای توسعه صنایع فراساحل باید زمینههای فعالیت بیشازپیش شرکتهای طراح و پیمانکاری سکوهای نفت و گاز در کشور فراهم شود تا شرکتهای بیشتری در این عرصه فعالیت کنند.
عضو کمیسیون عمران مجلس افزود: برای طراحی و ساخت تأسیسات و تجهیزات موردنیاز در صنعت فراساحل استفاده از فناوریهای جدید بهمنظور آشنایی بیشتر متخصصان ایرانی با روشهای نوین در تعمیر و نگهداری سکوها و سازههای فراساحل ضروری است و باید توجه به رویهها و دستورالعملهای ایمنی، بازرسی و ردهبندی در صنعت فراساحل موردتوجه جدی قرار گیرد.
وی تأکید کرد: امروز صنعت کشتیسازی در شکوفایی اقتصادی کشورها نقش مهمی ایفا میکند و وجود میدانهای مشترک نفت و گاز در آبهای پیرامونی کشورمان اهمیت انجام اکتشافات و استخراج منابع دریایی در این میدانها را در تحقق مدیریت بهینه منابع و ذخایر دریایی نشان میدهد.
وی با بیان آنکه رشد صنعت فراساحل طی سه دهه گذشته مرهون متصدیان این حوزه است، گفت: ساخت سکوی امیرکبیر در دریای خزر برای استخراج منابع فسیلی عمق زیاد توانمندی ایران را در این عرصه نشان میدهد و نصب لولههای خطوط دریایی در داخل آبهای اطراف کشور نمونهای از ظرفیتهای داخلی در این عرصه است.
شتابدهی به صادرات
مدیرعامل شرکت پایانههای نفتی ایران هم با تأکید بر دستیابی به عرصههای مختلف صنعت نفت در ایران بیان کرد: صنعت نفت ایران بهرغم تنگناها توانسته با تکیهبر توانمندیهای تخصصی و دانش علمی و خیرهکننده تلاشگران خود، در مسیر پیشرفت گام بردارد و رشد، بالندگی و اعتلای نظام جمهوری اسلامی را در مسیر توسعه آینده همچنان تداوم بخشد.
عباس اسدروز افزود: شرکت پایانههای نفتی توانسته است با تکیهبر توان داخلی در تمامی حوزههای علم و فنآوری، دستاوردهایی بزرگ برای کشور به ارمغان آورد.
مدیرعامل شرکت پایانههای نفتی ایران یادآور شد: شرکت پایانههای نفتی ایران با ارتقای فرآیندهای تصمیم سازی با رویکرد کاهش اتلاف منابع مالی، با تکیه بر اندیشه و خرد جمعی و برگزاری کمیتههای تخصصی در حوزههای کلیدی شاهد موفقیتهای چشمگیر در زمینه شناسایی تولیدکنندگان توانمند داخلی و بومیسازی قطعات و تجهیزات موردنیاز در حوزههای ذخیرهسازی، اندازهگیری، خدمات دریایی و عملیات صادرات نفت خام و مواد نفتی و میعانات گازی بوده است.
وی ادامه داد: شرکت پایانههای نفتی ایران با تلاش جمعی تمامی همکاران تلاشگر و همچنین پشتیبانی و حمایت مدیران ارشد صنعت نفت و کشور، ضمن تمرکز بر انجام مأموریتهای اصلی خود در حوزههای عملیاتی و تخصصی صادرات و واردات نفت خام، مواد نفتی و میعانات گازی، با رویکرد سیستمی و نوین مدیریتی و تفکر راهبردی، در زمینه بومیسازی تجهیزات موردنیاز عملیات پایانههای نفتی گامهای مؤثر و مثبت بردارد.
اسدورز تصریح کرد: لنگرگاهها و گویهای شناور شرکت پایانههای نفتی ایران با هدف افزایش و شتابدهی در صادرات نفت کشور بهصورت مدون و برنامهریزیشده نوسازی و بهسازی شده است.
عسلویه تبلور اراده متخصصان داخلی
ایران که تا چند سال پیش با معضل قطع گاز بخش خانگی، صنایع و پتروشیمی مواجه بود، اکنون به پشتوانه توسعه پارس جنوبی و افزایش تولید گاز، ضمن رفع نیاز داخل، آماده نقشآفرینی بیشتر در صادرات گاز و کسب سهم بیشتر از بازارهای جهانی است.
این امر با تکیهبر ظرفیت عظیم گازی موجود در عسلویه رخ داده است. سالها بود معضل کمبود گاز گریبان بخش خانگی و صنعتی را در روزهای سرد سال میگرفت، بهطوریکه شاهد قطع گاز در مناطق سردسیر و قطع گاز صنایع بزرگ و پتروشیمیها بودیم، اما پس از تمرکز بر توسعه پارس جنوبی، میزان تولید گاز کشور افزایش یافت و معضل کمبود گاز رنگ باخت.
مجموع تولید روزانه گاز کشور به بیش از ۸۰۰ میلیون مترمکعب در روز رسیده که فراتر از نیاز داخلی است و حتی امکان برآورده کردن حجم قابلتوجهی از نیاز کشورهای همسایه به گاز را نیز دارد.
پیشبینی میشود با راهاندازی همه فازهای پارس جنوبی، تولید گاز کشور به یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب در روز افزایش یابد که این موضوع مصرفکنندگان بزرگ گاز مانند اروپا و شبهقاره هند را به تکاپو انداخته تا بخشی از نیاز خود را از طریق ایران تأمین کنند.
پیشی گرفتن از قطر
تولید گاز از ١٠ فاز نخست پارس جنوبی در سال ۱۳۹۲ نزدیک به ۲۸۵ میلیون مترمکعب بود که پس از شتاب در روند توسعه این میدان، حجم تولید گاز از این میدان مشترک افزایش قابلتوجهی یافت. اکنون تولید گاز از این میدان از روزانه ۶۰۰ میلیون مترمکعب فراتر رفته که افزون بر رفع نیاز داخل، سبب پیشی گرفتن از قطر در برداشت از این میدان نیز شده است.
وزیر نفت چند روز قبل در جریان بهرهبرداری رسمی از فازهای ۱۳ و ۲۲ تا ۲۴ پارس جنوبی با اشاره به توسعه بینظیر صورت گرفته در منطقه عسلویه ادامه داد: ما دنبال ساختن چنین ایرانی بودیم و هستیم و این را تحقق بخشیدیم و نشان دادیم که میتوانیم. ما ایرانی آباد، ثروتمند، غنی و متکی بر صنعت و فناوری مدرن و جوانانی بانشاط، باروحیه، پرتلاش و سختکوش، خستگیناپذیر، مردمی مرفه میخواهیم. ما چنین ایرانی میخواهیم که جز کوچکی از آن اینجا (عسلویه) است، نقاط دیگر مانند سواحل خلیجفارس و دریای عمان هم باید اینگونه باشد.
وی با اشاره به اینکه شهریورماه سال ۷۶ اینجا یک زمین بکر و موات بود و اکنون به این مرحله رسیده است، اظهار کرد: هرچه دراینباره بگوییم زیاد نیست، فقط اگر یکی از این پالایشگاهها که در عسلویه ساخته شده است در کشوری دیگر ساخته میشد، خوراک تبلیغاتی برای آن کشور بود تا آن را بهعنوان یک دستاورد بزرگ معرفی کنند.
وزیر نفت ادامه داد: سال ۷۶ اینجا (عسلویه) زمینی بایر بود، اما اکنون این منطقه آنچنان توسعهیافته است که جای اندکی برای ساخت صنعتی جدید در آن وجود دارد.
توسعه شتابان عسلویه و جهاد خودکفایی و بومیسازی در سایر مناطق نفتخیز، صنعت نفت ایران را بعد از ۶ دهه از ملی شدن به صنعتی متعالی تبدیل کرده است که حتی در مقابله تحریمهای فلجکننده غربیها هم به حیات خود ادامه میدهد.
این اتفاق خوشایند، یک موضوع را بهخوبی نشان میدهد، موضوعی که وزیر نفت ایران آن را در یک جمله خلاصه کرده است: «این حرف را بارها گفتهام که عسلویه با پول و دلار ساخته نشده است، بلکه عشق جوانان و عشق به اعتلای ایران آن را ساخته است». /۱۰۱/۹۶۹/م
منبع: خبرگزاری مهر
ارسال نظرات