اعتکاف نشانه جامعه اسلامی
بالغ بر ۷۵ تا ۸۵ درصد معتکفان کل کشور، جوانان زیر ۳۰ و ۲۵ سال هستند و این خیلی جالب است و رویکرد جوانان به عبادت زیاد شده است.
به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری رسا، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رونق اعتکاف در کشور را یکی از رویشهای انقلاب اسلامی میدانند و آن را یکی از نشانه‌های گسترش معنویت در جامعه ذکر میکنند: «روحیات معنوی در جامعه در حال تعمیق است. البته در این زمینه ممکن است برخی با استناد به رفتار تعدادی معدود درباره‌ی فضای کلی جامعه دچار قضاوتی اشتباه شوند، اما حضور پرمعنای قشرهای مختلف مردم به‌ویژه جوانان دانشگاهی در مراسمی نظیر اعتکاف نشان می‌دهد حرکت معنوی ملت نیز رو به جلو است.» ۱۳۹۱/۰۳/۱۴
باتوجه به فرارسیدن ایام اعتکاف رجبیه، بخش فقه و معارف پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام والمسلمین سید علیرضا تکیه‌ای مسئول ستاد مرکزی اعتکاف کشور، روند فعالیتهای این ستاد در ترویج اعتکاف و ابعاد این سنت حسنه را بررسی کرده است.
در ایام برگزاری سراسری مراسم اعتکاف در نقاط مختلف کشور و حتی خارج از کشور هستیم. مقداری از حال و هوا و خبرهای اعتکافِ امسال بگویید؟
خدا را شاکریم که خودشان دست ما را گرفته و هدایت میکند و الاّ بدون هدایت او دست کسی به جایی بند نیست؛ توفیق الهی است و اعتکاف از ما نیست؛ ما را به خدمت گرفته، اعتکاف سنت حسنه‌ی نبوی است؛ این سنت هم که ریشه در تاریخ بشریت و تاریخ مکاتب آسمانی دارد و خداوند متعال در قرآن کریم در سوره بقره آیه‌ی ۱۲۵ به حضرت ابراهیم و اسماعیل مأموریت بسترسازی اعتکاف را محول فرمودند؛ وَ عَهِدْنا إِلى إِبْراهِیمَ وَ إِسْماعِیلَ أَنْ طَهِّرا بَیْتِیَ لِلطَّائِفِینَ وَ الْعاکِفِینَ وَ الرُّکَّعِ السُّجُودِ. خانه‌ی مرا برای نمازگزاران و اعتکاف‌کنندگان و رکوع و سجود بجای‌آورندگان بیارایید. لذا این یک مأموریت آسمانی بر دوش پیامبران عظیم الشأن است. اما ترویج این سنت حسنه با توجه به اینکه به صورت موسمی در ایام خاصی برگزار میشود به سادگی امکان‌پذیر نیست، لذا اعتکاف قبل از انقلاب اسلامی بسیار محدود و مهجور بود؛ مهجور بود به این معنا که کسی خبر نداشت و در یک مسجد بود، محدود بود یعنی فقط یک قشر می‌رفتند و به عدد چند ده یا چند صدتا محدود میشد.
یعنی تبدیل به یک فرهنگ در فضای عمومی جامعه و متدینین نشده بود؟
نه تنها فرهنگ نشده بود بلکه یاد و نامی هم از آن نبود؛ چند طلبه می‌رفتند آن هم به لحاظ اینکه حوزوی بودند و با احکام آشنا بودند و مراجع هم احیاناً تذکر می‌دادند، یا درس اعتکاف در فقه آل پیغمبر(صلّی‌الله‌علیه‌وآله) گفتگو میشد، به این دلیل طلبه‌ها آشنا بودند، اما پس از انقلاب اسلامی بستر دینی گسترده شد، نظام اسلامی تأسیس شد، مدیریت دینی شکل گرفت، طبیعتاً با این اتفاقات زوایای معارف اسلامی جا باز میکند.
می‌خواهم بگویم که اگر قرار باشد خداوند متعال درست عبادت شود، چاره‌ای جز حکومت دینی نیست؛ اگر گفته شود «سیاست ما عین دیانت ماست»، به لحاظ این است که اگر سیاست‌مداران ما متدینین نباشند و ممکلت را اسلامی اداره نکنند، دین تبیین نمی‌شود؛ فرصت تبیین پیدا نمی‌کند و تبدیل به فرهنگ و یک اتفاق عمومی هم نمی‌شود و بهترین مثال برای آن اعتکاف است.
اعتکاف قبل از انقلاب محدود و مهجور بود اما بعد از انقلاب اسلامی، مساجدی که معتکفین را پذیرایی میکرد رو به افزایش نهاد؛ ما مجبور شدیم برویم سراغ مراجع که آیا مسجد جامع در یک شهر بیشتر از یکی میشود؟ اینجا فرمودند «بله میشود چندین مسجد جامع باشد»، خب مساجد جامع دیگر را شروع کردیم و چون حکومت دینی بود، دین‌مداری مردم تقویت شد و از قم هم فراتر رفت.
اول تهران رونق گرفت، بعد مشهد، بعد اصفهان و یزد و آرام آرام یکی یکی استانها می‌آمدند و الگو می‌گرفتند، چرا که طلبه‌هایی که به صورت محدود در مسحد امام معتکف بودند، بستر را آماده دیدند و گفتند ما هم بریم و در شهر خودمان بنا کنیم و ما هم از شهر قم از آنها پشتیبانی کردیم.
تا اینکه دغدغه‌های رهبر معظم انقلاب نسبت به تهاجم فرهنگی و شبیخون فرهنگی خیلی پررنگ شد؛ ستاد اعتکاف قم در یک نامه‌ی خیلی ساده با امضای یک نفر که عنوان ستاد را هم نداشت، خدمت رهبری نامه نوشتیم که اگر دغدغه‌های تهاجم فرهنگی شما بخواهد رعایت شود و به نحوی به این دغدغه‌ها پرداخته شود، به نظر می‌رسد اعتکاف فرصت خوبی است، اگر صلاح می‌دانید منبرهای ائمه‌ی جمعه و رسانه‌ی ملی و صدا و سیما به آن بپردازند و خود شما هم در یکی از محلهای اعتکاف حضور یابید.
چه سالی اتفاق افتاد؟
در سال ۱۳۷۲ بود، من این نامه را به ریاست دفتر رهبری، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدی گلپایگانی دادم، ایشان گفتند مطمئن باش رهبر انقلاب ترتیب اثر خواهند داد.
یک هفته بعد با من تماس گرفتند و گفتند که رهبر انقلاب فرمودند «بیایید تا حرفهای شما را بشنوم.» سپس به تهران رفتم و عرایضم را درباره‌ی اعتکاف گفتم و ایشان به زیبایی استقبال کردند و گفتند «شما سالانه مقاله‌ای برای ما بنویسید، ما این مقاله را به صورت بخشنامه در می‌آوریم و برای ائمه‌ی جمعه ارسال میکنیم»، و این اتفاق مبارک افتاد.
به طرف قم می‌آمدم؛ قائم مقام صدا و سیما تماس گرفتند و گفتند دستور رهبر انقلاب این است که مطالب اعتکافی شما را رسانه‌ای کنیم. چند روز بعد به تهران رفتم، یک اتاق پر از مقامات صدا و سیما بود و من عرایضم را گفتم و آقایون نه فقط تحویل گرفتند؛ بلکه یک تیم همراه ما کردند که از بزرگان اهل علم و فصیلت برنامه‌ای درباره اعتکاف مصاحبه ضبط کنیم، خدمت آیات عظام مکارم شیرازی، سبحانی، جوادی آملی، صافی گلپایگانی، مظاهری و... رسیدیم و مصاحبه‌ها را گرفتیم و از ده روز به اعتکاف ده دقیقه قبل از خبر پخش میشد.
هر سه پیشنهاد آن نامه عملی شد؛ درخواست سوم هم عنایت مستقیم خودشان بود. سال بعد نیز ایشان هم زمان با اعتکاف به قم تشریف آوردند و به مسجد جمکران مشرف شدند و معتکفین به امامت معظّم‌له نماز جماعت صبح را اقامه کردند و به این نحو عنایت ویژه‌ای به اعتکاف ابراز نمودند. از آن موقع به بعد من سالی سراغ ندارم که رهبر انقلاب از اعتکاف یادی نکرده باشند.
یعنی از سال ۷۳ به بعد؟
بله؛ در سخنرانیهای مختلف به اعتکاف اشاره میکردند، بالاخره آن چنان به این موضوع پرداختند که امروز اعتکاف به عنوان یک فرهنگ عمومی جا افتاده است و شابد نزد کمتر کسی ناشناخته باشد.
ببینید وقتی گفته میشود، صدها هزار نفر، یعنی اعمّ از ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار نفر جمعیت در اعتکاف شرکت میکنند، این یعنی یک صدم جمعیت کل کشور؛ این جمعیت کم نیست؛ ۸۰۰ هزار نفر خیزش عمومی است. به علاوه‌ی اینها، چند صد هزار نفر دیگر هم هستند که علاقه دارند شرکت کنند، ولی سه روز از کار و زندگی و علایق و تمایلات و چالشهای زندگی جدا شدن و در کنار خانه‌ی دوست پهلو گرفتن و همه‌ی ارتباطات را قطع کردن، ۶۰ تا ۷۰ ساعت فقط به بندگی پرداختن، این واقعاً برای خیلی‌ها میسر نیست، من فکر میکنم صدها هزار نفر هم واقعاً میخواهند بیایند و نمی‌توانند.
از مراکز استان، شهرستان، شهر، بخش، دهستان و روستا از ما سؤال میکنند که آیا در یک روستای چند خانواری که یک مسجد ضعیف و محدودی دارد، میشود اعتکاف برگزار کرد؟ اسم آن که مسجد جامع نیست؟ ما می‌گوییم آن مسجد باید به نماز جماعت سه وعده مقید باشد و باید آن مسجد محوریت داشته باشد و امام جماعت آن معتبر باشد. خب اگر یک مسجد جامع مطلق منطقه نیست؛ لا اقل باید جامعیت نسبی داشته باشد و این از شرایط آن است.
چه سهمی از این معتکفین را جوانان تشکیل می‌دهند؟
سهم بیشتر برای جوانان است. در قبل از انقلاب، همان تعداد محدود هم که معتکف می‌شدند اغلب از سالخوردگان و یا میانسالان بودند اما الآن آن طوری که از آمارها بر می‌آید، بالغ بر ۷۵ تا ۸۵ درصد معتکفان کل کشور، جوانان زیر ۳۰ و ۲۵ سال هستند و این خیلی جالب است و رویکرد جوانان به عبادت زیاد شده است. من یادم نمی‌رود قبل از انقلاب عبادت برای پیرمردها شمرده میشد؛ در مسجد پیرمرد و پیرزن می‌آمد؛ در حج پیرمرد و پیرزن نام‌نویسی میکرد؛ خمس را پیرمرد و پیر زن می‌داد و یک مقداری هم میان سال در میانشان بود. الآن این جوانان هستند که در همه‌ی این زوایا صف کشیده‌اند.
اشاره کردید که اکثریت معتکفان از جوانان هستند، ولی الان جوانهای دنیا را می‌بینیم که در این فضاها نیستند و اجتماعاتی که دارند بر محور تفریحات و خوش گذرانی‌های متداول است، این تمایز و تفاوت جوانان ایرانی در مسائل معنوی را در مقایسه با فضای عمومی جوانهای دنیا چطور می‌بینید؟
این به دلیل مدیریت دینی است، به دلیل سیاستگذاران دینی است، اگر کشور را دین‌مداران اداره کنند؛ دین گسترش پیدا میکند، عمده این است که ما راه را هموار کنیم و موانع را برداریم.
یک خاطره زیبا از شهید مظلوم آیت‌الله بهشتی هست که آقای قرائتی نقل میکردند، یکی از سالهای قبل از انقلاب اسلامی که ایشان از آلمان به ایران آمده بودند و مسئولیت مسجد جامع امام علی(علیه‌السلام) در هامبورگ را داشتند؛ در مدرسه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، شبها بعد از نماز می‌نشستند و طلبه‌ها دور ایشان گفت‌وگویی داشتند؛ آقای قرائتی فرمودند من یک شب رفتم به آقای بهشتی عرض کردم شما برای جوانان آلمان چه می‌فرمایید که من هم برای جوانان شهر کاشان بگویم؛ یک عده خندیدند؛ آقای بهشتی فرمودند، خنده ندارد، نیاز جوان آلمان با جوان کاشان یکی است. بعد فرمودند خیلی زحمت نکشید برای این که حرف نو باشد و ادبیات خاصی داشته باشد، بزرگترین زحمت ما و شما باید این باشد که این پیرایه‌هایی که با سلایق غیر دینی به دین چسبیده است، این موانعی که با سنتهای غلط سر راه دین گذاشته شده است، باید این موانع را بردارید و این سلایق را اصلاح کنید، اسلام ناب را معرفی کنید، دین خودش نفوذ دارد و قرآن نور دارد.
آیا ستاد اعتکاف نسبت به خارج از ایران برنامه‌ریزی دارد؟
اعتکاف تابلوی اخلاق و معنویت نظام اسلامی است، بنده که تا الآن توفیق داشتم تا اعتکاف را پشتیبانی کنم، از قم به ایران و از ایران به جهان؛ به صورت عملی تا ۶۹ کشور اعتکاف رجبیه تأسیس شده و هم به صورت علمی تا ۷۹ کشور غیر ایرانی را توانسته‌ایم مقالات علمی یا کلمات ادبی و اشعار ادبی و یا آثار هنری ایشان را دریافت کنیم، یعنی می‌توانیم ادعا کنیم که موفق شدیم اعتکاف را به برکت نظام اسلامی تا جهان گسترش بدهیم، البته هنوز قانع نیستم؛ چون هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی جای کار دارد و هم میتواند بر عدد آن افزوده شود و هم میتواند بر کیفیت آن اضافه شود.
در دیداری که ستاد مرکزی اعتکاف با رهبر انقلاب داشتند، ایشان نکات فراوانی در این باره فرمودند، چه خاطره‌ای از آن دیدار دارید؟
این دیدار در سال ۹۳ انجام گرفت. نفس آن دیدار برایمان خیلی جذاب بود و به دنبال پیام رهبر انقلاب درباره اعتکاف بودیم. با بزرگانی از حوزه‌ی علمیه و مجموعه شورای علمی و سیاستگذاران از دستگاه‌های ملی و فرهنگی کشور و البته شش دستگاه بین‌المللی و فراملی به همراه ستاد مرکزی اعتکاف خدمت رهبر معظم انقلاب رسیدیم، رهبر انقلاب اولاً به زیبایی تشویق کردند، ثانیاً از این گستره اعتکاف خشنود بودند و در عین حال فرمودند که آسیب‌شناسی داشته باشیم؛ چون هر ظرفیت ارزشمندی که وجود داشته باشد، شیاطین عالم چه شیطان جنی و چه شیطان انسی از آن غفلت نمی‌کند و به آن طمع میکند و به آن آسیب می‌رساند؛ رهبرانقلاب فرمودند شما آسیب‌شناسی هم کنید، این اتفاق افتاد و مدوّن شد و به ایشان تقدیم کردیم.
سپس رهبر انقلاب خاطرات خودشان را از وضعیت اعتکاف در قبل انقلاب بیان فرمودند و یاد کردند از زمانی که اصلاً از اعتکاف خبری نبود و در مسجد امام حسن عسکری (علیه‌السلام) شهر قم چند نفر بیشتر در اعتکاف نبودند. ما الهام گرفتیم که مسجد امام حسن عسکری (علیه‌السلام) باید نماد باشد و الآن قوی‌ترین و غنی‌ترین اعتکاف با حضور مراجع و اساتید گرانقدر اخلاق و فصیلت در مسجد امام حسن عسکری (علیه‌السلام) برگزار میشود.
همچنین هر سال از سران برگزارکننده اعتکاف در استانها تحت عنوان نشست هم‌اندیشی و برنامه‌ریزی دعوت میکنیم، دور هم جمع میشوند، آسیبها را تذکر می‌دهند، ایده‌ها را بازگو میکنند و مصوبات ابلاغ میشود.
امسال هم یک گشایشی در پذیرش مصلاهای سراسر کشور صورت گرفته است، توضیحی می‌فرمایید.
همه شهرهای بزرگ و مراکز دانشگاهی و چند شهر مقدس مذهبی و دارای بقاع متبرکه مثل مشهد، قم، شاه‌چراغ، حضرت عبدالعظیم، مسجد مقدس جمکران و... آن‌قدر داوطلبانش متراکم است که مجبور به قرعه‌کشی هستند و عده‌ی زیادی محروم میشوند. سالهاست که ما دنبال این هستیم که از ظرفیت مصلاها استفاده شود و خدمت رهبر انقلاب نامه نوشتیم که بخشی از مصلاها به عنوان مسجد دربیاید؛ اولاً نماز باید در مسجد خوانده شود به دلیل فضیلت زیادی که دارد و ثانیاً چون اعتکاف رکن رکین آن مسجد و روزه است، میتواند آنجا را مورد بهره‌برداری قرار دهد و این صف محرومین کوتاه‌تر شود. رهبر انقلاب فرمودند «از خیلی قبلها باید این کار میشد، و از نظر من تبدیل به احسن است که مصلی تبدیل به مسجد شود. از این به بعد مصلاها را با رویکرد تبدیل به مسجد شروع کنید و مصلاهای موجود را به اندازه اقتضا به مسجد تبدیل کنید و این کار باید از قم شروع شود.»
سپس ما هم از مصلای قم این کار را شروع کردیم، قسمت میانی مصلای قدس قم که حدود ۵ هزار مترمربع از محراب تا گنبد است به اذن ولی‌فقیه صیغه مسجد خوانده شد و بالاخره ۲ هزار نفر به ظرفیت معتکفین افزوده شد. این کار در استانهای دیگر نیز آرام آرام در حال اجراست.
با توجه به تجربه چندین ساله شما در زمینه اعتکاف چه پیشنهادهایی برای گسترش آن دارید؟
به دستگاه‌های فرهنگی عرض میکنم، اعتکاف فرصت عظیمی هم برای شما و هم برای کشور و هم برای ملت است؛ خودتان بیایید در اعتکاف متبرک شوید و امکانات خود را در اعتکاف هدایت کنید و اعتکاف را ترویج کنید تا ان‌شاءالله این بستر معنوی بیش از پیش گسترش پیدا کند.
مطلب دوم گسترش فضاهای معنوی است؛ از علما، مراجع و بانیان خیر و دست‌اندرکاران بناهای دینی تقاضا میکنم، مساجد بزرگ با امکانات خوب تدارک ببینند و مصلاها را برای استفاده حداکثری مهیا کنند.
خواسته سوم این است که تمام برگزارکنندگان اعتکاف یک جلسه پیش درآمد بگیرند و داوطلبانی که راه پیدا کرده‌اند، قبل از اعتکاف دور هم جمع شوند و آداب اعتکاف را برایشان بگویند.
مطلب چهارم این است که رسانه‌ها به اعتکاف بپردازند، رسانه فقط صدا و سیما نیست، رسانه‌های مکتوب یا فضای مجازی باید در ترویج اعتکاف نقش ایفا کنند.
مطلب پنجم که آخرین مطلب من باشد، به همه معتکفان سراسر کشور عرض میکنم، «اغتنم الفُرَص»، فرصت‌ها را باید غنیمت شمرد، معلوم نیست این فرصت زیبا تکرار شود، خواهش میکنم که همه پیرایه‌ها را کنار بگذاریم و فقط در خدمت عبادت و ارتباط با ذات اقدس الهی باشیم./998/د101/ق
ارسال نظرات