تحلیلی بر لغو معافیت فروش نفت ایران توسط آمریکا

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، ایالات متحده آمریکا اخیرا اعلام کرد، تحریم‌های نفتی علیه ایران اجرا شده و معافیت‌های نفتی برای ۸ کشور اجرا نخواهد شد. آمریکا هدف اصلی تحریم‌ها را «دخالت تهران در مناقشات خاورمیانه» دانسته است. دولت واشنگتن از کشور‌های مشتری ایران خواسته است تا واردات نفت از این کشور را قطع کرده و به صفر برسانند و کمبود نفت ایران در بازار توسط عربستان سعودی، امارات متحده تامین خواهد شد.

سابقه تاریخی

تحریم نفت ایران اقدامی است که برای اولین بار از سوی بریتانیا و در پاسخ به ملی شدن صنعت نفت ایران به سال ۱۳۲۹ شمسی صورت گرفت. پس از آن در سال ۲۰۱۲ برخی از کشور‌های جهان به رهبری ایالات متحده به منظور جلوگیری یا محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران تحریم نفتی جدیدی علیه ایران اعمال کردند. کشور‌های تحریم‌کننده هدف خود از این تحریم‌ها را محروم کردن این کشور از درآمد‌های نفتی و وادار کردن آن به همکاری با جامعه جهانی برای بر طرف کردن ابهامات درباره برنامه احتمالی هسته‌ای نظامیش دانسته‌اند، این تحریم‌ها با ابزار‌های مستقیمی، همچون تحریم خرید یا خریداران و یا به صورت نامستقیم، همچون تحریم بیمه‌ای کشتی‌های نفتکش یا تحریم بانکی، اعمال و با هدف انصراف خریداران نفت این کشور و رو کردن آن‌ها به دیگر عرضه کنندگان این کالا انجام می‌شود.

بازیگران اصلی در تحریم نفت ایران

آمریکا: سیاست داخلی و خارجی آمریکا تحت سیطره لابی‌های صهیونیستی است، به گونه‌ای که بیش از ۵۰ درصد اقتصاد آمریکا توسط آنان اداره می‌شود، کُشنر داماد ترامپ از یهودیان سرمایه‌دار و جان بولتن جنگ طلب، نقش اساسی در متقاعد کردن ترامپ در تحریم نفت ایران داشته‌اند، با تحریم نفت ایران و ونزئلا، قیمت بنزین و نوسانات قیمتی سوخت در آمریکا افزایش پیدا خواهد کرد و موجب نارضایتی عمومی می‌شود و شاید بتواند در انتخابات دوره بعد ریاست جمهوری اثرگذار باشد.

چین: وزیر خارجه چین تحریم‌های یکجانبه علیه ایران را غیر عادلانه دانسته است، چین بزرگ‌ترین واردکننده نفت خام ایران در جهان است و در چند ماه گذشته بزرگ‌ترین پالایشگاه‌های این کشور از معافیت آمریکا بهره‌مند بودند و روزانه ۳۶۰ هزار بشکه نفت خام ایران را وارد کرده‌اند، این میزان حدود نصف میانگین خرید روزانه چین از نفت ایران از ژانویه ۲۰۱۶ تا کنون بوده است.

هند: این کشور اعلام کرده است که توان تحریم نفت ایران را نداشته است و پالایشگاه‌های این کشور بر روی نفت ایران برنامه ریزی کرده‌اند. هندوستان اخیرا با پیشی گرفتن از ژاپن، به عنوان سومین وارد کننده نفت و دومین مشتری بزرگ نفت ایران در جهان است و با وجود نزدیکی جغرافیایی به ایران نسبت به سایر مشتریان، بیش از همه در معرض خطر آسیب‌پذیری از ممنوعیت واردات نفت از این کشور است، از سوی دیگر ایران و هند دارای مبادلات تجاری و بازرگانی است، به گونه‌ای که بندر چابهار به هندی‌ها سپرده شده است و در صورت همراهی این کشور با آمریکا، ایران نیز سیاست متقابل نشان خواهد داد.

اروپا: در گذشته انگلستان و فرانسه خریدار نفت ایران بوده و اکنون نیز ایتالیا و یونان از خریداران نفت ایران هستند که با معافیت تحریم‌های دور قبل از ایران نفت خریداری می‌کردند، اتحادیه اروپا در ظاهر از ایران حمایت کرده، ولی در باطن پیرو سیاست‌های آمریکا بوده است شایان ذکر است، اروپا و آمریکا سالانه در حدود ۶۰۰ میلیارد دلار مبادله تجاری دارند، اتحادیه اروپا تاکنون به تروریستی خواندن سپاه موضع گیری انجام نداده است و از کانال مالی برجام نیز خبری نشده است.

عربستان: عربستان سعودی همسایه جنوبی ایران در طول ۴۰ سال گذشته از هر اقدامی که به دنبال ضربه زدن به ایران بوده است، استقبال کرده است، سیاست عربستان در کمک به صدام، پشتیبانی از نیرو‌های تروریستی و همراهی با آمریکا برای افزایش تحریم‌ها، این کشور اعلام کرده است، به محض کاهش تولید نفت خام ایران حاضر است، کمبود عرضه از سوی ایران را جبران کند، به طوری که با کاهش یک میلیون بشکه در روز عرضه نفت خام از سوی ایران، عربستان بیش از دو میلیون بشکه در روز نفت خام به بازار عرضه کرد و سهم ایران از تولید اوپک را کاهش دادند. الان نیز که تولید اوپک سقف مشخضی ندارد و نظام سهمیه‌بندی اوپک چندان معین نیست، این خطر سهم ایران را تهدید می‌کند.

کره جنوبی: این کشور یکی از خریداران عمده محصولات میعانی ایران است. میعانات شکل بسیار رقیقی از نفت خام هستند که کره جنوبی نیاز بسیاری به آن برای استفاده در صنعت پتروشیمی دارد، این کشور که یکی از متحدان نزدیک آمریکاست، پیش از آغاز تحریم‌ها واردات نفت از ایران را متوقف و همزمان رایزنی برای کسب معافیت موقت از خرید نفت این کشور را آغاز کرده بود، پیش از این دولت سئول مذاکرات معافیت موقت برای واردات نفت را شروع کرده است، کره جنوبی در سال جاری میلادی به طور میانگین روزانه ۲۰۰ هزار بشکه نفت از ایران وارد کرده است، رقمی که نسبت به سال ۲۰۱۷ حدود ۳۵۰ هزار بشکه در روز کاهش نشان می‌دهد.

ژاپن: ژاپن نیز که یکی دیگر از مشتریان کلیدی نفت ایران است، پیش از آغاز تحریم‌های آمریکا خرید نفت از این کشور را متوقف کرد. این کشور با کسب معافیت، ۱۸۰ روز از ایران نفت خریداری کرده است.

پاکستان: پاکستان همسایه‌ای استراتژیک برای ایران محسوب می‌شود، کشور‌های معاند سعی کرده بودند که با اقدامات تروریستی در مرزها، به روابط دو کشور آسیب برسانند، اما نتوانستند، در پی تغییر سیاست ایران از غرب به شرق و تاکید بر همسایگان، عمران خان به ایران سفر کرده و بر نزدیکی روابط دو کشور تاکید کرده و قرداد‌هایی امضا شده است، پاکستان برای کمک به ایران برای دور زدن تحریم قول‌هایی داده است.

سوریه: بعد از پیروزی دولت سوریه در جنگ با تروریستها، ایران تصمیم جدی در روند بازسازی سوریه گرفته است، به نحوی که ایران بندر لاذقیه را از سوریه اجاره کرده است، با این اقدام اسرائیل در دسترس ایران قرار گرفته است و می‌تواند به عنوان یک اهرم فشار استفاده و زمینه ساز تجارت معیانات گازی ایران با اروپا گردد.

واکنش ایران نسبت به تحریم آمریکا علیه فروش نفت ایران

بستن تنگه هرمز: تهدید ایران به بستن تنگه هرمز موضوع جدیدی نیست. در جریان جنگ نفتکش‌ها (۱۹۸۸‌ــ‌۱۹۸۰) نیز ایران تهدید کرده بود که تنگه هرمز را مسدود می‌کند، برآورد‌های نظامی نشان می‌دهد که بستن تنگه هرمز امکان‌پذیر است. حمله به چند کشتی در آن واحد در تنگه هرمز موجب بسته شدن تنگه برای مدتی طولانی خواهد شد، بستن تنگه هرمز ضربه سختی به اقتصاد‌های عربی وارد خواهد ساخت. هرچند مقامات آمریکایی گفته‌اند که این کشور و متحدان منطقه‌ای‌اش تداوم ترافیک تجاری و آزادی کشتی‌رانی در منطقه را تضمین خواهند کرد، اما رویارویی نظامی با ایران و بسته شدن تنگه هرمز ولو برای مدتی کوتاه تأثیرات مخربی بر بازار نفت خواهد گذاشت. روزانه ۱۷ میلیون بشکه نفت از این تنگه عبور می‌کند که معادل یک‌پنجم مصرف نفت دنیاست. اگر آمار صادرات ال‌ان‌جی قطر را به آن اضافه کنیم این رقم بسیار قابل‌توجه‌تر خواهد شد.

بستن تنگه باب المندب: یکی دیگر از گزینه‌هایی که کمتر در رسانه‌های بین المللی از آن سخن به‌میان رفته، استفاده از ظرفیت نیروی دریایی ایران در تنگه باب‌المندب میان یمن و شاخ آفریقاست. ایران از سال ۲۰۱۳ به این طرف، کشتی‌هایی را به دریای سرخ اعزام کرده است. هرچند ایران اعلام کرده که این نیرو‌ها با هدف مبارزه با دزدی دریایی اعزام شده‌اند، اما در حقیقت کشتی‌های نیروی دریایی ایران در حال گشتزنی در خلیج عدن و دریای سرخ هستند، بدین ترتیب ایران پتانسیل مختل کردن ترانزیت نفت در این منطقه آبی را نیز داراست. بخش عمده‌ای از نفت و گاز صادراتی منطقه خلیج فارس با عبور از تنگه باب‌المندب وارد کانال سوئز می‌شود. هرگونه ناامنی‌ای در این تنگه می‌تواند موجب اختلال در عرضه نفت به بازار جهانی و رشد قیمت نفت شود.

تحلیل:

افزایش تحریم‌های ایران، خروج آمریکا از برجام و فشار بر روی اتحادیه اروپا از جمله عواقب روی کار آمدن ترامپ در آمریکا بوده است، از مسئولین وزارت خارجه و شورای عالی امنیت ملی باید سوال کرد آیا پیش‌بینی برای این اقدامات داشته‌اند؟ و در برجام از چه ابزار فشاری علیه خروج احتمالی اعضا پیش‌بینی شده است؟ تا پیش از امضای برجام، انرژی هسته‌ای ایران خط مقدم جبهه ایران علیه استکبار جهانی بوده است و زمانی که خیال متحدین غربی از برنامه هسته‌ای ایران راحت شد، آنان وارد سایر خط قرمز‌هایی نظیر برنامه موشکی ایران، سپاه و حضور ایران در منطقه شده و تحریم‌ها نفتی و ارزی را گسترش دادند، اگر ایران نسبت به این موارد نیز کوتاه بیاید، دول غربی بی شک دامنه نفوذ خود را گسترش خواهند داد.

باید توجه داشت برخلاف ادعای دول غربی هدف تحریم‌های اقتصادی، مردم ایران هستند، آنان می‌خواهند مردم را نسبت به نظام بدبین نمایند، متاسفانه در اوقاتی از مدیریت دولت روحانی برای تهییج جو عمومی در انتخابات و پوشش کم‌کاری مدیران دولتی، مردم را نسبت به برخی از ارکان نظام بدبین کرده و سپاه پاسداران و حوزه‌های علمیه (بودجه‌های مالی) را در تیررس افکار عمومی قرار داده و ناخواسته آب به آسیاب دشمن ریخته و ضربه به اعتماد عمومی زده است، هر چند در بحث مدیریت اقتصادی، تولید، اشتغال‌زایی و رشد اقتصادی تراز منفی حاکم بوده است.

برای مقابله با افزایش تحریم چه باید کرد

هدف تحریم‌های آمریکا مردم ایران است، آنان می‌خواهند مردم را نسبت به نظام بدبین کرده و همبستگی اجتماعی را هدف قرار دهند، بنابراین باید:

تلاش برای افزایش همبستگی و اعتماد عمومی بین مردم و نظام خوشبختانه در سیل اخیر با اقداماتی که نیرو‌های نظامی و سایر مراکز انجام دادند، اعتماد و علاقه مردم نسبت به نظام دو چندان شده است و دولت باید سریعا مطالبات مردم را پرداخت کند.

دولت باید بازار ارز را مدیریت کند و میزان تاب آوری اقتصاد را افزایش دهد، خوشبختانه واکنش دیروز بازار نسبت به تحریم‌ها مثبت بوده است.

دولت باید از ظرفیت همسایگان استفاده کند. (با توجه به درایت و دستور مقام معظم رهبری، آقای روحانی به عراق سفر کرده و توافقات مناسبی امضا شده است، همچنین عراق، پاکستان، سوریه و ترکیه می‌تواند در دوران تحریم به ایران کمک شایانی کنند.)

باید توجه داشت که همه این امور به صورت مقطعی مناسب است، اما آنچه باید به استراتژی بلند مدت به آن نگریسته شود، توجه به اقتصاد مقاوتی و تولید داخلی است، ایالات و متحده و شرکایش تا سال‌ها پیش به دنبال براندازی جمهوری اسلامی و راه کار نظامی بودند، اما با توجه و عنایت مقام معظم رهبری نیروی بازدارندگی ایران به کمال و احتمال حمله نظامی به صفر رسیده است، دولتمردان ایرانی باید بر روی اقتصاد مقاومتی تاکید و عمل نمایند./918/ی702/س

علی نظری