ملاک ارزش اخلاقی در اسلام کمال حقیقی و قرب الهی است

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری رسا، آیت الله محمدتقی مصباح یزدی رییس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در نخستین جلسه درس اخلاق خود در سال جدید تحصیلی که در دفتر رهبر معظم انقلاب در قم برگزار شد، با اشاره به نظام اخلاقی اسلام و تفاوت آن با سایر نظام های اخلاقی گفت: برای تنظیم مباحث اخلاقی در کتب اخلاقی معمولا روش ارسطویی دنبال می شود که انسان دارای سه قوه شهوانی، غضبی و عقلانی است.

وی افزود: بر اساس این نظریه فضیلت در قوه های انسان این است که در حالت اعتدال و به دور از افراط و تفریط باشد و وقتی اعتدال در سه قوه حاصل شود انسان کامل است و این مسأله به صورت کلی درباره اخلاق مطرح می شود، حتی علمای اسلام هم وقتی خواستند کتاب علمی درباره اخلاق بنویسند همین روش را دنبال کردند.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان این که عقل دو نوع حکم دارد که شامل عقل عملی و عقل نظری می شود، اظهار داشت: عقل عملی حقایق عینی و روابط آن ها را درک می کند که در علوم عقلی به کار می رود و عقل نظری درباره رفتارها و خوب و بد آن ها حکم می کند.

وی ادامه داد: به نظر برخی ملاک ارزشگذاری در احکام اخلاقی حکم عقل است، یکی دیگر از مباحثی که از ویژگی های نظام یونانی بود این است که می گفتند موضوع احکام اخلاقی ملکات است و اخلاق مشخص می کند کدام ملکات خود یا بد است.

آیت الله مصباح یزدی با بیان این که در زمان کانت نظریه جدیدی در مسائل اخلاقی مطرح شد، ابراز داشت: بر اساس کانت کار انسان هم حکم اخلاقی دارد و مختص به ملکات نمی شود، در نظریه کانت مسأله ملکات حل شد چرا که او گفت قوا ارزش اخلاقی به نیت انسان است و اگر نیست را حذف کنیم حکم اخلاقی نداریم.

وی عنوان کرد: وقتی می توانیم به یک رفتاری بگوییم ارزش اخلاقی دارد که بر اساس نیت صحیح انجام گرفته باشد و اگر برای خودنمایی، جلب نظر دیگران و رأی جمع کردن در انتخابات باشد فضیلتی دارد، البته کانت نیتی را مطرح می کند که خیلی مطابق نظر دین نیست و می گوید نیت باید بر اساس حکم عقل باشد.

رییس مؤسسه امام خمینی(ره) خاطرنشان کرد: مکاتبی هم می گویند که ارزش اخلاقی تنها دیگر خواهی است و اگر برای نفع دیگران کاری انجام دادیم ارزش اخلاقی دارد، این بحث ها ما را به اینجا رساندکه مشخصات نظام اخلاقی اسلام را معرفی کنیم تا خطوط آن با دیگر مکاتب مشخص باشد.

وی اضافه کرد: ملاک ارزش اخلاقی در اسلام کمال حقیقی است که برای نفس انسان پیدا می شود و در اسلام مصداق این کمال قرب به خداوند است، چیزی ارزش دارد که به نحوی انسان را به خدا نزدیک کند، اگر این چنین شد از نظر اسلام کار و ملکه ارزش دارد.

آیت الله مصباح یزدی با بیان اینکه نظام اخلاقی اسلام مانند مکتب کانت صفر و صدی نیست، گفت: ارزش ها در نظام اسلام مراتب دارد، عشق به خدا بدون در نظر گرفتن بهشت و جهنم بالاترین نیت مطرح در ارزش اخلاقی اسلام است و اسلام به دنبال نزدیک کردن انسان به این مقام است.

وی افزود: برخی مسائل ارزش هایی است که مربوط به زندگی فردی انسان است که اخلاق فردی نامیده می شود اما بخش عظیمی از مباحث اخلاق در رابطه با دیگران مطرح می شود، اخلاق اجتماعی از رابطه بین انسان ها آغاز می شود که می تواند  تکوینی، شبه تکوینی، قراردادی و عرضی باشد.