چگونه اثرات روحی افرادی که عزیزشان را به دلیل کرونا از دست داده‌اند کاهش دهیم؟

به گزارش خبرگزاري رسا، حدود دو ماه بعد از اینکه خبر شیوع ویروس کرونا در چین  در دنیا مخابره شد و توجه همه را به خود جلب کرد، خبر شیوع کرونا در کشورمان، موجی از نگرانی را بین مردم ایجاد کرد.

با آغاز شیوع بیماری کرونا توصیه‌های پزشکی و بهداشتی برای در امان ماندن مردم از شر این ویروس منحوس آغاز شد اما علی‌رغم این اقدامات، با سایه انداختن کرونا بر زندگی مردم، بیش از 41 هزار نفر به کرونا مبتلا شدند و حدود دو هزار و 700 نفر جان خود را از دست دادند.

با این وضعیت، در شرایطی روزهای پایانی سال سپری شد و برگ دیگری از تقویم ورق خورد که بسیاری از مردم در سوگ عزیز از دست رفته خود به دلیل بیماری کرونا بودند اما آنچه سختی این اتفاق را بیشتر می‌کند این است که بازماندگان فرد متوفی باید این درد جانکاه را به تنهایی و بدون برگزاری مراسم‌هایی که طبق عرف و فرهنگمان برگزار می‌شود، بگذرانند.

بدون شک در این وضعیت بسیاری از افراد به دلیل التیام نیافتن ناراحتی و اندوهی که به دلیل از دست دادن عزیز خود در دل دارند با مشکلات روحی مواجه خواهند شد که سپری کردن این سوگ را با سختی بیشتری همراه می‌کند.

در حالی که توصیه‌های متعددی برای پیشگیری از ابتلا و درمان بیماری کرونا مطرح می‌شود، جای پیشگیری و درمان لطمه‌های روحی این دسته از افراد بین هزاران توصیه بهداشتی و پزشکی خالی است و کمتر به آن توجه شده است از این رو درباره کاهش اثرات روحی افرادی که عزیز خود را به دلیل بیماری کرونا از دست داده‌اند با دکتر امیرحسین یاوری، متخصص روانشناسی بالینی به گفت‌وگو پرداختیم تا با به کارگیری توصیه‌هایش قدری این شرایط دشورا را برای خود و اطرافیانمان آسان کنیم.

امیرحسین یاوری در گفت‌وگو با خبرنگار ما درباره نحوه کاهش اثرات روحی افرادی که عزیز خود را در اثر بیماری کرونا از دست می‌دهند، اظهار کرد: متاسفانه در اتفاقات و بحرا‌ن‌هایی که در هر جامعه همه گیر می‌شود، یکی از مسائلی که ممکن است افراد جامعه با آن دست و پنجه نرم کنند، فوت شخصی بر اثر این بحرانهاست.

محدودیت‌های اجتماعی در شرایط فعلی جامعه نوعی «بحران مضاعف» است

وی ادامه داد: مسئله‌ای که این روزها افراد زیادی را درگیر کرده، بیماری کرونا است که متاسفانه شاهد فوت بسیاری از افراد در اثر این بیماری هستیم.  هنگامی که واقعه فوت و سوگواری را در کنار محدودیت‌های اجتماعی و رفتاری که در اثر این بیماری به وجود آمده تصور می‌کنیم، واقعه بسیار سنگین‌تر احساس می‌شود. به طوری که از لحاظ روانشناختی می‌توان آن را بحران مضاعف نامید.

این متخصص روانشناسی بالینی تصریح کرد: آنچه از این وقایع یک بحران می‌سازد، نخست غیرقابل پیش‌بینی بودن فوت یک عزیز در گذشته‌ای نه چندان دور است؛ بسیاری از نزدیکان متوفی حتی چند روز پیش از فوت وی ممکن است چنین چیزی را حتی از ذهن خود عبور نداده باشند و اکنون طی چند روز با یک واقعه تلخ روبرو شده‌اند. موضوع مرگ غیر منتظره همیشه و در همه جوامع برای اطرافیان بسیار طاقت فرساتر از مرگ عزیزی است که سال‌هاست با یک بیماری مزمن دست و پنجه نرم می کند.

 وی افزود: دومین مورد بحران ساز در این میان، محدودیت‌های اجتماعی و رفتاری است. با بررسی رفتار انسان‌ها در تمام اعصار و جوامع هنگامی که سوگوارند، فصل مشترکی می‌بینیم. در واقع واکنشی ناخودآگاه که فرد سوگوار تلاش بر کاهش دادن هیجانات منفی خود دارد؛ این واکنش همان به اشتراک گذاشتن هیجانات منفی فرد سوگوار با دیگران است و این اشتراک گذاری همان فصل مشترک است که پایه ساز مراسم سوگواری و عزاداری در فرهنگ‌های مختلفی شده است.

بروز «سوگ حل نشده» در افرادی که مراحل سوگواری را کامل پشت‌سر نگذاشته‌اند

 یاوری خاطرنشان کرد: اینکه در بسیاری از افرادی که مراحل سوگواری (که در فرهنگ ایرانی معمولا بین 21 تا 40 روز به طول می‌انجامد) را به صورت کامل و خوب (از لحاظ روانشناختی) پشت سر نگذاشته‌اند، درجات خفیف تا شدید علائم و نشانه‌های خلقی دیده می‌شود که در علم روانشناسی به آن سوگ حل نشده گفته می‌شود. حال این موضوع مطرح می‌شود که در این روزها افرادی که عزیزی را از دست میدهند، چه کار کنند و اطرافیان افراد سوگوار برای چه کارهایی از دستشان برمی آید.

وی ادامه داد: توصیه‌هایی که روانشناسان به این افراد و اطرافیان افراد سوگوار در این شرایط دارند این است که به اشتراک گذاری هیجانات منفی باید به شکلی صورت پذیرد اگر چه با محدودیت و یا حتی در زمان بیشتر از مدت معمول، اگر قرار است افراد درجه یک فرد متوفی در مراسم تدفین حضور نداشته باشند، از اطرافیانی که در این مراسم حضور دارند، بخواهید از مراسم فیلم تهیه کنند.

یاوری گفت: این تصاویر قرار نیست دربردارنده تمام مراحل تدفین باشد، اما یقینا دیدن مراسم برگزاری نماز، تشییع و حضور تشییع کنندگان و دعاهای افراد حاضر و غیره می‌تواند مرحله سوگواری نزدیکان درجه یک را تسهیل کند.

وی تصریح کرد: اگرچه در این شرایط مراسم رسمی در مساجد و یا سالن‌ها برگزار نمی‌شود و شاید شخصی برای عرض تسلیت به منزل خانواده سوگوار نیاید، اما باید اجازه داد که خانواده فرد سوگوار در صورت تمایل در منزل خود مراسمی طبق فرهنگ خود داشته باشند.

به گفته یاوری، گذاشتن خرما، تزیین عکس شخص فوت شده با پارچه‌های مشکی، روشن کردن شمع و چنین رفتارهایی نیز می‌تواند در تسهیل روند سوگواری کمک کننده باشد.

برگزاری مراسم یادبود برای فرد متوفی بعد از همه‌گیری بیماری کرونا

متخصص روانشناس بالینی خاطرنشان کرد: اتفاق خوبی که در این روزها شاهد آن هستیم، چاپ اعلامیه تحریم و نصب آن با وجود عدم برگزاری مراسم ختم و صرفا جهت اطلاع رسانی است. اکیداً توصیه می‌شود در صورت تمایل، خانواده‌های سوگوار پس از رفع همه گیری بیماری کرونا مراسم یادبود برای فرد متوفی برگزار کنند، چرا که در بسیاری از موارد احتمال احساس گناه برای اطرافیان وجود دارد.

وی افزود: اگر قرار بر این است که مخارج صرف امور خیریه شود، بهتر است که از مراسم تصاویری برای نزدیکان تدارک دیده شود؛ به عنوان یک روانشناس پیشنهاد می‌کنم از آنجایی که شاید برقراری تماس تلفنی همه دوستان و بستگان با افراد سوگوار امکانپذیر نباشد و یا وقت و حوصله زیادی را بطلبد، از اطرافیان غیر نزدیک گروهی متشکل از دوستان و بستگان در یک برنامه پیام رسان تشکیل و طی یک زمان از پیش تعیین شده و اطلاع رسانی شده همه اعضاء گروه پیام تسلیت خود را در گروه بگذارند.

 یاوری گفت: می‌توان به گونه‌ای تدارک دید که لینک دسترسی به این گروه نیز در اعلامیه‌هایی که پیشتر گفته شد بیاید. در واقع میتوان مجلس ختمی به صورت دیجیتالی برگزار کرد البته باید مراقب افراد نزدیکی که هنوز از خبر فوت خبر ندارند، بود  چرا که مواجهه ناگهانی با خبر فوت یک فرد نزدیک در فضای مجازی و یا شنیدن یک تسلیت ناگهانی می‌تواند بسیار شوکه کننده باشد.

 وی با بیان اینکه اجازه دهیم افراد سوگوار هیجانات منفی خود را با واکنش‌هایی همچون گریه کردن، مشکی پوشیدن و غیره بروز دهند، اظهار کرد: متأسفانه در برخی از فرهنگ‌ها شاهد توصیه و اصرار بر گریه نکردن زیاد افراد سوگوار از سوی اطرافیان آنها هستیم که این امر به طولانی شدن و یا حتی حل نشدن سوگ می انجامد.

متخصص روانشناسی بالینی گفت: در آخر اجازه دهیم افراد سوگوار رویدادهای دردناکی که طی چند روز گذشته تجربه کردند مدام برای افراد مختلف تعریف کنند حتی اگر چنین کاری نمی‌کنند اطرافیان باید از آنها بخواهند که چنین کنند، چرا که تعریف کردن این وقایع خود می‌تواند از بار هیجانی آن بکاهد./1360/