گزارشی از نشست علمی آینده معنویت و حوزه های علمیه در جهان پساکرونا+فیلم

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست علمی آینده معنویت و حوزه های علمیه در جهان پساکرونا به همت مرکز مطالعات راهبردی حوزه علمیه قم، مرکز مطالعات اجتماعی و تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، خبرگزاری رسا و پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل به صورت مجازی در خبرگزاری رسا برگزار شد.

در این نشست علمی که دبیری علمی آن را حجت الاسلام دکتر احمد کوهی مدرس دانشگاه و پژوهشگر آینده پژوهی بر عهده داشت، حجت الاسلام حبیب الله بابایی رییس مرکز مطالعات اجتماعی و تمدنی پژوهشگاه علوم فرهنگ اسلامی، دکتر بهزاد حمیدیه عضو هیأت علمی گروه ادیان و عرفان دانشگاه تهران و دکتر احمد شاکرنژاد عضو هیأت علمی پژوهشکده اخلاق و معنویت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به ارائه بحث پرداختند.

حجت الاسلام احمد کوهی در ابتدای این نشست، اظهار داشت: شیوع کرونا یک اتفاق مهم در سی چهل سال اخیر بوده و موجب تغییراتی شده است و احتمال جدی این است که این اتفاق گسترده و دامنه داری باشد و اتبلای ما به آن حداقل یکی دو سال دیگر به طول بیانجامد که در این صورت پیامدهای گسترده تر دارد و تحولات اساسی در زندگی بشر خواهد داشت.

وی با اشاره به این که حتی در دوره موقت بعد از این نمی توانیم به زندگی چند ماه قبل برگردیم، یادآور شد: در گوشه همه برنامه ها این است که اگر کرونا بیاید چه خواهد شد؟ به همین جهت سبک زندگی آموزشی و پژوهشی و غیر آن را مجبوریم متناسب با شرایط کرونایی تنظیم کنیم تا بتوانیم قابلیت مقابله مؤثر را داشته باشیم.

این مدرس دانشگاه بیان داشت: کرونا در همه سناریوها در نوع برنامه ریزی و سبک زندگی و تغییراتی گسترده ایجاد کرده است و می‌ تواند فعلا و این روزها گریبان گیر ما باشد؛ اما ما در این نشست می‌ خواهیم بر یک آینده بلند مدت تر تمرکز کنیم و با این که بررسی کنیم با فرض تأثیرات بلند مدت کرونا چطور می‌ توانیم با آنها برخورد کنیم؟ چون حوزه های علمیه و مسائل دینی هم با آن درگیر هستند.

در ادامه این نشست بهزاد حمیدیه با بیان این که ما با آینده معنوی در آینده نزدیک مواجه خواهیم بود، اظهار داشت: به صورت کلی فضای دین و قرآن کریم به سمت رفتن باطل و حکومت حق خواهد رفت و مستضعفان وارث زمین خواهند شد.

حمیدیه با اشاره به دومین پیامد مهم کرونا بر وضعیت دین و معنویت در جهان با تأکید بر این که تأثیر کرونا در دین گرایی و دین های سنتی قابل توجه است، گفت: نه تنها در ایران بلکه در اروپا و شرق آسیا و حتی در خود ایالات متحده تغییراتی در حال شکل گیری است و مسأله دیگر توجه بزرگان دین در سراسر جهان به مسأله علم و پیشنهادات دانشمندان و سازگاری با شرایط زمان و مکان بوده است.

عضو هیأت علمی گروه ادیان و عرفان دانشگاه تهران عنوان کرد: سومین مسأله، فعالیت و حضور اجتماعی دین گرایان است، از جمله در ایران این مسأله برجسته بود ولی منحصر به ایران و شیعه نیست و در کشورهای اروپایی و آمریکایی نیز کمابیش مراکز دینی و مذهبی اقدام به تهیه ماسک و لوازم بهداشتی و کمک به فقرا کرده اند و یک نوع مشارکت اجتماعی را رقم زده اند. این در حالی است که در دوره معاصر، جهان سکولار، و علم و فعالیت های علمی موجود در آن، دین را از ساحت های اجتماعی جدا کرده بود. الان با این اتفاق باردیگر کارکرد دین در عرصه های اجتماعی ملموس شده است.

در ادامه این نشست دکتر شاکرنژاد به ارائه بحث پرداخت و با بیان این که کرونا به عنوان یک بحران موجب جدی شدن معنویت شده است، اظهار داشت: معنویت در کل بحران ها از جمله سیل و زلزله هم جدی می‌ شود ولی این چالش در کرونا که به شکل یک پاندمی جهانی ظاهر شد، به یک مساله عمومی و فراگیر تبدیل شد.

وی در ادامه در رابطه با آینده معنویت گرایی در جهان پساکرونا، بیان کرد: انواع معنویت گرایی (با کنار گذاشتن سحر و جادو و اکتفا به معنویت های دینی و ساختارمند)، در چهار دسته قرار می گیرند.

شاکرنژاد با اشاره به انواع چهارگانه معنویت زاهدانه، عارفانه، قدیسانه و قهرمانه افزود: در نوع اول فرد با نیل و خواسته خودش، در دوم با جهل خودش، در نوع سوم فرد با مهر و خود دوستی خودش و در نوع چهارم با ترس از دست دادن جسم و هویت خودش مبارزه می‌ کند.

 این مدرس دانشگاه در ادامه عنوان کرد: مدل اسلامی و شیعی در حقیقت همان مدل قهرمانانه است که دغدغه اصلی آن مبارزه با بی عدالتی و ظلم است، فرد در این جا از جان خودش هم دریغ نمی کند و با ترس از دست دادن هویت جسم و هویت خود نیز مبارزه می‌ کند که جلوه های آن را در جنگ مشاهده کردیم یعنی یک معنویت قهرمانانه که از هیچ چیز دریغ نمی‌کند و در ایام کرونا نیز شاهد این نوع معنویت بودیم.

در ادامه این نشست، حجت الاسلام دکتر حبیب الله بابایی با اشاره به سرعت تحولات معنوی در جهان، یادآور شد: برخی جامعه شناسان در مسأله تضاد فرهنگ مدرن می‌ گوید اساسا سرعت تحولات زمانه امروزه بر سرعت هویت بندی های نو پیش بینی می‌ گیرد و همین که ما هویتی به خود بگیریم مغلوب تحولات زمانی شده و خود را در یک وضعیت جدید مشاهده کنیم، در این وضعیت جدید دوباره سرعت تحولات آن چنان زیاد است که نمی توانیم خود را با آن وفق بدهیم.

رییس مرکز مطالعات اجتماعی و تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود ابراز داشت: گاهی اوقات این تغییرات سریع از جنس ویروس کرونا است، گاهی از جنس پول است که حوصله نمی کنیم اقتضائات این پدیده ها فکر کنیم، گاهی از جنس انسان هایی است که در کشورهای مختلف قدرت پیدا می‌ کند و گاهی هم جنس تکنولوژی است.

حجت الاسلام بابایی با طرح این سؤال که معنویت اسلامی چطور به این خلأها می‌ پردازد؟ گفت: آیا معنویت اسلامی آورده ای دارد که بتواند به وضعیت خلأهای شتابنده ای که جامعه ما را لحظه به لحظه دگرگون کرده است، کمک بکند یا خیر؟ اما نکته ای که می‌ خواهم به اساتید محترم بگویم بحث سرعت معنوی است یعنی آیا ما در مواجهه با سرعت مدرن که به نوعی بی هویتی و گسستگی را برای ما رقم می‌ زند آیا می‌ توانیم صحبت از نوعی از سرعت معنوی یا معنویت های سریع و شتاب دار البته در قالب عرفان اسلامی بکنیم؟

این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه عنوان کرد: همین طور آیه شریفه «ففروا الی الله» این فرار الی الله آیا ما بإزای عرفانی و معنوی دارد که بتوانیم آن را تبدیل به یک قاعده معنوی و اخلاقی برای معنویات دینی و اسلامی خود قرار بدهیم؟ نکته دیگری که به نظر می‌ رسد این است که اولا این سرعت معنوی بر بنیاد تفکر عرفانی و اسلام می‌ تواند در مواجهه و مقابله با سرعت مدرن قرار بگیرد و آسیب ها و خلأها و حفره های برآمده از سرعت مدرنیته را نداشته باشد./1330/ج