ایستادن مجلس همانا و تعطیلی همان

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، دولت نوپای مشروطه، مجلسی داشت که می‌خواست امور مملکت را اصلاح کند. محمدعلی شاه قاجار مجلس اول را به توپ بسته بود و مجلس دوم به زور مقاومت مشروطه‌خواهان و بزرگانی نظیر مدرس با هزار زحمت شکل گرفته بود. ولی این مجلس نیز با یک چالش بزرگ مواجه شد. امپراتوری روسیه تزاری و امپراتوری بریتانیا از اصلاحات در نظام اداری ایران توسط مستشاران که به انضباط مالی و تغییر در شرایط قرارداد‌های خارجی و امتیاز‌های انحصاری منجر شده بود، بسیار ناراضی بودند و شروع کردند به انواع و اقسام تهدیدها. در واقع با اصلاح امور مالی و اداری و خزانه‌داری در ایران، منافع قدرت‌های آن روزگار که با زور و فساد از دولت ایران امتیاز‌های باارزش گرفته بودند به‌کلی به خطر افتاده بود.

روسیه تزاری پا فراتر گذاشت و به دربار ایران اولتیماتوم داد که مستشاران خارجی را اخراج کند؛ وگرنه ایران را اشغال می‌کند. وضعیت دربار که معلوم بود، ولی مجلس در مقابل این تهدید ایستاد و «مدرس» که پذیرش اولتیماتوم را ذلت می‌دانست در مجلس چنین گفت: «شاید مشیت الهی بر این قرار گرفته باشد که آزادی و استقلال ما به زور از ما سلب شود، ولی سزاوار نیست که خودمان به امضای خود آن را از دست داده و طرد کنیم». این گونه شد که باقی نمایندگان نیز جرأت یافتند و اولتیماتوم را رد کردند.

وقتی مردم ایستادند ولی حکومت نه!

پس از رد اولتیماتوم توسط مجلس، کشور با یک بن‌بست سیاسی مواجه شد. در میان دولتمردان نیز ترس زیادی بود از این‌که مبادا روسیه تزاری به وعده‌اش عمل کند؛ و البته خیلی‌ها هم می‌دانستند مقاومت مردم چنین اجازه‌ای را به ارتش تزار نمی‌دهد. دعوای سیاسی ادامه داشت و مردم دل‌شان به شجاعت مجلس گرم بود و کفه ترازو به نفع کسانی سنگینی می‌کرد که می‌گفتند نباید ترسید. به ویژه آن‌که علمای ممتاز و روحانیون مشهور نیز با قوت‌ِ تمام از اقدام مجلس حمایت کردند و حتی کار به اعلام تحریم کالا‌های انگلیسی و روسی هم رسید. از همه مهم‌تر این‌که «ملا محمد کاظم خراسانی» مشهور به «آخوند خراسانی» مرجع تقلید شیعیان اعلام کرد در حمایت از رد اولتیماتوم به همراه گروهی از علما از عتبات به تهران سفر می‌کند. در مقابل این تهدید، نوعی عزت و غرور ملی در ایران شکل گرفت، اما در دربار وضعیت کاملا متفاوت بود. احمدشاه قاجار، طفلی بیش نبود و سن قانونی برای سلطنت نداشت. اختیار مملکت دست «میرزا ابوالقاسم خان قراگوزلو» ملقب به ناصرالملک و نایب‌السلطنه قاجار بود و او هم ترسان و لرزان از تهدید امپراتوری‌های آن زمان در نهایت در ۳ محرم ۱۳۳۰ قمری (۱۲۹۰ شمسی) مجلس را تعطیل کرد تا راه برای اخراج مستشاران باز شود.

عاقبت چه شد؟

بریتانیا و روسیه تزاری پس از ضعفی که از سوی حکومت ایران مشاهده کردند، شروع کردند به گرفتن امتیاز‌های بیشتر و زورگویی‌های جدیدتر. بدتر این‌که روسیه تزاری به بهانه این‌که باید هزینه‌های نظامی قشون قزاق که برای حمله به ایران آماده شده بودند، توسط دولت ایران پرداخت شود! آن‌ها بدون اینکه با مقاومت نیرو‌های نظامی ایران مواجه شوند، برخی شهر‌ها از جمله رشت و تبریز و زنجان را برای مدتی اشغال کردند. در همین مدت عده‌ای از مردم عادی و البته مشروطه‌خواهان مشهور به دست قزاق‌ها کشته شدند. ترس و ضعف قجری بر شجاعت و قدرت مردم غلبه کرد و خاطره‌ای تلخ در حافظه تاریخ ایران به جا ماند.

نکته مهم این‌که از زمان ناصرالدین قاجار که عادت به واردات پدیده‌های جدید داشت، ارتش ایران شامل افراد و تجهیزات از روسیه تزاری وارد شد و تا پس از آن همچنان وارداتی ماند. در واقع ارتش قزاق در دوره قاجار همواره شعبه‌ای از ارتش روسیه تزاری بود. این ارتش که تمام فرماندهان عالی‌رتبه و درجه‌داران و تجهیزاتش وارداتی بود در دوره احمدشاه قاجار نیز در برابر حمله روسیه تزاری عملا هیچ مقاومتی نکرد. چنین مملکتی داشتیم ما! وابستگی و ضعف در این‌حد!

امروز در تاریخ مناسبت‌های دیگری هم هست امروز ۲ شهریور مصادف با ۲۳ اوت (آگوست) میلادی و ۳ محرم هجری قمری در تقویم تاریخ مناسبت‌های دیگری هم دارد.

ـ دعوت جهانی به دین مبین اسلام توسط حضرت محمد (ص) در سال ۷ قمری
ـ ورود سپاه «عمر‌بن‌سعد» ملعون به سرزمین کربلا در سال ۶۱ قمری
ـ تولد «ابن خَلّوف» کاتب و شاعر مسلمان در ۸۲۹ قمری
ـ آزادی پاریس از اشغال آلمان نازی در سال ۱۹۴۴ میلادی
ـ شهادت مبارز انقلابی «سید علی اندرزگو» در سال ۱۳۵۷ شمسی
ـ زادروز «احمد رائض» هنرمند برجسته ایرانی در حوزه مینیاتور و تذهیب
ـ آغاز هفته دولت در ایران

/د102/ف