راه اندازی باغ وحش کمال خودخواهی و خروج از مدار اخلاق است

چند روز گذشته اعتراض برخی از طلاب به افتتاح باغ پرندگان در استان قم واکنش های متفاوتی را در پی داشت؛ برخی طلاب در این رابطه با مسؤولان استان قم به بحث و گفت‌وگو نشستند تا مسأله مشکل دار بودن سلب آزادی پرندگان را از منظر فقه به آنها گوشزد کنند.

در همین رابطه خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، با حجت الاسلام سید مهدی طباطبایی از فعالان عرصه محیط زیست در فضای مجازی درباره ابعاد فقهی مسأله افتتاح باغ پرندگان گفت وگو کرده است.

این پژوهشگر فقه محیط زیست با اشاره به مباحث موجود پیرامون فقه محیط زیست و دفاع از حقوق حیوانات گفت: این موضوع یک بحث جدید فقهی است که دامنه گسترده ای دارد و در این زمینه سؤالات بسیاری برای افراد، مردم، دولت و سازمان ها مطرح است.

وی ادامه داد: بنده قواعد فقه محیط زیست را استخراج کردم و این موضوع یکی از برنامه هایی است که می توان با پژوهش در آن به راحتی پاسخ بسیاری از سؤالات را ارائه کرد؛ شاید بیش از 20 قاعده را استخراج کرده ایم که هر کدام از آنها می تواند پاسخگو باشد و باید بدانیم فقه و سیره اهل بیت(ع) توجه خاصی به مباحث مختلف زیست محیطی دارد.

حجت الاسلام طباطبایی به نقش تبیین فقه محیط زیست و نگرش اسلام به دفاع از حقوق حیوانات در جذب افکار عمومی سراسر جهان به مبانی دین اشاره و خاطرنشان کرد: معتقدم اگر این موارد با زبان ساده برای مسلمانان و غیر مسلمانان در غرب مطرح شود نگاه افراد را نسبت به اسلام تغییر می دهد؛ برخی از خارجی ها وقتی با این مبانی مواجه می شوند می گویند دیدگاهمان نسبت به اسلام عوض شده است.

استاد حوزه علمیه قم با قرائت آیه شریفه «وَإِلَىٰ ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحًا ۚ قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَٰهٍ غَيْرُهُ ۖ هُوَ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا فَاسْتَغْفِرُوهُ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ ۚ إِنَّ رَبِّي قَرِيبٌ مُجِيبٌ» و با تأکید بر اینکه طبق نگرش قرآن کریم قوام و منشأ زندگی انسان ها زمین است، عنوان کرد: به نظر بنده این آیه شریفه سرلوحه تمام نگرش های زیست محیطی اسلام محسوب می شود؛ هیچ کدام از ادیان به این واضحی و روشنی به این موضوع نپرداخته است؛ خداوند متعال در این آیه شریفه از ما خواسته است زمین را از لحاظ مختلف آباد کرده و جلوی تخریب آن را بگیریم یا اگر تخریب شده آن را درست کنیم.

وی تفاوت دیدگاه اسلام و غرب در حمایت از محیط زیست و دفاع از حقوق حیوانات را مورد توجه قرار داد و افزود: ممکن است گزاره های این دو دیدگاه یکسان باشد، اما سخنان ما برآمده از تفکر الهی است و آن ها مبتنی بر تفکر اومانیستی یا سایر تفکرات درباره آن مقوله ها سخن می گویند؛ ما مستقلاً به حمایت از محیط زیست یا دفاع از حقوق حیوانات می پردازیم.

حجت الاسلام طباطبایی با بیان اینکه خاستگاه دفاع از حقوق حیوانات، اسلام است، گفت: جای سؤال دارد که چرا گذاشته ایم برخی مکاتب غیر الهی پرچم این مقوله را به دست بگیرند؟ سیره اهل بیت(ع) در زمینه دفاع از حقوق حیوانات بسیار منحصر به فرد است و باید دانست که ما بر اساس تفکر توحیدی و از ان جهت که آفریده خداوند هستند، این کار را انجام می دهیم.

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به شعر مرحوم الهی قمشه ای مبنی بر «هرکس که دلی دارد یک مور نیآزارد / کان مور هم از دلبر، دارد اثری بر دل، تأکید کرد: این شعر بسیار پرمحتوا بوده و فلسفه آزار ندادن حیوانات را بیان می کند؛ با این دیدگاه می توان بسیاری از انسان ها را به خداوند توجه داد.

وی مسأله راه اندازی باغ پرندگان در قم را مورد توجه قرار داد و اضافه کرد: این موضوع از جهت بررسی نسبت به مصداق حیوان آزاری یا عدم رعایت حقوق حیوانات باید مورد توجه قرار گیرد؛ ما با این مقوله  از جهت اخلاقی و فقهی و انسانی مخالفیم و فقه این موضوع را رد کرده و آن را جایز نمی داند؛ این موضوع در استفتائات برخی مراجع تقلید نیز به چشم می خورد.

حجت الاسلام طباطبایی مطرح کرد: در رابطه با مسأله حقوق حیوانات، چیزی که ما از مجموعه روایات برداشت می کنیم این است که استفاده از آنها برای زندگی بشر و در مواردی که زندگی و حیات بشر منوط به آن باید اجازه داده شده و هر گونه استفاده ابزاری، انتقال آنها از زیستگاهشان، جلوگیری از آزادی و بهره کشی اقتصادی و غیر اقتصادی از آنها که منجر به سلب حقوقشان شود، در اسلام مورد نهی قرار گرفته است.

پژوهشگر فقه محیط زیست ابراز داشت: در روایت آمده است که شخصی سوار بر شتر بود و امام صادق(ع) را دید، از همین جهت ایستاد تا با ایشان سخن بگوید، در این هنگام حضرت(ع) فرمودند از شتر پیاده شو، زیرا شتر برای سواری است، نه منبری برای سخن گفتن»؛ همچنین در جای دیگری آمده است که شخصی خدمت امام صادق(ع) رسید و عرضه داشت «فلان عده از عراق برای رسیدن به مناسک حج به مرکب های خود سرعت داده اند؛ ایشان فرمودند حجشان قبول نیست، زیرا حیوانات را آزار داده اند».

وی تصریح کرد: چه ضرورت عقلایی وجود دارد که زندگی ما منوط باشد که باغ وحش راه اندازی کرده و حیوانات را اسیر و از زیستگاهشان جدا کنیم؟ این موضوع جنبه تفریحی دارد و توجیهاتی هم که در زمینه آموزشی بودن این مکان ها ارائه می شود، قابل پذیرش نیست؛ البته قبول داریم که حیواناتی که در معرض انقراض هستند را باید مورد مراقبت قرار داد که همه می دانیم نام این عمل را احداث باغ وحش نمی گذارند.

حجت الاسلام طباطبایی با انتقاد از انتقال حیوانات سالم از زیستگاهشان به مناطق گرمسیری همچون قم، این عمل را مصداق رواج سیئه دانست و اضافه کرد: باغ وحش هایی که تا کنون احداث شده اند، کافی است و ما می گوییم این عمل توسعه داده نشود؛ افزون بر این مسؤولان امر باید بدانند توجیهاتشان به منزله صحه گذاری بر فعل حرام و نامطلوب محسوب می شود؛ این که به عنوان مثال لک لک و فلامینگوهایی که باید مهاجرت کنند را به محل های محدود منتقل کرده و آزادیشان را سلب کنیم درست نیست، زیرا اگرچه در شرایط بسیار خوبی هم نگه داری شوند، باز هم اسیر هستند.

استاد حوزه علمیه قم احداث باغ وحش یا باغ پرندگان را کمال خودخواهی و خروج از اخلاق توصیف کرد و با بیان اینکه نمی توانیم فقهی منهای اخلاق داشته باشیم، اظهار داشت: دیدگاه های اسلام آکنده از عطوفت و مهربانی و شفقت بوده و ما نباید در شهر مذهبی ای همچون قم این موضوع را نقض کنیم.

وی در ادامه همچنین از معدوم سازی سگ های بدون صاحب در شهرها انتقاد کرد و با تأکید بر اینکه امروز سگ ها باید در اطراف شهر برای جلوگیری از ورود شغال ها، روباه ها یا گرگ ها که اکثراً هاری دارند به محل زندگی انسان ها وجود داشته باشند، گفت: برای جلوگیری از پدیده معدوم سازی سگ ها پیشنهادات بسیاری وجود دارد که شهرداری ها با کمترین هزینه می توانند آن را عملیاتی کنند.

حجت الاسلام طباطبایی در پاسخ به این سؤال که «با وجود انسان های فقیر چه ضرورتی دارد که مباحثی همچون غذارسانی به حیوانات مطرح شود؟» گفت: به نظر من این مقوله الویت بندی ندارد و رعایت حقوق حیوانات چیزی جدای از حقوق انسان ها نیست، زیرا انسانیت ما آنگاه کامل می شود که نسبت به حقوق طبیعت و محیط زیست و آفریده های خداوند نگاهی آمیخته با رأفت و شفقت داشته باشیم؛ اگر به این مسأله از بعد مادی هم بنگریم، انسان به محیط زیست احتیاج دارد و حفظ آن در مرور زمان به نفع خودش است.

گفتنی است، خبرگزاری رسا آمادگی دارد تا نظرات مختلف پیرامون افتتاح باغ وحش ها یا باغ پرندگان را برای تنویر افکار عمومی در سایت خود منعکس کند./841/ت300/ق