چالشی به نام فضای مجازی و تغییر ذائقه کتابخوانی

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، انسان برای رسیدن به خوشبختی و فتح قله‌های سعادت و شاد کامی در زندگی نیازمند عناصر و ابزارهای مختلفی است. از طرفی یکی از مهمترین و با ارزش ترین ابزارهایی که انسان را در رسیدن به آرزوهای خوب و مثبت کمک می‌نماید روی آوری به مطالعه، تحقیق و پژوهش است. موضوع مهمی که تأثیر مستقیمی در دست‌یابی افراد به سعادتمندی و خوشبختی داشته و دریچه‌های نو را به سوی انسان باز می‌نماید. تقویت فرهنگ مطالعه و کتاب خوانی این فرصت را در اختیار انسان قرار می‌دهد تا اینکه سطح علمی، معرفتی و شناختی خود را ارتقا بخشد و دریچه‌ای تازه را به روی زندگی خود باز نماید.

مصاف کتابخانه و فضای مجازی

آیا تاکنون با خود اندیشده‌اید که کاربران فضای مجازی بیشتر هستند، یا کاربران فضای علمی و کتابخانه‌ای، بدون شک اذعان خواهید داشت که کاربران فضای مجازی به مراتب بیشترین آمار را قسمت خود کرده اند. این مطلب خود گویای نوع نگرش ما به کسب آگاهی از منابع معتبر و علمی است. یکی از بهانه‌های حضور در فضای مجازی کسب اطلاعات و آگاهی است. ولی آیا ارزش و اهمیت اطلاعاتی که در فضای مجازی حاصل می‌شود قابل مقایسه با جایگاه علمی و محتوای کتابخوانی دارد؟!

در سالهای نه چندان دور بسیاری از افراد برای کسب دانش، و ارتقای علمی و معرفتی تلاش می‌کردند که در کتابخانه محله، یا دانشگاه و مسجد خود ثبت نام نمایند و از فضای علمی آن بیشترین بهره را عائد خود نمایند، ولی در سالهای اخیر گویی استقبال افراد برای ماندن در فضای مجازی به مراتب بیشتر از حضور در کتابخانه و استفاده از مطالعات علمی است.

چالشی به نام فضای مجازی و تغییر ذائقه کتابخوانی

فضای مجازی با تمام خوبی‌ها و دست آورده‌ای نوینی که برای جامعه بشری داشته، با این وجود مضرات و مخاطرات مرگبار و مخربی بر فرهنگ علمی و اجتماعی و عمومی جامعه بشری نیز داشته است. یکی از پیامدهای مخرب و ویرانگر فضای مجازی تغییر ذائقه فرهنگی و مطالعاتی جامعه بوده است. تأثیر منفی و مخرب فضای مجازی بر نرخ و سرانه مطالعه جوامع انسانی را به خوبی می‌توان در دست نوشته‌ها و پژوهش‌های محققان خارجی نیز مشاهده کرد.

کسانی که ساعات طولانی از شبانه روز اسیر و گرفتار مطالب فراوان و سطحی پیام رسان های داخلی و خارجی شده و دائم به دنبال مطالعه اخبار و حوادث و روزمرگی‌های دیگران در فضای پیام رسانی شده‌اند کمتر حوصله مطالعه، تحقیق، پژوهش و کتابخوانی های علمی را پیدا می‌کنند.

شاید بتوان گفت ماهیت بسیاری از جستجوها در صفحات مجازی ناشی از تجسس و کنجکاوی‌های بی‌ارزشی است که هیچ فایده و سودی را عائد مخاطبان خود نمی‌کند. و مصداق روشن امور لغو و بیهوده به شمار می‌آیند که نه تنها دستاورد علمی را عائد مخاطبان خود نمی‌کنند بلکه آنها را در گرداب غفلت و بی‌خبری فرو می‌برند. گرداب ویرانگری که مؤمنین راستین با بصیرت و آگاهی کامل خود را از مخاطرات آن دور نگه می‌دارند. «…وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا کِرَامًا ؛[۱]… و هنگامی که با لغو و بیهودگی برخورد کنند، بزرگوارانه از آن می‌گذرند».

به خوراک مغز و روحت خوب نگاه کن

بدون شک هیچ انسان و حتی حیوانی بدون بررسی و اطمینان از سلامت غذا و خوراک مادی خود، اقدام به خوردن نمی‌کند، چرا که همه افراد به خوبی می‌دانند که عدم سلامت غذا چه تبعات و آثار خطرناکی بر جسم و زندگی افراد می‌تواند داشته باشد. از این رو همه به این مهم واقف هستند که هر نوع طعامی ارزش و صلاحیت استفاده و قوت بخشی به بدن را ندارند، به همین جهت باید هوشمندانه انتخاب کرد: «فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسَانُ إِلَیٰ طَعَامِهِ ؛[۲] پس انسان باید به خوراک خود بنگرد».

همانطور که انسان باید در غذای جسمانی‌اش دقت کند و سرچشمه آن را مورد بررسی و واکاوی قرار دهد، به طریق اولی باید در غذای روحانی خود نیز دقت بخرج دهد که از منبعی که از طریق باران وحی بر سر زمین قلب پاک پیامبر (صلی الله علیه و اله) نازل شده است، و از آنجا در سینه‌‏های معصومین (علیه السلام) ذخیره می‌‏شود و همچون چشمه‌‏های جوشانی در صفحه قلوب جاری می‏‌گردد، و انواع میوه‌‏‌های لذت بخش ایمان و تقوا و فضائل اخلاقی را پرورش می‏‌دهد، سر چشمه گرفته باشد. آری انسان باید درست بنگرد که سرچشمه اصلی علم و دانش او که غذای روحانی او است کجا است مبادا از سرچشمه آلوده‏‌ای تغذیه شود و روح و جان او را بیمار کند یا به هلاکت افکند .[۳]

فقدان فیلترینگ در رویکرد مطالعه و کتابخوانی

علی رغم اهمیت و تأثیری که مطالعه و خوراک فکری در رشد، سعادت و همچنین شقاوت افراد دارد، متأسفانه شاهد بحران مدیریت در خصوص مسأله مطالعه و کتاب خوانی و همچنین عدم اعمال فیلترینگ هوشمندانه از سوی خوانندگان هستیم، به عبارتی شاید آن چنان که شایسته است افراد به محتوای تغذیه فکری و روحی خود اهمیت نمی‌دهند، چرا که برخی از متن‌ها صلاحیت و ارزش مطالعه کردن را ندارد؛ کما اینکه برخی از عبارت پردازی‌ها نه تنها انسان را در مسیر رشد و شکوفایی قرار نمی‌دهند، بلکه به عکس انسان را به مراتب از جاده سعادت خارج می‌سازند.

به همین جهت لازم و ضروری است که هر شخصی برای خود نوعی ممیز هوشمندانه و فیلترینگ معقولانه را اعمال نمایند و به این مطلب خوب بی اندیشد که هر متنی ارزش مطالعه کردن و خواندن را ندارد. خدای متعال در سوره مبارکه لقمان به مطلب بسیار رهگشایی اشاره فرموده است: «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدِیثِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ یَتَّخِذَهَا هُزُواً أُولئِکَ لَهُمْ عَذَابٌ مُهِینٌ؛ [۴] و برخی از مردم کسانی‌اند که سخن بیهوده را خریدارند تا [مردم را] بی [هیچ‌] دانشی از راه خدا گمراه کنند، و [راه خدا] را به ریشخند گیرند؛ برای آنان عذابی خوارکننده خواهد بود».

علی بیرانوند/ کارشناس معاونت تبلیغ حوزه علمیه قم

پی نوشت‌ها:
[۱]. سوره مبارکه فرقان، آیه ۷۲.
[۲]. سوره مبارکه عبس، آیه ۲۴.
[۳]. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج ‏۲۶، ص ۱۴۶.
[۴]. سوره مبارکه لقمان، آیه ۶.