شهید مطهری یک معلم به تمام معنا بود

مقدمه: اینکه روز معلم را در سالگرد شهادت شهید مطهری قرار دادند، یک معنای نمادین و پرمغز و پرمضمونی دارد؛ چون حقاً و انصافاً مرحوم شهید مطهری یک انسان بزرگ و برجسته بود. زندگی او، تلاش مخلصانه و مؤمنانه و عالمانه، همراه با احساس درد، همراه با یک بصیرت کامل در میدان علم و معرفت و فرهنگ بود. خدای متعال هم این مرد بزرگ را مأجور کرد، پاداش داد و شهادت را نصیب او کرد؛ در واقع او را زنده نگه داشت؛ «بل احیاء عند ربّهم». یک متخرّج و تحصیلکرده‌ی حوزه‌ی علمیه‌ی قم، وقتی با کوله‌بار معرفت و دانشی که به طور عمیق آموخته است، می‌آید در دل محیط فرهنگ و تعلیم و تربیت عمومی و نسل جوان قرار میگیرد، اینقدر منشأ برکات میشود.

به همین جهت خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، در گفت و گو با دکتر سجاد مهدی زاده  عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق (ع) به تبیین شخصیت علمی شهید مطهری پرداخت.

رسا- درحوزه دانش باچه طیف از انسان ها مواجه می باشیم؟

قبل از ورود به بحث تحلیل شخصیت علمی و جایگاه استاد مطهری لازم است يک تقسيم بندي مطرح کرد، ما در حوزه دانش با آدم های متعددی مواجه می باشیم؛ افرادی که خود مرجع علمی هستند و در يک حوزه دانشی اعم از فلسفه ، تاریخ ، کلام یا هر حوزه دیگري به تولید نظریه دست می زنند و حرف جدیدی دارند؛ برخی دیگر کسانی هستند که در مقام ترویج می باشند؛ این گروه لزوماً حرف جدیدی ندارند ولی به واسطه توانمندی که در قلم و بيان خود دارند، مروّجین خوبی برای جامعه هستند و می توانند آن اثر و ايده را خوب تبيين و شفاف سازي کنند و آن را ساده کرده و به اصطلاح در معرض عموم قرار بدهند؛ در مراتب پایین تر و به اصطلاح عمومی تر افرادی را داریم که از این حوزه دانشی در دايره محدود خود استفاده می کنند و آن را به دیگران بازنشر می دهند بطور مثال در مقام یک معلم در یک مدرسه، یک پدر یا یک مربی، که برای آن جامعه محدودی که در مواجهه با آن هستند، آن حوزه دانشی را مصرف می کنند.

رسا- نقطه قوت اندیشه شهید مطهری درچیست؟

  برجستگی شهید مطهری را نمي توان اينگونه در نظر گرفت که ايشان يک صاحب نظر است، يا يک مؤلف پرکار که کتاب هاي بسياري نوشته يا حتي بعنوان يک منبري موفق که لزوما فن بيان خوبي داشته و سخنور بوده و در موضوعات مختلف ورود به بحث داشته. اين خصايص همگي مي تواند در جايگاه خودش يک نقطه قوت باشد. يک انديشمند متخصص در حوزه فلسفه ، يک منبري قهّار که مي تواند به بهترين صورت ممکن مخاطب را تفهيم کند و در موضوع مورد نظر مبحث را پيش ببرد. اما به نظر مي رسد که نقطه قوت استاد مطهري در معلم بودن اوست. شهيد مطهري يک معلم است. پيش از آنکه بگوييم او يک صاحب نظر در فسلفه هست يا يک محقق در حوزه تاريخ اسلام است يا يک علاقه مند به حوزه هاي علم روز است ، به هر نحوي که بخواهيم اين عناوين را در نظر بگيريم ، به نظر مي رسد که شخصيت معلمي استاد مطهري بر همه اين ها پيشي ميگيرد.

رسا- از نگاه استاد مطهری یک مبلغ موفق کیست؟

شاید کمتر کسی مثل استاد مطهری باشد که در بیاناتش و در قلمش و در آثاری که از او به جا مانده است تا این حد نگاه تند و نقادانه داشته باشد. مفاهیمی که به اسم دین در جامعه ترویج شده از مفهوم زهد ، توکل، از عزاداری که مردم دارند، تا جایگاه روحانیت و سبک اتفاقاتی که در حوزه علمیه اتفاق می افتد، استاد مطهری در همه این موضوعات با یک نگاه دلسوزانه شروع میکند به کشف مشکلات و ارائه راه حل. لذا مشاهده مي کنيم گاهی اوقات از دروغ سيزده صحبت می کند، مشکل را تشخیص می دهد و در عین حال که این مشکل مشکل مردم جامعه است با آنها همراهی نمیکند. استاد مطهری در بحث تبلیغ توضیح می دهد که هرچند مبلّغ خوب کسی است که باید متناسب با نیاز مخاطب صحبت کند، نباید بر اساس میل مخاطب پیش برود اما افرادی را داریم در جامعه برای اینکه دیده بشوند و برای اینکه بیانی که دارند مورد تایید مخاطب قرار بگیرند متناسب با میل و علاقه مخاطب پیش میروند. اما استاد مطهری نگاهش دلسوزانه است . 

رسا- دغدغه شهید مطهری چیست؟

نکته اصلی اینجا است که شهید مطهری دغدغه اين موضوع  را دارد که دين را براي مردم ساده کند. در حقيقت شهید مطهری نه یک معلم معمولی ، نه لزوما یک منبری، نه يک صاحب نظر، نه یک صاحب نظر یا یک تولیدکننده ، بلکه يک معلّم به تمام معناست. کسي است که در عين اين که ، يک تولید کننده است می تواند در مقام يک صاحب نظر يک ايده نظري را دنبال کند و به تعبیر خود استاد می گوید که من هر جا که دیدم نیازی است برای پاسخگويي به نیاز جامعه ، به آن وارد شدم. به دل استاد ماند که آن دغدغه اي که خود استاد داشت را در حوزه دانشی رو دنبال کند. دغدغه استاد پاسخگویي به مسائل جوانان ، به مسائل جامعه و پاسخگويي به سوالات زنان جامعه است. استاد برای اینکه بتواند مفهوم را به مخاطب برساند بسياري از اوقات شروع به توليد مفاهيم کرده است و مفهومي تازه تولید مي کرد.

رسا- شهید مطهری چگونه اندیشه خود را به مخاطب القاء می کند؟

یک نکته جدي که شهيد مطهري در مقام معلمي دارا است، نظام فکری او است ولی او خود نظام فکری دارد و به مخاطب هم نظام فکری می دهد. نظام فکري به اين معنا که برخی اهل مطالعه اند پراکنده مطالعه کردند اما ذهن آنها انباری است که مجموعه زیادی کتاب در دست دارد اما این کتاب های متعدد هر کدام با یک مکتب، با یک نگاه است.
 اگر مباحث استاد رو به مرور بخوانيد متوجه مي شويد که این ها همگی تکه های یک پازل بزرگ هستند به اسم جهان بینی اسلامی و به اسم فهم عقلاني از دين. اين تکه هاي پازل را بخاطر اینکه نظام فکری دارد و به نظام فکري مخاطب منتقل می کند و فردي که وارد سير مطالعه آثار ايشان مي شود مي تواند به اين نظام ارزشمند دست پيدا کند.

رسا- ویژگی منحصر به فرد شهید مطهری چه بود؟

استاد مطهري به مثابه يک مسيري است که رودخانه‌های آب گوارا را به زمين هاي خشک متصل ميکند. زبان جامعه شايد زبان برخي کتب مثل الميزان را به خوبي متوجه نشود ، استاد مطهري به مثابه يک پلي است که مثلا الميزان را براي مخاطب ساده ميکند و آن مباحث فلسفي که در مکتب علامه آموخته را اينجا براي مخاطب با زباني ساده و روان بيان ميکند و تا آخر عمر به این شاگردی ادامه میدهد و لذا شهید مطهری هر روز از روز قبل متفاوت تر است و در حال رشد و در حال حرکت است و شما می‌بینید که حتي سبک نگارش و نوشتارشان هم در اواخرعمر ايشان متفاوت شد ،  ما شهید مطهری را مي توانیم یک معلم تمام‌عیار نام ببریم. معلمي که در اواخر عمرش رویکردش بیشتربه سمت قرآن رفت و شما عمده تفاسيري که از ايشان مشاهده مي کنيد برای بازه های آخر عمر استاد مي باشد. این معلم، معلمي بود که نه يک معلمِ یک طلبه یا یک دانشجو بلکه معلم جامعه بود.