بررسی آثار علامه حسن زاده در هشت رشته مختلف

حجت الاسلام ولی الله عیسی زاده نماینده طلاب آمل در مجمع نمایندگان طلاب حوزه علمیه قم به خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، گفت: آثار علامه را می توان در 8 بخش عرفانی، کلامی، فلسفی، فقهی، ادبی، نجوم، تفسیری و روایی تقسیم کرد و آثار مهم هر بخش را می توان معرفی کرد؛ در مطالعات عرفانی اولین کتاب که همه می توانند از آن استفاده کنند کتاب الهی نامه است.

وی در ادامه معرفی کتب عرفانی علامه گفت: رساله «انه الحق»، «لقاءالله»، «نوره الحق» و «دروس معرفت نفس» از مهم ترین کتب عرفانی علامه حسن زاده آملی بوده و یکی از برجسته ترین این کتب ها کتاب «انسان در عرف عرفان» است که به مقام معظم رهبری تقدیم کردند؛ آیت الله خامنه ای سال 77 سفری اختصاصی به آمل داشتند که علامه حسن زاده این کتاب را همراه با یک تقدیم نامه بلند به رهبری هدیه می دهند از همین رو توصیه می کنم مردم هم این کتاب را بخوانند.

حجت الاسلام عیسی زاده تأکید کرد: علامه تمثلات روحی خودش را در کتاب «انسان در عرف عرفان» قیده کرده است که برای طلاب و عموم مردم بسیار مفید است؛ برخی کتب دیگر بسیار تخصصی و سخت است مثل تصحیح و تعلیق شرح فصوص قیطری یا تصحیح و تعلیق شرح فصوص خوارزمی که خیلی تخصصی به عرفان می پردازد.

استاد سطح عالی حوزه علمیه قم با اشاره به تعداد کم اما قوت علمی فراوان آثار فلسفی آیت الله حسن زاده، گفت: الاصول الحکمیه، ترجمه و شرح چند نمط از اشارات بوعلی، تصحیح و تعلیق کتاب شفا و کتاب آغاز و انجام، دروس اتحاد عاقل و معقول و عیون مسائل نفس از کتاب های بسیار دقیق فلسفی ایشان است.

وی ادامه داد: آثار کلامی متعددی از علامه به یادگار مانده که مهم ترین آن‌ها «رساله حول الرؤیه»، «رساله فی الامامه» تصحیح و تعلیق بر کشف المراد و یک کتاب مهم با نام «فصل الخطاب فی عدم تحریف الکتاب ربّ‌الارباب» در مقابل کتاب میرزاحسین نوری نگارش کردند؛ کتابی توسط میرزا حسین نوری با نام «فصل الخطاب فی تحریف الکتاب» در تحریف قرآن نوشته شده که علامه در پاسخ کتاب خود را در عدم تحریف قرآن نوشت.

نماینده طلاب آمل در مجمع نمایندگان طلاب گفت: در بحث های تفسیری حضرت استاد حسن زاده آملی کتب داشته که مهم ترینش «انسان و قرآن»، تصحیح تفسیر «منهج الصادقین» بوده و همچنین «انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه» و «تصحیح نهج البلاغه» هم از کتاب روایی مرحوم حسن زاده است؛ منهاج البلاغه کتابی در شرح نهج البلاغه بوده که تکمله ای توسط علامه در کتاب نوشته شده است.

حجت الاسلام عیسی زاده آملی اظهار داشت: برخی از این آثار منبع است نه اینکه کتاب درسی باشند و نزدیک 200 اثر دارند که منبع درجه یک حساب می شوند؛ بسیاری از این آثار به تنهایی توسط استاد نوشته و حتی ویراستاری شده و شاگردان خیلی کمی از آن استفاده کردند.

وی در ادامه افزود: در مباحث فقهی هم آثاری داشته و حاشیه هایی بر عروه الوثقی نوشت چون در بعد فقهی هم بسیار مسلط بود؛ از حضرت علامه سؤال کردم که مؤمنینی از شما تقلید می کنند آیا می توانند تقلید کنند و در حج چه کنند که علامه حسن زاده در پاسخ فرمود مشکلی ندارد تقلید کنند؛ حتی رساله ای در مناسک حج حول مناسک حج دارند که در پاسخ به سؤال من معرفی کردند.

این شاگرد علامه حسن زاده آملی با اشاره به تبحر آیت الله حسن زاده آملی در علم نجوم، اظهار داشت: استخراج جداول تقویم، رساله فی ظل که در تعیین قبله مسجد النبی نگاشته شده کتبی هستند که در علم نجوم بسیار مورد استفاده هستند؛ کتب ادبی و دیوان اشعار استاد در ادبیات فارسی و عربی و حتی زبان طبری بسیار جالب توجه است؛ علامه سروده های سنگین عرفانی داشته و گلستان سعدی و اصول کافی را تصحیح کرده و کتبی عمومی مثل کشکول و ده رساله در فارسی هم از این عالم سالک قابل استفاده است.

بسیار مهمان نواز بود

حجت الاسلام عیسی زاده با اشاره به ویژگی های اخلاقی علامه تأکید کرد: حسن خلق او سرآمد در حوزه بود و از طلاب محترم و مراجعینی که به محضر علامه شرفیاب می شدند با دیده باز و روی گشاده پذیرایی می کرد و همچنین نسبت به همه اقشار مهربانی و مهمان نوازی داشت؛ در اوقات بسیاری جمعیتی زیاد به محضر استاد می رسیدند و از سیر و سلوک می پرسیدند که در پاسخ می گفت فقط واجبات را انجام دهید و از محرمات دوری کنید و مقداری هم به مستحبات اهمیت دهید.

وی افزود: نسبت به طلاب دستگیری داشت و مشکلاتشان را حل کرد به همین دلیل در بحث های خانوادگی مراجعه می کردند و علامه کمک می کردند؛ روز سوم شعبان به منزل علامه رسیدم که طلاب در صفی بودند و برای دستبوسی علامه آمده بودند که علامه گفت به جای اینکه دست من را ببوسید دست پدر و مادرتان را ببوسید؛ این توصیه و صحنه برای من درس شد و از آن روز هر دفعه که از قم به مازندران می رفتم رعایت می کردم و دست والدین خود را می بوسیدم.

وی در پایان تصریح کرد: طلاب و اساتید برای مطالعه آثار استاد باید سیر مطالعاتی داشته باشند و کتاب های سنگین را یقینا باید با استاد ببیند و خود علامه همیشه تأکید بر استاد داشته و مثال می زدند آهن هم باید در کوره آبدیده شود تا شمشیر تیز شود و طلبه نیز باید توسط استاد ملا شود و مطلب را بر جان طلبه بنشاند.

گفتنی است نوشته از مرحوم علامه حسن زاده در تقدیم کتابشان به رهبر انقلاب که در متن مصاحبه توسط استاد عیسی زاده تأکید شده بود در ادامه آمده است.

تقدیم نامه علامه خامنه ای کبیر

بسم الله الرحمن الرحیم

الم تِلْکَ آیَاتُ الْکِتَابِ الْحَکِیمِ هُدًی وَ رَحْمَةً لِلْمُحْسِنِینَ

با سلام و دعای خالصانه و ارائه ارادات بی پیرایه جاودانه به حضور باهرالنور رهبر عظیم الشأن کشور بزرگ جمهوری اسلامی ایران حضرت آیت الله معظم، جناب خامنه ای کبیر (متع الله الاسلام والمسلمین بطول بقائه الشریف)، این اثر نمونه دوران را اعنی رساله انسان در عرف عرفان را به پاس تجلیل و تکریم و ابراز شادمانگی از نزول اجلال آن یگانه دوران در دارالاسلام و الایمان شهر هزار سنگر آمل مازندران، از جانب خودم و از جانب همه شهروندان بزرگوار این بلد طیب و خطه شهرستان آمل بلکه از جانب همه فرزانگان گرامی و گرانقدر استان مازندران، به پیشگاه مبارک آن ولی به حق که مصداق بارز رساله است با کمال ابتهاج و انبساط تقدیم می دارم وعزت و شوکت روزافزون آن قائد اسوه زمان را همواره از حقیقه الحقائق خداوند سبحان مسئلت دارم.

یارب دعای خسته دلان مستجاب کن.