مژده دهید باغ را بوی بهار می‌رسد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، با انقلاب بهاری طبیعت هر برگ سبزی از درختان درنظرهوشیاران دلالتی است بر بزرگی خداوند متعال. و این نو شدن طبیعت باید سرمشقی باشد برای نو شدن حال و احوال جان و روح انسان.

اسلام و آداب و رسوم پیشینیان

منطق فرهنگ غنی اسلام، منطق خردورزی، گفت وگو و داد و ستد با آداب و رسوم و فرهنگ های گذشته و هم عصر خود است، و تا با سنتی غیر اخلاقی و غیر عقلانی رو در روی نگردد، سنت ها را در دل خود جای می دهد و آن ها را به رنگ الهی در می آورد. عید نوروز نیز از آن جا که سنتی دیرپا و هماهنگ با عقل سلیم انسانی بود، نه تنها مهر تأیید اسلام را گرفت، بلکه بر آداب وسنت های پسندیده اسلامی آن نیز تأکید شد.

اسلام وا حترام به سنت های قومی

مرحوم دکتر زرین کوب، در کتاب کارنامه اسلام، درباره این که مسلمانان و حکومت اسلامی، آداب و رسوم هر منطقه را محترم می شمرد، آورده است: «ضمن این که حوزه وسیعی، تحت حکومت و شریعت اسلامی اداره می شد، سنت های هر محل تا آن جا که با شریعت سازگاری داشت، حفظ می شد و ادامه می یافت؛ در شام و مصر، سنت رومی و در عراق و فارس، سنت ساسانی. فرهنگ و آداب و رسوم خاص هر قوم تا آن جا که در تضاد با روح اسلام و توحید و یگانگی خدا نباشد، ملحوظ و محترم است».

اسلام، نوروز را به رسمیت می شناسد

نوروز و آداب و رسوم آن، از سنت های باستانی ایرانی است. اسلام این سنت نیکو را با صبغه و رنگ دینی درآمیخت و دعاها و اعمال مستحب بسیار را در آن گنجاند ؛ در واقع اسلام، نوروز را به رسمیت شناخت و محتوای انسانی و معنوی به آن بخشید.

معنای لغوی عید

«عید» از ریشه «عاد یَعود» و به معنای بازگشت است. هم عیدهایی که بشر در تاریخ خود ثبت کرده، در این خصوصیت مشترکند؛ از اعیاد کهن گرفته تا عیدهای ملی و مذهبی، همه حکایت از واقعه ای خاص و شایان توجه دارند؛ واقعه ای ارزش مند که انسان ها از یادآوری آن به وجد می آمده اند و لذت می برده اند.

عید نوروز نیز از سنت ها و باورهای کهن ایرانیان و فصل شور و شادی و شعف آنان بوده است.

معنای اصطلاحی عید

اگرچه «عید» به جشن سالانه ای گفته می شود که هرسال با بازگشت خود، سرور و نشاط را به قوم، نژاد یا ملتی باز می گرداند، معنای ژرف تر آن، بازگشت انسان به ریشه آسمانی خویش و رجعت روحی و معنوی به مبدئی است که او را آفریده و از او پیمان گرفته است تا شأن بندگی و اطاعت را رعایت کند. آداب مذهبی و معنوی، همانند غسل و نماز و روزه مستحبی نوروز، به همین امر توجه می دهد که عید را فرصتی برای غفلت از خدا و غرق شدن در بازی های دنیا نپنداریم؛ چه آن که جشن حقیقی انسان، زمانی است که بتواند شیطان را از حریم خویش براند و به گونه درونی و معنوی به سوی خدای خویش بازگردد.

روایات نوروز

بیشتر روایاتی که در کتاب های حدیث درباره نوروز آمده است، به نوعی به تأیید این واقعه و موقعیت تاریخی اشاره دارد. شاید مهم ترین و مفصل ترین روایتی که در تأیید نوروز مورد استفاده قرار می گیرد، روایتی است که «مُعلّی بن خُنیس» که یکی از یاران امام جعفر صادق علیه السلام بوده، از آن حضرت نقل کرده است. در این روایت به چندین واقعه بزرگ و مهم در نوروز اشاره شده و به گونه ای ضمنی، بر احترام به این روز سفارش شده است.

جایگاه نوروز در میان روزهای دیگر

«مُعلی بن خنیس»، از یاران امام صادق علیه السلام ، می گوید: در روز نوروز به خدمت امام صادق علیه السلام رسیدم، حضرت فرمودند: «آیا این روز را می شناسی؟» گفتم: «فدای تو گردم، این روزی است که عجم آن را تعظیم می کند ود ر این روز هدیه ها برای یک دیگر می فرستند». سپس حضرت به توصیف نوروز پرداخته و فرمودند: «ای معلی! نوروز، روزی است که خداوند از بندگان خود عهد گرفت که او را به یگانگی بپرستند و چیزی را شریک او قرار ندهند و ایمان به پیامبران و امامان آورند. و آن روز، نخستین روز طلوع خورشید است و در این روز، گل ها و شکوفه های زمین آفریده شد.»

هم زمانی نوروز با بسیاری از رخدادهای تاریخی

یکی از دلایل ارجمندی نوروز، هم زمانی این روز با بسیار از رخدادهای تاریخ ساز و ارزشمند دینی است. در روایت معلّی بن خُنیس از امام صادق علیه السلام آمده است که نوروز، روز استقرار کشتی نوح بر کوه جودی، نزول جبرئیل بر پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم ، شکسته شدن بت های کعبه به دست ابراهیم علیه السلام و حضرت علی علیه السلام ، روز بیعت اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم با علی علیه السلام به دلیل امیرمؤمنان شدنش و روز پیروزی ایشان بر اصحاب نهروان بوده است.

اعمال مستحبی عید نوروز

معلی بن خُنیس، در روایتی از امام صادق علیه السلام نقل کرده است که ایشان می فرمایند: «هنگام نوروز غسل کن و پاکیزه ترین لباست را بپوش و به خوش بوترین عطر، خود را معطر ساز و آن روز را روزه بدار.» از این روایت، مبارکی عید نوروز در فرهنگ دینی به روشنی مشخص می شود.

امیر مؤمنان شیرینی نوروز را پذیرفت

در فرهنگ اسلامی، بر تأیید نوروز، دلایل عقلی و نقلی بسیار آورده اند؛ از جمله آن که مقداری شیرینی، خدمت حضرت علی علیه السلام تقدیم کردند. حضرت از علت آن پرسیدند، در پاسخ گفتند: این شیرینی به سبب نوروز است. حضرت فرمودند که نوروز ما هر روز است و در نقلی دیگر فرموده اند که هر روز را برای ما نوروز قرار دهید. پذیرفتن شیرینی و شوخی آن حضرت که چون هر روز ما نوروز است پس برای ما شیرینی بیاورید، می تواند تأیید ضمن نوروز نیز پنداشته شود.

پیام امام خمینی (ره) درباره عید نوروز

حضرت امام خمینی رحمه الله در پیامی به مناسبت عید نوروز چنین فرمودند: (ان شاء الله این عید سعید و این سال نو بر همه مسلمین و ملت شریف ایران، بر خواهران [و] برادران مبارک و مسعود باشد... تمام قلوب و تمام ابصار و بصیرت ها در دست خدای تبارک و تعالی و ید قدرت اوست. اوست که تدبیر می کند جهان را، لیل و نهار را، و اوست که قلوب را متحول می کند و بصیرت ها را روشن می کند، و اوست که حالات انسان را متحول می کند و ما ان را در ملت عزیز خودمان، در زن و مرد، در کوچک و بزرگ یافتیم. این تقلیب قلوب که قلب ها از امال دنیوی و از چیزهایی که در طبیعت است بریده بشود و به حق تعالی پیوسته بشود و بصیرت ها روشن بشود و صلاح و فساد خودشان را به وسیله بصیرت بفهمند، در ملت ما بحمدالله تا حدود چشم گیری حاصل شده است و من امیدوارم که در این سال جدید به اعلا مرتبت خودش برسد).

عید نوروز در کلام مقام معظم رهبری

مقام معظم رهبری در جواب سوالی درباره عید نوروز فرمودند: (اسلام با اداب و سنن ملت های مختلف سر جنگ ندارد. گرچه که در اسلام اداب و سنن خاصی هست، هیچ اشکالی ندارد که ملت های گوناگون در کنار اداب و سنن اسلامی، اداب و سننی را که از قرن ها تجربه یا عادت یا به هرحال از گذشتگانشان به ارث برده اند، حفظ کنند. تنها یک شرط باید مورد ملاحظه قرار بگیرد و ان این است که این اداب و سنن ملت ها با روح اسلام منافاتی نداشته باشد و هدف گیری حرکت اسلامی را مختل نکند... می دانیم که هدف اصلی اسلام عبارت است از به کمال رساندن معنوی انسان ها که این هم در سایه تحقق یک اجتماع بر معنای توحید، عملی است و لا غیر... هر سنتی در جامعه که با این جهت گیری مخالفت بکند، با اسلام مخالف است و اسلام ان را قبول نمی کند... حالا یک ملتی رسمش این است که اول بهار را جشن می گیرد و حلول بهار را برای خودش یک روز نو، روز شیرین و روشنی می داند، این چه اشکالی دارد؟ نوروز یعنی، روز نو، یعنی، اولین روز سال نو و مبدا سال را هم اول بهار می گیرد. این چیزی نیست که اسلام با ان مخالفت کند.)

برخی از آداب و رسوم پسندیده نوروز

۱.نظافت و خانه تکانی

بدون شک، اگر بخواهیم عید نوروز برای ما یک عید واقعی باشد باید به ارزش های اسلامی این عید که در سایه تعالیم اسلامی رنگ دینی پیدا کرده توجه کنیم و از ضدارزش های ان که رسوبات ارزش های جاهلی و از سنت های دوران اتش پرستی است دوری جوییم. یکی از رسم های نیک در عید نوروز نظافت و خانه تکانی است که بر اساس ان، مردم قبل از رسیدن سال نو تحولی در زندگی خود ایجاد می کنند و نشاط خاصی را به زندگی خود می بخشند. پس بیایید اکنون که بهار از راه می رسد هم زمان با نظافت خانه هایمان، خانه دل خود را نیز از زنگار چندین ساله ی غفلت بزداییم. راستی! چرا مسکن خویش را همواره می روبیم و می شوییم ولی قلب خویش را که مسکن معناست، هیچ گاه نمی روبیم و غبار از ان نمی زداییم و به دست فراموشی می سپاریم؟

۲.صله رحم

یکی از سنت های حسنه و با ارزش عید نوروز که تا روز سیزده نوروز رایج است، دید و بازدیدها است که میان فامیل و دوستان انجام می گیرد. این سنت نیکو که در کتب روایی ما به عنوان (صله رحم) نام برده شده است، همواره مورد توجه پیشوایان معصوم علیه السلام بوده و ان بزرگواران، پیروانشان را به این مهم بسیار سفارش می کردند. فرهنگ صله رحم، روح را شاداب و دل و جان را از چشمه سار عواطف و محبت ها سیراب می سازد. متاسفانه نداشتن فرصت برای برخی از مردم بهانه ای برای ترک این دستور دینی یا سهل انگاری در ان زمینه است. تعطیلات نوروزی، فرصتی خوب برای دید وبازدید است. این رابطه ها را باید قدر دانست و محکم تر ساخت.

۳.توجه به قرآن

حضور قران در اداب اجتماعی نوروز به گونه ای است که امروزه از ارکان سفره عید به شمار می رود و نیز قرایت قران و بوسیدن ان در ساعت تحویل سال از جمله اداب سال تحویل است. امید ان که زمان قران بر سر سفره گذاشتن، قران هم چنان بر مغز و فکر ما حاکم شود تا ان را قانون زندگی خویش در همه ابعاد ان بشناسیم.

۴.هدیه دادن

هدیه دادن از رسوم معمول عید، و در میان مردم از قدیم معمول بوده است. در روایتی امده است که شخصی هدیه ای برای امام علی علیه السلام اورد و عرض کرد: (این هدیه به مناسبت نوروز است). حضرت فرمود: (هر روز برای ما نوروز و روزی نو است). در کتاب سایه افتاب امده است: (در روز عید نوروز به خدمت امام خمینی رحمه الله رسیدیم. حضرت امام با نشاط تر از روزهای گذشته و متبسم و با قبای نو وارد شدند و به افراد حاضر چندبار (مبارک باشد) گفتند. سپس خودشان سراغ سکه های یک ریالی را گرفتند و در کف دست قرار دادند. افراد حاضر نیز بعد از دست بوسی هرکدام چند عدد برداشتند. مشابه این برنامه در نوروز سال های دیگر نیز تکرار می شد). نکته مهم در مورد هدیه دادن ان است که در این باب باید از افراط و تفریط و تکلف خودداری و به وضع اقتصادی افراد و جامعه اسلامی توجه کرد.

۵.مسافرت رفتن

یکی از کارهایی که در ایام نوروز بیشتر از زمان های دیگر مورد توجه قرار می گیرد، به مسافرت رفتن است. سفر در اسلام داری ارزش و جایگاه والایی است. قرآن کریم به عنوان منبع اولیّه معارف اسلامی، هفت مرتبه انسان را به «سیر فی الارض» یا گردش در روی زمین فرا خوانده است. در حديثى به نقل از رسول خدا(صلى الله عليه و آله) آمده است: «لَوْ يَعْلَمُ النَّاسُ رَحْمَةَ اللَّهِ لِلْمُسَافِرِ لَأَصْبَحَ النَّاسُ عَلَى ظَهْرِ سَفَرٍ إِنَّ اللَّهَ بِالْمُسَافِرِ رَحِيم‏ٌ» (اگر مردم شفقت و رحمت خدا به مسافر را مى ‏دانستند، همگى اقدام به مسافرت مى ‏كردند، همانا خداوند به مسافران مهربان است).