راهکارهای تحقق شعار سال/ نام‌گذاری های اقتصادی، نشانه توجه رهبری به معیشت مردم

شعار سال ۱۴۰۱ توسط رهبر حکیم انقلاب اسلامی با نگاهی عالمانه و واقع بینانه تعیین شده و جای امید فراوان است که در پرتو همت مسئولان کشور و آحاد مردم، سال ۱۴۰۱، سال عبور از این مشکل و کاهش چشمگیر آن باشد. مشکل آزاردهنده کشور، مشکل اقتصاد و معیشت مردم است.

از منظر ولایت "تولید" همان اکسیر حلّال این مشکل است. اکسیر "تولید" برای حل مشکل اقتصادی کشور، برگرفته از نگاه های کارشناسانه و صاحب نظران در حوزه اقتصاد است. از همین رو کلید واژه تولید در شعارهای سال های گذشته، به صورت پررنگ تکرار شده است. شعارهایی چون: «تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی» در سال ۱۳۹۱، «اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال» در سال۱۳۹۶، «رونق تولید» در سال ۱۳۹۸، «جهش تولید» در سال ۱۳۹۹ و شعار «تولید؛ پشتیبانی ها، مانع زدایی ها » در سال۱۴۰۰، نمونه هایی از این دست شعارها هستند.

در همین راستا خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، با حجت الاسلام محمدعلی لیالی عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی گفت و گویی داشته است.

متن کامل این گفت و گو به شرح زیر است.

رسا- نظر شما درباره نوع انتخاب و نام گذاری سال 1401 توسط رهبر معظم انقلاب اسلامی چیست؟

درباره نام گذاری سال 1401 به نام تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین توسط رهبر معظم انقلاب اسلامی چند نکته قابل گفت و گو است.

بیش از 43 سال است که انقلاب اسلامی همراه با فراز و فرودها، دستاورها و توفیقات متعددی روبه رو بوده است اما در برخی از موارد نیز با عدم توفیق ها، عدم گذشت ها و عبرت هایی همراه بوده است که دستاورهای بسیاری را در پیش روی ما قرار داده است که عبرت های بسیاری از چهار دهه انقلاب اسلامی تحقق پیدا کرده است؛ چهار دهه ای که با رهبری امام خمینی(ره) و هدایت رهبر معظم انقلاب اسلامی و هدایت آنان با نظریه امامت و امت به خوبی سپری شد.

از سال ۱۳۸۷ یعنی سال‌های پایانی دهه ۸۰ رهبر معظم انقلاب با سبک و سیاق خاصی سال ها را نامگذاری کرده اند که مهم آن این است که بدانیم فلسفه نامگذاری این سال‌ها چه بوده است؟

برای فهم فلسفه آن، می شود دلایل مختلفی را مطرح کرد که یکی از آن دلایل، جهت دهی مدیریت اجرایی کل کشور به سمت و سوی موضوعی خاص و شعار سال است و جالب این است که در این سال‌ها عموماً محوری‌ترین شعار سال انتخابی توسط رهبر معظم انقلاب اسلامی بحث اقتصاد بوده است که از تولید گرفته تا اقتصاد مقاومتی و مانند اینها نشان از این دارد که رهبر معظم انقلاب اسلامی بر چند نکته توجه داشته اند.

اولین نکته مورد توجه رهبری معظم، اهمیت دادن به اقتصاد و معیشت مردم بوده است که برای ایشان این امر خیلی مهم است و باید حاکمیت و حکومت سیاسی با حکمرانی اسلامی به معیشت مردم به خصوص به اقشار پایین دست که فقرا و محرومین جامعه هستند توجهی ویژه داشته باشد.

دوم اینکه این نوع نام گذاری ها نشان از این دارد که جمهوری اسلامی در همه عرصه ها یا در اکثر عرصه ها موفقیت های نسبی و قابل توجهی داشته است؛ اما در مسئله اقتصاد با همه توفیقاتی که تا به حال به دست آورده است ولی با چالش ها و موانع و محدودیت های جدی نیز روبه‌رو بوده است و حتی می توان گفت که در بخشی از اقتصاد کشور با ناکارآمدی های جدی و ملموسی مواجه بوده است.

نکته سوم که بسیار مهم بوده و در فلسفه نامگذاری سال ها -به خصوص در این سال- باید مد نظر قرار گرفته شود، چالش تحریم ها است و مردم و جامعه ما باید بدانند که ما با چالش تحریم اقتصادی همه جانبه که از تولید گرفته تا نحوه فروش و تبادل محصولات و روش چرخش مالی آنان را شامل می شود، مواجه هستیم و ایران اسلامی با تحریم های همه جانبه شدیدی روبرو گردیده است.

وقتی رهبر معظم انقلاب اسلامی سال ۱۴۰۱ را سال تولید و اشتغال آفرینی با تکیه بر شرکت‌های دانش بنیان نام گذاری کرده اند یکی از فلسفه‌های آن همین چالش های اقتصادی و تحریم بوده است که وظیفه همه مدیران، مسئولان، تصمیم گیران و تصمیم سازان نظام اسلامی این است که باید این شعار را به مانند شعار صرف نگاه نکنند؛ بلکه به نوعی خط دهی و جهت دهی برای حرکت انقلاب اسلامی به سمت آینده قلمداد کنند که در واقع نیز تعیین سمت و سوی حرکت واحد و هماهنگ مسئولان انقلاب اسلامی برای رسیدن به اهداف والای انقلاب و سیاست های تعیین شده برای آن است.

طبیعتاً در گام اول وظیفه اول در عمل به این شعارها متعلق به مدیران و مراکز تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر کشور است که باید با همکاری و همیاری ملت و با تکثیر و تولید مراکز تولیدی و اقتصادی در جهت اشتغال آفرینی گام بردارند.

شعار، شعار هدفمند و پر محتوایی است و بحث تولید و دانش بنیان و محصولات کشور و اشتغال آفرینی و اشتغال زایی در صورتی که با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان اتفاق بیفتد، بسیاری از مشکلات کشور اعم از بیکاری و سختی معیشت به‌خصوص برای اقشار کم درآمد، محرومین، کشاورزان و بسیاری از اقشار مختلف جامعه حل و فصل خواهد شد.

رهبر انقلاب اسلامی در پیام نوروزی خویش بیان داشتند که برخوردهای همایشی و نمایشی با شعارهای انتخابی برای سال ها که به صورت دهها نمایش و همایش برگزار می شود نباید صورت بپذیرد و در عرصه اجرا و قانون نویسی و عرصه مدیریت اجرایی کشور خاک خورده و تولید و اشتغال در کشور رخ ندهد.

اشتغال آفرینی باید در سراسر کشور پراکنده شده و تمام استان ها و شهرستان ها در امر تولید نقش آفرینی کنند.

باید استعدادهای تولید و اشتغال در کشور شناسایی شده و در عرصه تولید مورد استفاده قرار گیرند و در بحث آمایش های سرزمینی، تولید مورد توجه قرار گیرد و به ظرفیت‌های استان ها و قابلیت تولید محصولات و اشتغال آفرینی در هر کدام از شهرها مطالعات جدی صورت پذیرد و کارها کارشناسی شده و کارشناسانه به پیش رود تا تولید شکل بگیرد.

وقتی در شهری مثل مازندران و گیلان که از لحاظ آب مشکلی ندارند، صنایعی را که نیاز به آب فراوان ندارد ایجاد می‌کنند و در مقابل در شهری مثل یزد که شهری کویری و کم آب است، تولید محصولات کشاورزی با نیاز فراوان به آب راه اندازی می کنند حتماً امری غیرکارشناسانه و غیر تخصصی است که باید مسئولان  به این موارد نیز توجه ویژه ای داشته باشند.

تولید باید در جهت تأمین مایحتاج عمومی و نیازهای اساسی کشور شکل بگیرد و با هویت ملی، اسلامی و نیاز ملی ما تناسب داشته باشد؛ به خصوص در عرضه کالاهای اساسی؛ تولید زمانی شکل پیدا کرده و رونق می‌گیرد که تجربه مردمی و اقتصاد مردمی شکل پذیرد؛ نه تجربه های دولتی و تجربه های ناکارآمد و شکست خورده دولت‌ها؛ لذا اگر مردم و جامعه در عرصه تولید و اشتغال آفرینی جهت‌دهی شده و به دولت کمک برسانند، قطعاً اقتصاد کشور از پویایی های لازم برخوردار خواهد شد.

رسا- برای تحقق شعار سال ۱۴۰۱ چه راهکارهایی را ارائه می دهید؟

اولین راهکار این است که در بحث تولید باید جامعه و مردم به صورت هماهنگ و یکپارچه ساماندهی و جهت دهی شوند تا تحقق برنامه‌های اقتصادی کشور در عرصه تولید بیشتر شوند.

بحث تولید بحث بسیار مهمی است و در تفکر دینی ما نیز تولید بیشتر مورد توجه قرار گرفته است؛ اما مصرف بیشتر را قبول نداریم؛ لذا باید تا زمانی که توانایی داریم تولید را بیشتر کنیم و بعد از تأمین و برطرف کردن نیازهای خود در کشور، به سمت و سوی صادارات حرکت کنیم؛ چرا که اقتصاد و تولید کلید حل بسیاری از مشکلات کشور است.

دومین راهکار این که تولید باید با محوریت دانش بنیان باشد؛ یعنی پیشرفت عادلانه و حل مشکلات کشور بخصوص فقر زدایی و رفع بیکاری بر اساس تولید دانش بنیان برطرف خواهد شد و باید به بحث تولید نگاه علمی و فناورانه داشت؛ چراکه نگاه علمی و فناورانه بر اساس اقتصاد و فعالیت های اقتصادی مهمترین ویژگی اقتصاد دانش بنیان و تولید دانش بنیانانه است و نسبت به افزایش تولید باید هزینه‌های تولید و شرکت‌های دولتی تولیدی تقویت شده و در عرصه رقابت از توانایی لازم برخوردار شوند.

تولیدی که نگاه آن به بازارهای مصرف در داخل و خارج از کشور باشد و به صورت علمی و دانش بنیان فعالیت کند می توانند قابلیت رقابت با کشورهای تولید محور را نیز به دست آورد.

سومین راهکار این است که باید به شبکه های توزیع از تولید تا مصرف توجه ویژه ای داشته باشیم؛ به عنوان مثال ممکن است گاهی اوقات همه کشاورزان به کاشت هم زمان سیب زمینی اقدام کنند و این امر اگر در شبکه توزیع قرار نگیرد سبب متضرر شدن کشاورزان خواهد شد؛ چیزی که تقریباً هر ساله در اقصا نقاط کشور به وفور مشاهده می شود و عدم توزیع و شبکه سازی مناسب و یا تامین مصارف داخلی و صادرات الباقی آن به کشورهای دیگر ملموس و غیرقابل انکار است و یکی از مشکلات همیشگی کشور ما بوده است؛ چنانکه مشاهده می شود میوه کشاورزان استان‌های غرب کشور هر ساله به دور ریخته شده و یا به خوراک دام ها تبدیل می شوند و به خاطر عدم مدیریت از سوی دولت و عدم وجود شبکه توزیع و صادرات محوری محصولات همه به دور ریخته می شوند.

دولت و مسئولان اجرایی کشور باید علاوه بر این که به فکر تامین نیاز داخل کشور باشند در فکر صادرات مازاد محصولات نیز باشند و در تولید دانش بنیان با تولیدات اقتصادی با واسطه‌ها و دلال‌ها و دلالی گری ها مقابله جدی کنند.

اگر اقتصاد کشور گرفتار حلقه‌های واسطه و واسطه گری شود، هم تولید و تولید کنندگان متضرر می‌شوند و هم مصرف‌کنندگان ضرر خواهند دید؛ بنابراین باید مافیای واسطه‌گری و دلالی گری و مافیای واردات کنترل شوند و این وظیفه نهادهای نظارتی، دستگاه های قضایی، نهادهای اطلاعاتی و امنیتی کشور است که باید جلوی همه مافیا های اقتصادی کشور را بگیرند.

متأسفانه امروزه مافیا های بزرگ بر اقتصاد ایران چمپره زده اند؛ به گونه ای که معمولاً محوریت اداره امور اقتصادی کشور از دست دولت، مردم، وزارت صمت، کشاورزی و دیگر ارگان های دولتی خارج شده است و نقش آنان در تولید و مدیریت نقش موثری نیست و همه امور، از نحوه تولید گرفته تا چگونگی تولید و حتی تعیین نوع محصولات برای کاشت و برداشت و همه و همه به دست مافیا های بزرگ اقتصادی شکل می‌گیرد؛ این بزرگ ترین مانع و مشکل در اقتصاد کشور انقلاب اسلامی ایران است.

بنابراین باید به عرصه تولید محور و دانش بنیان توجه کرد و باید تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور افزایش پیدا کند و طبق فرمایش رهبر انقلاب اسلامی حداقل به دو یا سه برابر تعداد افزایش یابد که علاوه بر افزایش کمی، به افزایش کیفی نیز توجه داده شود.

بحث تولید باید با توجه به علم روز و فناوری های پیشرفته مورد توجه قرار گیرد و روز به روز رونق پیدا کند.

رسا- برای تحقق شعار تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین به چه مواردی باید توجه شود؟

برای تولید دانش بنیان و ایجاد اشتغال باید به تولیدات کشاورزی و خودکفایی در نیازهای انسان و دام توجه ویژه‌ای داده شود و نیازهای اساسی انسان از دام و دیگر کالاهای های اساسی مورد توجه واقع شده و تامین شوند؛ باید ارگان های مربوط به تولید، به وظایف محوله قانونی خود با دقت کامل عمل کنند و در این راستا لازم است ستادی تشکیل شود تا ناهماهنگی‌های موجود بین وزارتخانه جهاد کشاورزی و اداره صمت به خصوص با بانک مرکزی و سازمان برنامه و بودجه را برطرف کند تا تولیدات کشور گرفتار بروکراسی های اداری نشود.

کشور نباید محتاج واردات کالاهای اساسی باشد و باید کالاهای اساسی در داخل کشور به وفور تولید شده و تامین شوند و از همه مهمتر این که در عصر تولید دانش بنیان و اشتغال آفرینی باید به نیروهای جوان که متخصص و فناور باشند توجه شود؛ چیزی که بحمدالله در کشور ما به وفور یافت می‌شود و جوانان تحصیل‌کرده و متخصص فراوانی در کشور وجود دارد.

باید دولت از شرکت ها و کارگاه های کوچک زودبازده و مشاغل خانگی حمایت کرده و تولیدات متنوع و مختلفی در شهرها و روستاهای اقصا نقاط کشور شکل دهد؛ البته معنای اشتغال آفرینی فقط این نیست که شرکت ها و کارخانه های بزرگی تأسیس شوند و هزاران نفر در آن مشغول به کار شوند؛ بلکه اشتغال آفرینی به این است که در هر خانه ای از کشور یک یا چند نفر مشغول به کار باشند و این امر بیشتر در روستاها و شرکت‌های زودبازده میسر است که باید شکل گرفته و مورد اهمیت قرار گیرند.

بنابراین تا اشتغال آفرینی در دستورات اصلی مسئولان و مجریان قانون قرار نگیرد و مورد اهمیت واقع نشود کشور گرفتار مشکلات اقتصادی و بیکاری باقی خواهد ماند و مقابله با بیکاری و فقر و اشتغال و تقویت اقتصاد تحقق پیدا نخواهد کرد.

تولید باید در جهت تأمین مایحتاج عمومی و نیازهای اساسی کشور شکل بگیرد و هم با هویت ملی اسلامی و نیاز ملی ما متناسب باشد به خصوص در عرضه کالاهای اساسی. تولید زمانی شکل و رونق می‌گیرد که تجربه مردمی و اقتصاد مردمی شکل پذیرد و تجربه های دولتی و تجربه های ناکارآمد و شوک شکست خورده دولت‌ها لذا باید مردم و جامعه در عرصه تولید و اشتغال آفرینی جهت‌دهی شده و به دولت کمک برسانند در این صورت قطعاً اقتصاد کشور از پویایی های لازم برخوردار خواهد شد.