سیزدهمین دوفصلنامه علمی ترویجی «سیره پژوهی اهل بیت علیهم السلام» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، سیزدهمین دوفصلنامه علمی ترویجی «سیره پژوهی اهل بیت علیهم السلام»  به صاحب امتیازی دفتر تبلیغات اسلامی شعبه خراسان رضوی-پژوهشکده اسلام تمدنی با مدیرمسئولی و سردبیری سیدعلیرضا واسعی منتشر شد.

این فصلنامه در 6 مقاله منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

عصری‌سازی حدیث؛ مطالعه موردی، سیره ابوطالب(ع)

سید محمدکاظم طباطبایی؛ مرتضی حائری شیرازی

چکیده: عصری‌سازی حدیث، به معنای کشف ملاک و معیاری جهان شمول از سیره معصومین: برای الگوبرداری همه مؤمنان است. افزون بر معصومین(ع)، سیره کسانی که رفتار آنها توسط معصوم تأیید شده نیز می‌تواند در موضوع عصری‌سازی مفید باشد. ابوطالب به عنوان حامی بزرگ پیامبر اکرم(ص)، با حفظ موقعیت پیش از اسلام خود، در شکل­گیری و استمرار جامعه اسلامی نقش مهمی داشت. با وجود عدم بروز رفتار ایمانی، عملکرد او از سوی پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) تأیید شده و آنها صراحتاً به ایمان ابوطالب پرداخته‌اند. از این‌رو مسئله اصلی مقاله این است که آیا عصری‌سازی سیره ابوطالب می‌تواند الگو و معیاری برای مؤمنان امروزی ارائه کند؟ این نوشتار با بررسی تاریخی گزارش‌های مربوط به زندگی ابوطالب در حمایت از پیامبر(ص) و بر اساس تأییدات ائمه از رفتارهای ابوطالب نشان داده است که با ملاک و معیار فرا زمانی و فرا مکانیِ «عصری‌سازی سیره» می‌توان از سیره ابوطالب متناسب با نیازهای روز، الگوسازی کرد.

نقد گزارش سفر پیامبر(ص) به همراه ابوطالب(ع) به شام

رمضان محمدی؛ محمدباقر خزائیلی

چکیده: گزارش نخستین سفر پیامبر(ص) به همراه عمویشان حضرت ابوطالب به شام و ملاقات آنها با بحیرای راهب، از جمله اخبار مشکوک و قصه‌گونه‌ای است که مورد بهره‌برداری دشمنان پیامبر(ص) قرار گرفته است. این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع کهن تاریخی درصدد بررسی این مسئله است که سفر اول پیامبر(ص) به همراه ابوطالب به شام به‌رغم شهرت تا چه اندازه با رویکرد و مبانی تاریخ‌نگاری مانند اصالت سند، انطباق با دیگر گزارش‌های تاریخی و سنجش عقلی قابل پذیرش است؟ یافته‌های مقاله نشان می‌دهد که به‌رغم شهرت و تکرار بسیار منابع متقدم درباره گزارش سفر اول پیامبر(ص) به شام، روایت این گزارش از نظر سندی و محتوای آن از نظر عقلی تأیید نمی‌شود. به نظر می‌رسد که منابع متقدم هر کدام بنا به اغراض مذهبی خاص خود به این گزارش توجه کرده و آن را نقل کرده‌اند.

رفتارشناسی سیاسی – مذهبی طالبیان در عصر امام حسن عسکری(ع)

احمد فلاح زاده

چکیده: طالبیان یعنی نوادگان ابو­طالب از نسل امام علی(ع) و جعفر، نقش پررنگی در رویدادهای نیمه دوم سده سوم هجری داشتند. کشته شدن متوکل (حک. 232-247) و افزایش درگیری‌های درونی عباسیان، زمینه‌ساز افزایش فعالیت‌های سیاسی-مذهبی در جهان اسلام شد. آل ابوطالب که به سبب خویشاوندی با پیامبر(ص) مدعی خلافت بودند نیز از فضای پیش‌امده استفاده کردند. مسئله اصلی پژوهش این است که طالبیان در برابر عباسیان چه عملکرد سیاسی-مذهبی از خود بروز داده‌اند؟ این نوشتار بر اساس نگره «رفتارگرایی خاندانی» به واکاوی توصیفی-تحلیلی داده‌های تاریخی و حدیثی پرداخته و نشان داده است طالبیان که از نظر مذهبی به دو دسته «امامی» و «زیدی» تقسیم می‌شدند، در بُعد اندیشه سیاسی سه گونه رفتار «همگرا»، «واگرا» و «ساکت» از خود بروز داده‌اند.

اعتبارسنجی روایت شیردهی ابوطالب(ع) به پیامبر(ص) در کتاب الکافی

سید علیرضا موسوی اطهر

چکیده: مرحوم کلینی در کتاب کافی، روایتی را مبنی‌بر شیردهی ابوطالب در دوران نوزادی پیامبر(ص) نقل کرده است. این روایت یک امر نامتعارف و مشکل به شمار می‌رود و در میان منابع متقدم تنها در آن کتاب ذکر شده‌است. نبود این روایت در منابع متقدم سبب شد عده‌ای آن را ساختگی بدانند. مسئله اصلی پژوهش بررسی سندی و محتوایی این روایت است. در این نوشتار با بررسی روایی و محتوایی نشان داده شد که سند این روایت ضعیف است. همچنین با توجه به محصور بودن روایت در کتاب کافی، انتساب صدور چنین روایتی از معصوم احراز نمی‌شود. اگرچه شیرزی بودن مردان از نظر پزشکی ممکن است و در فقه نیز احکامی در این باره وجود دارد، با این همه چنین عملی در مردان نامتعارف است. از این‌رو با توجه به ضعف سند، تفرد، تعارض با گزارش‌های تاریخی و نامتعارف بودن، روایت شیردهی ابوطالب به پیامبر(ص) مردود به نظر می‌رسد.

رساله‌های ایمان ابوطالب(ع)

نبیل.ا. حسین؛ مصطفی گوهری فخرآباد

چکیده: این مقاله به بررسی چند رساله درباره ایمان عموی حضرت محمد(ص)، ابوطالب بن عبدالمطلب (متوفای حدود 619م) می‌پردازد. مناقشه درباره جایگاه ابوطالب در آخرت، ناشی از حجم وسیع گزارش‌هایی است که او را به خاطر نپذیرفتن اسلام محکوم به آتش می‌کنند، در حالی که در دیگر سو گزارش‌هایی وجود دارد که به ایمان همیشگی او به خدای یکتا و نبوت گواهی می‌دهد. گزارش‌های دسته نخست در مجموعه‌های حدیثی صحیح بخاری و مسلم گرد آمده‌اند و قسم دوم، به فراوانی در کتاب‌های سیره و حدیث شیعه گزارش شده‌است. دانشمندان شیعه از همان دوره‌های نخستین تاریخ اسلام به ایمان و رستگاری ابوطالب اعتقاد داشتند و گروه اندکی از سنیان نیز با این عقیده همراهی کرده‌اند. بر طبق نظر بیشتر اهل سنت، شواهد و دلایل تاریخی برای اثبات اسلام ابوطالب یا رستگاری او در آخرت نامربوط و ناکافی‌اند. هرچند یک تغییر جهت قابل ملاحظه در اندیشه شماری از سنیان پس از قرن نهم هجری پدید آمد. برخلاف سنیان متقدم که چنین احتمالی را نامحتمل دانسته یا به صراحت آن را انکار کرده‌اند، عده کمی از سنیان در پنج قرن اخیر در اعتقاد به رستگاری ابوطالب به جرگه عالمان شیعی پیوسته‌اند. این مقاله شواهد و دلایل و استدلالات کلامی را که شیعیان متقدم و سنیان سده‌های اخیر در حمایت از رستگاری ابوطالب به کار بسته‌اند، مورد بررسی قرار می‌دهد.

بررسی اتهام کفر به حضرت ابوطالب(ع)

قاسم خانجانی

چکیده: یکی از موضوعات مورد اختلاف در تاریخ اسلام، ایمان حضرت ابوطالب است. منابع اهل سنت به طور عموم بر این باورند که ابوطالب ایمان نیاورد و نامسلمان از دنیا رفت. این باور غلط سبب شد تا صحابه نگاران اهل سنت نیز ابوطالب را در شمار صحابه نیاورند. اتهام کفر ابوطالب در برابر عدم ایمان ابوطالب مطرح شده‌است. نویسندگان نیز در رد یا اثبات کفر ابوطالب قلم زده‌اند و آثار مستقلی در این موضوع نوشته‌اند. مقاله حاضر، بدون آن که به دنبال اثبات ایمان ابوطالب باشد، با روش تحلیلی- توصیفی به دنبال پاسخ به این مسئله است که چرا اتهام کفر به ابوطالب مطرح شده‌است؟ این نوشتار پس از بررسی منابع گوناگون نشان داده است که اتهام کفر به ابوطالب نادرست است و به سبب برداشت سطحی و مغرضانه از آیات قرآن و گزارش‌های تاریخی مطرح شده‌است. هیچ یک از قواعد کلامی و گزارش‌های تاریخی اتهام کفر ابوطالب را تأیید نمی‌کند. در این مقاله نشان داده شد که تکرار باور اشتباه اهل سنت در منابع ادبی، تاریخی، تفسیری و حدیثی موجب شهرت این اتهام شده‌است.

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره دوفصلنامه علمی ترویجی «سیره پژوهی اهل بیت علیهم السلام» می توانند به نشانی مشهد، چهار راه خسروی ، خیابان شهید رجایی، دفتر تبلیغات اسلامی،پژوهشکده اسلام تمدنی.طبقه سوم .دفتر مجله سیره پژوهی اهل بیت علیهم السلام با تلفن: 09392322844 یا به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس sirepajouhi.isca.ac.ir مراجعه کنند یا تماس بگیرند.