از مَجاز تا واقعیت

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، مسلما یکی از عرصه های مهم جهاد تبیین، جهاد تبیین در عرصه فضای مجازی است؛ این مساله ازآنجا حائز اهمیت است که امروزه عمده فعالیت ها در بستر فضای مجازی انجام می شود و مدیریت فضای مجازی برای جلوگیری از آسیب های ناشی از آن امری ضروری به نظر می رسد. جهاد تبیین فضای مجازی یک جریان جهادی و انقلابی اصیل برای ابهام زدایی از شبهات، اخبار جعلی و تحریف در سطح جامعه است.

یکی از اولویت های جهاد تبیین، تبیین این واقعیت است که باید در برابر دیکتاتوری رسانه ای پلتفرم های خارجی عکس العمل و کنشگری فعالانه و مقتدرانه نشان داد. تبیین چرایی و لزوم راه اندازی شبکه ملی اطلاعات در داخل کشور از موضوعات بسیار مهم جهاد تبیین است.(باکاک رابرت، فضای مجازی)

باید در مقیاس مدیریت و حکمرانی فضای سایبر در جهان حضور پیدا کنیم و فقط  کاربر در این فضا نباشیم. مبارزه در سطح کاربری خوب است ولی کافی نیست. فقدان راهبرد دقیق در حوزه حکمرانی سایبری انقلاب اسلامی و عدم اهتمام کافی برای اجرای بیانیه راهبردی گام دوم انقلاب از مهم ترین عوامل قرار گرفتن در موضع ضعف در فضای مجازی است. مهم ترین راهکار گذر از چالش های فعلی در حکمرانی فضای مجازی توجه کامل به مطالبات رهبر معظم انقلاب در فضای مجازی است.

رویکرد رهبری جهاد تبیین در فضای مجازی

یکی از مسائلی که رهبر معظم انقلاب بسیار بر آن تاکید داشته اند، جهاد تبیین است؛ ازآنجاکه یکی از عرصه های جهاد تبیین، عرصه فضای مجازی است. مساله جهاد تبیین در عرصه فضای مجازی از ابعاد و زوایای مختلف دارای اهمیت و ضرورت است.

در شرایط فعلی پس از عبور کردن از گسترش و شیوع بیماری کرونا عمده فعالیت های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، دینی و اجتماعی و غیره در بستر فضای مجازی دنبال می شود و متاسفانه این فضای رهاشده با فقدان شبکه ملی اطلاعات، تحت مدیریت و کنترل دشمنان ما است و متاسفانه شاهد هستیم که در این فضا، دشمن از انواع فناوری ها در حوزه هایی مانند علوم داده و هوش مصنوعی برای تولید محتوای هدفمند و مهندسی ذهن مخاطب با بستر پلتفرم های خارجی می کند و همین مساله باعث شده ما را در محاصره تبلیغاتی قرار دهد که باید در این زمینه جهاد تبیین صورت گیرد. همین تمرکز دشمن در فضای مجازی و در عرصه های مختلف، اهمیت جهاد تبیین در فضای مجازی را مضاعف کرده است.( جلالی فراهانی، امیرحسین، جهاد تبیین در اینترنت مجله حقوقی دادگستری شماره ۴۷)

جهاد تبیین در فضای مجازی دارای قلمرو و ابعاد گسترده ای است. اما اگر به طور خلاصه بخواهیم جهاد تبیین فضای مجازی را تعریف کنیم می توان گفت جهاد تبیین فضای مجازی یک جریان جهادی انقلابی اصیل برای ابهام زدایی از شبهات، اخبار جعلی و تحریف در سطح جامعه وجود داشته باشد. متاسفانه در شرایط کنونی به واسطه فضای مجازی ول و رهاشده و نیز حضور کاربران ایرانی در پلتفرم های خارجی، ایرانیان در فضای مجازی مورد هجمه در جنگ شناختی ترکیبی دشمن قرارگرفته و آنان را نسبت به ارزش های اسلامی و انقلابی شان دچار ابهام ساخته است. با این شرایط به نظر می رسد مهم ترین الزام و مساله در جهاد تبیین این باشد که به صورت فوری تاب آوری مردم را در برابر حملات شناختی دشمن بالا ببریم.

فضای مجازی عرصه جنگ نرم

فضای مجازی به دلیل برخورداری از ویژگی هایی همچون حضور اکثر احاد جامعه به صورت فعال در ان و دشواری ها و پیچیدگی های نظارتی، بیش از حوزه های دیگر به عرصه جنگ نرم بدل شده و تلاشی سازمان یافته به منظور استحاله هویتی جامعه ایرانی و نظام اسلامی به صورت گسترده اغازشده که از شتاب فزاینده ای نیز برخوردار است. استحاله ای که بدخواهان این مرزوبوم به دنبال ان هستند، به منظور تغییر و تحول در اخلاق عمومی و سبک زندگی ایرانی – اسلامی، ارزش های دینی، اخلاقی، اعتقادی و انقلابی هدف گذاری شده و یکی از عرصه هایی که به شدت در ان فعال هستند، ساحت فضای مجازی است.

با اینکه دنیای غرب به صراحت اعلام کرده به دنبال ایجاد تغییرات مدنظر خود در ایران هستند و بارها اذعان کرده اند که منظور ان ها از تغییر در جامعه ایرانی، عمدتاً در فرهنگ و سبک زندگی است، ولی درعین حال برخی جریانات داخلی، با تجاهل و تغافل از کنار این خطر جدی به بهانه (جریان ازاد اطلاعات) می گذرند. این در حالی است که عرصه فضای مجازی در کشورهای غربی به اصطلاح مدرن و در رژیم های سرمایه داری هم کاملاً کنترل می شود و زمانی که احساس کنند منافع و امنیت ان ها از این ناحیه تهدید می شود یا هنگامی که ببینند ملاحظات امنیتی – نظامی شان از طریق انتشار اطلاعات یا حضور بیگانگان در این فضا با چالش مواجه می گردد، در کنترل و حتی مسدود کردن دسترسی ها لحظه ای تردید نمی کنند.

نمونه بارز نظارت بر فضای مجازی در امریکا را می توان در دادگاه اخیر اپلیکیشن چینی تیک تاک که در واقع از معدود اپلیکیشن های غیر آمریکایی است مشاهده کرد که مدیرعامل آن در دادگاه حاضر شد و به سوالات سوال کنندگان در رابطه با امنیت و حفظ حقوق شهروندی مردم آمریکا پاسخگو بود و همین یک جلسه چندین ساعت به طول انجامید و یا حذف تصویر و هر نوع مطلب درباره شهید حاج قاسم سلیمانی از شبکه اجتماعی اینستاگرام و... .

 این موارد و صدها و هزارها نمونه دیگر ازاین دست نشان می دهد که مدعیان ازادی بیان و جریان ازاد اطلاعات، علیرغم شعارهای کذبی که در این خصوص سر می دهند، بیشترین و سخت گیرانه ترین نظارت ها را بر فضای مجازی اعمال می کنند.

به نظر می رسد برخی جریانهای داخلی با کتمان این حقایق و در خوش بینانه ترین حالت، با جهل نسبت به این واقعیت ها، اکاذیب امپریالیسم را جدی گرفته و به گونه ای عمل می کند که گویی نباید هیچ گونه نظارت و مدیریتی در فضای مجازی صورت گیرد. فرافکنی در خصوص مدیریت، سامانه سازی و تمرکز بر این فضا به منظور فراهم کردن دسترسی به هر محتوای مسمومی تحت عنوان جریان ازاد اطلاعات، اساساً امری غیرممکن و محال است چراکه ذات هر سیستمی با مقوله (نظارت) ممزوج است. اما نکته مهم ان است که شعار (جریان ازاد اطلاعات)، یک شعار بی پایه و اساس و موهوم است که برای پنهان کردن یک رسوایی بزرگ در بوق و کرنا می شود. رسوایی شرم اور و حقیقت بزرگی که سروصدای زیادی برای مخفی کردن ان برپاشده، به این مفهوم است که شعار (جریان ازاد اطلاعات) نوعی کنترل و مدیریت جریانی است ازانچه نظام جهانی برای القای ان به سراسر دنیا می کوشد. به بیان دیگر، ارزش هایی که مطلوب نظام سلطه هستند، در این قالب جذاب و فریبنده ترویج می شوند، درصورتی که ورای انچه دیده می شود، جریانی کاملاً کنترل شده و تقریباً یک سویه به نفع لیبرالیسم جهانی در حال مدیریت فضای مجازی است.

فضای مجازی در چهارچوب قانون

 از وظایف دولت و شورای عالی فضای مجازی این است که بتوانند فضای مجازی را ساماندهی نمایند و تلاش کنند تا این فضا در چهارچوب قانون باشد و خارج از آن عمل نکند. اما متاسفانه آن گونه که باید براین فضا نظارت وجود ندارد تا آنجا که حتی شاهد ولنگاری های فرهنگی فروان  در این فضا هستیم. در برخی موارد حتی آزادی های بی حد و حصر در فضای مجازی مخالف صریح برخی از اصول قانون اساسی کشور اسلامی ایران است. لذا می طلبد که هر چه سریعتر نسبت به ساماندهی و مطابق قانون رفتار نمودن در این فضا چاره‌ای جدی اندیشه شود.

در اینجا دو اصل مرتبط از اصول قانون اساسی در ارتباط با فضای مجازی را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

اصل نهم قانون اساسی

«در جمهوری اسلامی ایران آزادی و استقلال و وحدت وتمامیت ارضی کشور از یکدیگر تفکیک ناپذیرند و حفظ آنها وظیفه دولت و آحاد ملت است . هیچ فرد یا گروه یا مقامی حق ندارد به نام استفاده از آزادی به استقلال سیاسی ، فرهنگی ، اقتصادی ، نظامی وتمامیت ارضی ایران کمترین خدشه ای وارد کند و هیچ مقامی حق ندارد به نام حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور آزادی های مشروع را، هر چند با وضع قوانین و مقررات ، سلب کند.»

طبق اصل نهم قانون اساسی، هرگاه آزادی استفاده از فضای مجازی به استقلال سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، نظامی و غیره صدمه بزند، با جرم انگاری با آن مقابله خواهد شد بر این اساس دولت باید ضمن حفظ حق آزادی افراد جامعه در استفاده از فضای مجازی، بر فضای مجازی اعمال مدیریت کرده و نظارت لازم بر این فضا را انجام دهد تا با جلوگیری از تهدیدها و و تهدید کنندگان فضای مجازی، حفاظت از استقلال و تمامیت ارضی کشور که از جمله وظایف دولت است محقق گردد. بدین ترتیب هرگونه اهمال و بی اعتنایی به مدیریت فضای مجازی، موجب وابستگی و تسلط بیگانگان بر فضای مجازی خواهد شد که این سلطه طبق آیه شریفه «ولن یجعل الله للکافرین علی المؤمنین سبیلا» نفی شده است.

اصل ۲۴ قانون اساسی

«نشریات و مطبوعات در بیان مطالب آزادند، مگر آنکه مخل به مبانی اسلام یا حقوق عمومی باشد تفصیل آن را قانون معین می کند.»

این اصل از قانون اساسی را می توان مهمترین دلیل قانونی و حقوقی بر مدیریت و نظارت بر فضای مجازی دانست. طبق اصل ۲۴ قانون اساسی، فضای مجازی کشور باید مدیریت شود تا حریم های دینی و قانونی شکسته نشود، این حریم ها ممکن است مسائل ضروری دینی باشد یا مسائل اعتقادی مانند توحید و معاد و عصمت انبیا و ائمه معصومین و امثال آن. همچنین خواه در فروع دین و احکام و قوانین اسلام و خواه در مسائل اخلاقی اجتماعی و لزوم رعایت آن از سوی کاربران و نظارت بر حسن اجرای آن باید به مراتب با اهمیت تر و دقیق تر از نظارت بر مطبوعات صورت گیرد.

علی حاج آخوند