منادی وحدت و مبارزه با استعمار

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، محمدحسین کاشف ‎الغطاء در سال ۱۲۹۴ ق. در محله عماره نجف دیده به جهان گشود. پدرش آیت الله شیخ علی کاشف ‎الغطاء (متوفی ۱۳۲۰ ق) از مراجع تقلید عراق بود. همچنین جدّ او آیت الله شیخ جعفر کاشف ‎الغطاء (متوفی ۱۲۲۸ ق) سرشناس‎ترین فرد این خاندان است و فرزندان و نوادگان وی از دانشمندان و مجتهدان بزرگ عراق بودند.

کاشف ‎الغطاء در ده سالگی وارد حوزه علمیه نجف شد. ادبیات عرب، حساب، نجوم، فقه و اصول را با پشتکار و شوق فراوان فراگرفت. عطش یادگیری او را بی‎قرار کرده بود. نوجوان بود و آرزومند فراگیری علوم بیشتر.

محمدحسین در کنار تحصیل علوم حوزوی به مطالعه عمیق در ادبیات پرداخت. ذوق ادبی خوبی داشت. او از ابتدای نوجوانی به سرودن شعر و نویسندگی پرداخت. بیش از هشت هزار بیت شعر از او به یادگار مانده است. پانزده ساله بود که کتاب «العبقات العنبریه...» را درباره خاندان خود نوشت.

هنوزهیجده بهار بیش ندیده بود که دروس سطح حوزه را به پایان برد و به درس خارج فقه و اصول آیت الله سید محمدکاظم یزدی و آیت الله آخوند خراسانی راه یافت.

محمدحسین روح همچنین به سراغ حکمت و فلسفه رفت و چنانکه خود می‎ گوید: تمام کتابهای ملاصدرا شیرازی ـ از جمله شرح هدایه و اسفار و شرح اصول کافی ـ را نزد استادان برجسته آموخت. زمانی نیز به یادگیری علم حدیث، تفسیر و عرفان پرداخت. به کتاب های فصوص، نصوص، فکوک و دیوان اشعار مولوی، جامی و... پناه برد.

سالها نزد استادان برجسته حوزه علمیه نجف مانند آیات بزرگوار مصطفی تبریزی، میرزا محمدباقر اصطهباناتی، احمد شیرازی، علی محمد نجف آبادی، ملا علی‌اصغر مازندرانی، حاج آقا رضا همدانی، شیخ محمدتقی شیرازی و محدث نوری به شاگردی پرداخت.

در این میان، کاشف ‎الغطاء علاقه وافری به محدث نوری داشت. وی از عالمان سرشناس علم حدیث بود. کاشف ‎الغطاء همواره با استاد نشست و برخاست داشت. از پندهای استاد برای سیر و سلوک و پیمودن راه های سعادت بهره می‎ جست.

روزی به استاد گفت: رطوبت جوانی در جان من رسوخ کرده و مرا از برخاستن برای نماز شب سنگین نموده است. از این رو در برخی از شبها نماز شب از دستم می‎رود. استاد فریاد برآورد: «چرا؟ برخیز! برخیز!». کاشف ‎الغطاء سالها پس از رحلت استاد، از آن سرزنش استاد یاد می‎ کند و می‎ گوید: صدای استاد مرحومم در هر شب، پیش از سحر مرا برای نماز شب بیدار می‎ کند.

کاشف ‎الغطاء چند دوره در درس خارج فقه و اصول آیت الله سید محمدکاظم یزدی و آیت الله آخوند خراسانی شرکت کرد تا توانست قله اجتهاد را فتح نماید. وی شرحی چهار جلدی بر کتاب «العروة الوثقی» نوشتۀ آیت الله یزدی نگاشت که احتمالاً نخستین شرحی است که بر این کتاب نوشته شده باشد.

آیت الله کاشف ‎الغطاء پس از سالها تحصیل و رسیدن به مقام اجتهاد، به تدریس آموخته ‎هایش برای طلاب جوان پرداخت. دهها طلبه در مسجد هندی و مقبره میرزای شیرازی در صحن حرم حضرت امام علی علیه السلام گرد می ‎آمدند و در درس او شرکت می‎ جستند. برخی از شاگردان او عبارتند از: سید محسن حکیم، شیخ محمد جواد مغنیه و سید علی قاضی طباطبایی (امام جمعه تبریز).(شخصیت و اندیشه‎های کاشف ‎الغطاء، ص۸)

فعالیت های سیاسی و اجتماعی

شیخ محمدحسین از آگاهی‌های دینی و سیاسی برخوردار بود. هم جوهر دیانت اسلامی و تاریخ امت اسلامی را می‌شناخت و هم وضع زمان و سیاست حاکمان روزگار خود را در می‌یافت. از این‌رو در همان حال که وظایف یک عالم دینی را انجام می‌داد،‌ وقت خود را صرف مسائل عمده سیاسی و اجتماعی و آگاهانیدن ملل مسلمان و ستیز با امپریالیسم و صهیونیسم می‌کرد.

کتاب الدین و الاسلام و الدعوه الاسلامیة او نقدی بر مبانی فکری غرب و نقش آن در جلوه‌های تمدن جدید است. کاشف الغطاء در این کتاب مهمترین مشکلات مبتلا به جوامع اسلامی را مطرح و در صدد حل و درمان آن برآمده است. او تنها عامل ضعف مسلمانان را ضعف دینی و نفوذ روح غربی در آن‌ها می‌داند و برای مقابله با آن ، تحقق وحدت مسلمانان را پیشنهاد می‌کند.

 کاشف الغطاء و مسئله بیداری اسلامی

سفرهای وی به کشورهای اسلامی، ‌یکی از شیوه‌های عملی او برای بیدارسازی امت اسلامی و بخشی از اهتمام وی به امور مسلمانان بود. نخستین بار در 1328 ق به حجاز سفر کرد و پس از آن به شام و بیروت رفت. در این سفر ضمن دیدارهای گوناگون با عالمان و متفکران مختلف، برخی از آثارش را در لبنان به چاپ رساند. سپس روانه مصر گردید و در آن کشور با علما دیدار و گفتگو کرد و برای دانشجویان دانشگاه الازهر جلسه درس تشکیل داد و در چند کلیسای قاهره سخنانی ایراد کرد.

 نبرد علیه استعمار انگلیس

او در نبردهای مسلحانه با انگلستان، طی جنگ جهانی اول (1332-1336ق) و نیز در قیام ضد انگلیسی عراق به رهبری رشید عالی گیلانی (ربیع الثانی جمادی الاول 1360ق) شرکت کرد و جنگید. در همین جنگ، صریحاً‌ فتوای جهاد با اشغالگران انگلیسی را داد و از مردم خواست به عنوان یک تکلیف شرعی به جنگ برخیزند.

فعالیت های ضد صهیونیستی

از سفرهای مهم او سفر به فلسطین بود که در 1350 ق به منظور شرکت در «کنگره اسلامی قدس» انجام شد. این کنگره به مناسبت بعثت پیامبر اسلام (ص) با حضور بیش از هزار و پانصد تن از علمای مسلمان در بیت‌المقدس برگزار گردید.

شیخ محمدحسین که از سوی علمای عراق در آن کنگره شرکت کرده بود، ‌در مسجدالاقصی نماز خواند و هزاران مسلمان و از جمله علمای مذاهب مختلف عضو کنگره به او اقتدا کردند و پس از آن در دوازدهمین جلسه کنگره سخنرانی مؤثری ایراد کرد که بازتاب مثبتی در کنگره و جهان اسلام داشت. وی درباره احوال مسلمانان در گذشته و حال و پریشانی و انحطاط کنونی مسلمانان و لزوم وحدت میان آنان و پرهیز از اختلاف و پراکندگی سخن گفت.

این سخنرانی در بیت‌المقدس به چاپ رسید. در همین سفر از شهرهای دیگر فسلطین مانند حیفا، نابلس و یافا دیدن کرد. در بازگشت از سفر، مردم عراق از او به گرمی استقبال کردند. در همین اوان، وی در مسجد جامع کوفه سخنرانی مبسوطی کرد که از خطبه‌های تاریخی او به شمار می‌آید.

وی در این سخنان عظمت دیرین اسلامی را به یاد‌ آورد و درباره عقب ماندگی کنونی امت مسلمان مطالبی گفت. شیخ محمدحسین در نجف دو فتوا درباره لزوم شرکت همه مسلمانان در جهاد برای نجات فلسطین صادر نمود.

در 1367ق/ 1948 که دولت اسرائیل با حمایت دولت‌های غربی در خاورمیانه پدید آمد، کاشف الغطاء با صراحت به مقابله برخاست و از اعتبار و نفوذ دینی و سیاسی خود در این جهت سود جست. او بر این باور بود که فرمانروایان کشورهای عربی در مبارزه با اسرائیل جدی نیستند.

تلاش پیگیر برای ایجاد وحدت

از آنجا که کاشف الغطاء به اتحاد و وحدت مسلمین توجه خاصی مبذول میداشت لذا در کلیه سخنرانی ها و نوشته های خود زیان نفاق و اختلاف و پراکندگی و نتایج شوم جنگ و درگیری با یکدیگر را بیان می نمود و مکرر می گفت: «اسلام بر دو ستون اصلی و اساسی استوار است. کلمه توحید و اتحاد کلمه مسلمین».

وی می کوشید تا از هر راهی و به هر وسیله مشروعی که شد، تبلیغات اسلامی خویش را در زمینه ایجاد وحدت بین مسلمین آغاز کند و پیوسته این روش روشنگرانه اش را ادامه دهد. زیرا لزوم جلوگیری از اقدامات استعمارگرانه تجاوزکاران را دریافته بود و نیز می دانست برای ایستادگی در برابر دشمنان، راهی جز آشنا کردن مسلمانان با اسلام و اتحاد و اخوت اسلامی در پیش نیست.

مرحوم کاشف الغطاء علاوه بر اهتمام در امر روشنگری و زمینه سازی برای رسیدن به وحدت و یکپارچگی اسلامی، در مبارزه با استعمارگران و جهانخواران ضد اسلام، دست به اقدامات خشونت بار و مبارزات قهرآمیز نیز می زد، چنانکه در تاریخ زندگی وی می خوانیم او در سال 1334 قمری به اتفاق عده ای از علمای اسلام برای مبارزه علیه انگلیس و بیرون راندن ارتش اشغالگر و تجاوزکارش در عراق قیام کرد.

آری، این مرد بزرگ که سراسر وجودش از عشق به اتحاد اسلامی و وحدت مسلمین لبریز بود و بدان منظور به ممالک اسلامی مسافرت می کرد با بیانات مستدل و روشنگرانه اش مردم این سرزمینها را از غفلت و خواب گران بی خبری بیدار می ساخت.

او در سفرهایش به شهرها و کشورها با مردم تماس می گرفت وقتی می کوشد با رهبران و بزرگان سیاسی این کشورها نیز ملاقات کند تا از این طریق آگاهیهای لازم به آنان بدهد.

مرحوم کاشف الغطاء در سفری که به مصر نمود، مدت سه سال در این کشور ماند و همه روزه در دانشگاه بزرگ "الازهر" مصر تدریس می نمود و اهداف عالیه خود را برای روشن اذهان دانشجویان بیان می کرد. او یک مرتبه به مکه رفت و چندین مرتبه هم به لبنان و سوریه به منظور آشنا کردن مردم به ضرورتهای زمان مسافرت کرد.

همانطور که پیشتر هم اشاره شد در سال 1350 (ه ق) در یک کنفرانس اسلامی که در فلسطین تشکیل شده بود شرکت نمود. در این کنفرانس یکبار پس از نماز جماعت که توسط وی در"مسجد الاقصی "اقامه شده بود در حضور بیش از یکصد و پنجاه نمایندۀ ممالک اسلامی و با حضور بیش از بیست هزار جمعیت سخنرانی کرد، و در زمینه وحدت و استقلال ملل و ممالک اسلامی و نیز پیرامون ضرورت مبارزه با استعمارگران و متجاوزان صهیونیستی سخنرانی مفصل و مشروحی ایراد کرد که بگونۀ شگفت انگیزی در شنوندگان اثر گذاشته بود.

وی مسافرت های دیگری نیز داشت و در جهت ایجاد و وحدت و یکپارچگی امت اسلامی در این سفرها گامهای برجسته ای برداشت.

وفات

آیت‌الله العظمی شیخ محمدحسین کاشف‌ الغطاء سرانجام پس از عمری تلاش خستگی‌ناپذیر در ذیقعده ۱۳۷۳ق، رخت از جهان بربست. تشییع جنازه باشکوه او در نجف تا قبرستان وادی‌السلام گویای علاقه وافر مردم به او بود.

مراسم یادبود رحلت او در عراق، ایران، پاکستان، لبنان و بسیاری از کشورهای مسلمان برگزار شد.

علی حاج آخوند