کاهش نقش شعب بانکی و هزینه‌های مبادلاتی با توسعه چک‌های الکترونیکی

بر اساس تبصره الحاقی به ماده یک قانون صدور چک مصوب سال ۱۳۹۷، امکان صدور چک‌های الکترونیکی (داده پیام) به صورت قانونی فراهم شد و این نوع چک نیز مشمول قوانین و مقررات مرتبط با چک‌های کاغذی قرار گرفت. در راستای اجرایی شدن صدور چنین چک‌هایی هم بانک مرکزی مکلف شد ظرف یک سال از لازم الاجرا شدن این تبصره، زیرساخت‌ها و اقدامات لازم برای صدور و مطالبه چنین چک‌هایی را فراهم کند بر همین اساس هم ۲۱ آبان سال گذشته بود که از اولین چک الکترونیکی رونمایی شد. چک الکترونیکی یکی دیگر از گام‌های بانک مرکزی و شبکه بانکی کشور در راستای ارائه خدمات غیرحضوری است و در گام نخست، از چک الکترونیکی سه بانک تجارت، صادرات و پارسیان در بانک مرکزی رونمایی شد.

حالا بر اساس آخرین آمار اعلامی از سوی سخنگوی قانون چک آمنه نادعلیزاده به باشگاه خبرنگاران جوان تا نیمه شهریور ماه تعداد بانک‌ها ارائه دهنده خدمت چک الکترونیکی افزایش داشته است. او می‌گوید: تا نیمه شهریور امسال ۱۱ بانک صادرات، تجارت، پارسیان، رفاه، کشاورزی، پاسارگاد، رسالت، ملت، گردشگری، توسعه صادرات، توسعه تعاون به سامانه چکاد (سامانه چک امن دیجیتال) متصل شدند.

چک الکترونیکی که اصغر بالسینی کارشناس امور بانکی پیش از این به باشگاه خبرنگاران جوان گفته بود:  چک الکترونیکی همان چک کاغذی است که در فضا و بستری دیجیتال فعال شده یعنی هر آن چه که در رابطه با چک‌های کاغذی وجود دارد (بحث اعتبار، نحوه صدور، قوانین مرتبط با صدور و درخواست چک) در زمینه چک‌های الکترونیکی نیز صدق می‌کند. در کل چک الکترونیکی نسخه دیجیتال شده چک کاغذی است.

تسهیل فرآیند تولید با چک های الکترونیکی

ابزار چک الکترونیکی که احساس خاندوزی وزیر امور اقتصاد و دارایی در خصوص مزیت‌های آن گفته بود: انجام چنین خدماتی موجب کاهش هزینه مبادله و تسهیل فرآیند تولیدی می‌شود. از جمله این هزینه‌ها مشکلات حقوقی و قضایی است و وقتی در نظام اقتصادی، نااطمینانی‌ها کاهش یابد، فعال اقتصادی با خیال آسوده‌تری خرید و فروش را انجام می‌دهد.

در ادامه هم دیگر کارشناس امور بانکی فرزانی در گفت و گو با باشگاه خبرنگاران جوان مطرح کرد: این نوع چک جذابیت‌های خودش را دارد. تسریع در صدور چک، حذف دخل، تصرف و جعل توسط دارنده چک و کاهش مراجعه حضوری از مزیت‌های آن محسوب می‌شود. اقدام به صدور چک‌های الکترونیکی و استفاده از فناوری اطلاعات در مبادلات سبب کاهش هزینه‌های مبادلاتی می‌شود. همچنین تسریع و شفافیت در معاملات را می‌تواند به همراه داشته باشد که این مورد می‌تواند به اقتصاد کشور کمک کنند.

کاهش نقش شعب بانکی از جمله دیگر مزایای چک الکترونیکی است. موردی که معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی محرمیان در خصوص آن به تازگی گفته بود: یکی از قابلیت‌های چک الکترونیکی این است که به صورت الکترونیک و غیرحضوری نیز می‌توان آن را نقد کرد و در نتیجه نقش شعبه‌ها کم‌رنگ خواهد شد.

صدور حدود ۱۰۸ هزار فقره چک الکترونیک در کشور تا نیمه شهریور

چک‌هایی که از آن‌ها استقبال مناسبی هم صورت گرفته موردی که سخنگوی قانون چک آمنه نادعلیزاده در خصوص آمار استفاده از این نوع چک‌ها به باشگاه خبرنگاران جوان گفت: تا نیمه شهریور امسال ۱۱ به سامانه چکاد (سامانه چک امن دیجیتال) متصل شدند و حدود ۳۱ هزار مشتری هم این خدمت را دریافت کرده است.

او افزود: از این تعداد ۳۱ هزار مشتری متقاضی دریافت دسته چک الکترونیک، بعد از دریافت دسته چک، چک‌های خود را به گردش درآوردند و تا نیمه شهریور ماه امسال حدود ۱۰۸ هزار فقره چک الکترونیک در کشور صادر شده داریم که از این تعداد ۱۰۸ هزار فقره چک ۹۵ هزار فقره از آن نقد شده و مابقی چک‌ها در دست اشخاص در حال گردش است.

در ادامه هم محرمیان معاون فناوری‌های بانک مرکزی بیان کرد: یکی از مسائل در حوزه چک الکترونیک این بود که این چک‌ها تنها در بانک و شعبه صادرشده پذیرفته می‌شد و قابلیت نقدشوندگی داشت، اما این موضوع برطرف شده و همه شعب دریافت می‌کنند و قابلیت نقدشوندگی دارند.

اما اهمیت توسعه خدمت چک الکترونیکی در بانک‌های مختلف چه میزان است؟ نکته‌ای که نوری کارشناس امور چکی در خصوص آن به باشگاه خبرنگاران جوان گفته بود: موضوع حذف چک کاغذی از این جنبه اهمیت دارد که تا زمانی که اعتبار چک تنها متکی به کاغذ است زمینه جرایمی مثل جعل و کلاهبرداری به شدت زیاد خواهد بود.

او در ادامه بیان کرد: شاهد هستیم که کلاهبرداری‌ها با چک‌های صیادی جدید بنفش رنگ و چک‌های الکترونیکی تقریبا به صفر میل می‌کند و دیگر نمی‌شود با شیوه‌هایی این چک‌ها را جعل کرد. از این جهت سیاست‌هایی که عرضه و تقاضای چک‌های کاغذی را محدود کند به شدت از جهت کاهش ریسک معاملات اهمیت دارد.

به گفته این کارشناس امور بانکی، نکته مهم قابل تاکید دیگر این است که توسعه بانک‌هایی که از خدمت چک الکترونیکی پشتیبانی می‌کنند بسیار حائز اهمیت است و باید سرعت این توسعه افزایش پیدا کند. یکی از ارکان مهم تکمیل اهداف قانون، اصلاح قانون صدور چک مصوب سال ۹۷ حرکت به سمت چک الکترونیکی است و می توان گفت فراگیر شدن صدور چک الکترونیکی و جایگزینی آن با چک‌های کاغذی می‌تواند آخرین حلقه اجرای این قانون باشد.

به گفته کارشناسان و مسئولان، چک الکترونیکی علاوه بر کاهش نقش شعب بانکی، امکان میزان دخل و تصرف و جعل چک را هم به میزان قابل توجهیکاهش می دهد ابزاری که توسعه آن با توجه به مزیت های آن ضروری محسوب می شود.