ایجاد امنیت در پرتو الگوی سوم زن

به گزارش خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، خانم طاهره حیاتی معاون پژوهشی حوزه علمیه خواهران استان قم در بیست و دومین نشست تخصصی همایش فقه سیاست خارجی با موضوع امنیت جهانی در پرتو الگوی سوم زن در جمع پژوهشگران مؤسسه دین و تمدن گفت: کلید واژه الگوی سوم زن سال ۹۱ برای اولین بار توسط رهبری مطرح شده و در سال ۹۲ به عنوان گفتمان حقیقی زن دوباره از سوی ایشان طرح شد و بعد از آن هم همواره در صحبت‌های ایشان ذکر شده است. 

وی افزود: دربحث امنیت، الگوی سوم زن به عنوان یک نظریه کلیدی قابل طرح است و می‌تواند تبدیل به یک مکتب شود و قطعا باور ما براین است که مکتب اسلام ما را به سمت حکومت جهانی و به دنبال آن امنیت جهانی خواهد برد. 

معاون پژوهشی حوزه علمیه خواهران استان قم با اشاره به نیاز به ارائه اجتهادی نظریه الگوی سوم زن گفت: در تعریف نظریه الگوی سوم زن تلاش بر این است که بحث به‌صورت اجتهادی به معنای عام خود، طرح شود؛ یعنی ابتدا مفهوم شناسی شده، بعد ارتباط بین پدیده‌ها لحاظ می‌شود و در نهایت ارائه نظریه انجام و صدور حکم ارائه می‌شود.

حیاتی افزود: مفهوم قابل برداشت در امنیت، تلاش برای حفظ و حفاظت از حیات، حقوق و منافع فرد و جامعه(در مراتب مختلف آن) است و از سویی می‌توانیم کلیدواژه‌هایی مثل آسایش و آرامش را معادل آن قرار دهیم. 

وی گفت: در پیگیری امنیت در واژه شناسی قرآنی، مفهوم آسایش و آرامش با ماده سَکَن قابل طرح است که در سه آیه و مرتبط با سه پدیده مختلف، این ماده ذکر شده است؛ ۱- آیه ۶۷ سوره یونس، هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ که خداوند پدیده شب را سکنی و محل سکون و آرامش قرار داده است، ۲- آیه ۸۰ سوره نحل، وَاللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ بُيُوتِكُمْ سَكَنًا که قرآن بیت و خانه را معیاری برای آرامش قرار داده است که از لحاظ اینکه یک پدیده فیزیکی به عنوان معیار برای آسایش و آرامش قرار گرفته است، قابلیت بحث دارد، ۳- آیه ۲۱ روم، وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً که در مورد خداوند زوجه را به عنوان معیاری برای آرامش و آسایش قرار می‌دهد.

استاد حوزه علمیه خواهران قم در بخش بعدی سخنان خود گفت: از سوی دیگر امنیت در دو بعد سلبی و ایجابی قابل طرح است؛ در بعد سلبی معمولاً مطرح شدن آن اینگونه است که تهدید و ظلم و مخاطره‌ای ایجاد شده و  برای رفع آن، امنیت و آسایش ایجاد می‌شود، این بعد سلبی امنیت است، اما آنچه که مغفول قرار گرفته، درحالی‌که بسیار مهم است، بعد ایجابی امنیت است‌، به این معنا که‌ پیش از شکل‌گیری تهدید، چه کنیم که امنیت ایجاد شود؟ 

وی افزود: در پاسخ به این سؤال که چگونه الگوی سوم زن می‌تواند ما را به امنیت جهانی برساند، باید بدانیم که بعد ایجابی امنیت بیش از بعد سلبی آن مدنظر است با لحاظ این مورد باید ببینیم که آیا نظریه الگوی سوم زن می‌تواند ما را به جامعه جهانی ایمن در بعد ایجابی آن برساند یا خیر؟

حیاتی در شرح سطوح مختلف امنیت گفت: امنیت در سه سطح قابل طرح است؛ فرد، خانواده و جامعه، منظور از جامعه، جامعه محلی، منطقه‌ای، شهری، ملی و فراملی است و وقتی امنیت جهانی مطرح می‌شود، امنیت در تمام این سطوح منظور است و وجود امنیت جهانی، زمینه‌ساز شکل‌گیری جامعه مهدوی خواهد بود. 

معاون پژوهشی مدیریت حوزه علمیه خواهران قم گفت: در تعریف الگوی سوم زن با استفاده از شیوه تعریف براساس اضداد که مورد استفاده رهبر انقلاب اسلامی قرار گرفته است، ابتدا باید ویژگی‌های الگوهای اول و دوم را بررسی کرده و بعد ببینیم الگوی سوم زن چه تعریفی دارد. 

وی افزود: رهبر انقلاب در پیام به کنگره‌ی ۷۰۰۰ زن شهید کشور فرمودند «زن در تعریف قالباً شرقی، همچون عنصری در حاشیه و بی‌نقش در تاریخ‌سازی است و در تعریف کاملاً غربی، موجودی است که جنسیت او بر انسانیتش می‌چربد و ابزاری جنسی برای مردان و سرمایه‌داری است معرفی می‌شد، اما شیرزنان انقلاب و دفاع مقدس نشان دادند که الگوی سوم، زن نه شرقی نه غربی است.»

حیاتی گفت: با توجه به تعریف الگوی اول، یعنی عنصری در حاشیه و بی‌نقش در تاریخ سازی، ویژگی الگوی اول مشخص شده و براساس این تبیین، کلید واژه‌ای که می‌توان در برابر الگوی اول زن قرار داد، «زن خانه‌نشین» است، بنابراین تعریف ضد الگوی اول این است نه به زن حاشیه‌نشین و خانه‌نشین که نقش اجتماعی ندارد و فقط نقش کانونی در درون خانه دارد. وجود این نگاه را، علیرغم تأکید رهبری در سال گذشته نیز، در لایه‌هایی تفکرات برخی از صاحب نظران می‌بینیم.

وی افزود: با توجه به ویژگی‌های الگوی دوم، این الگو جزئیات گوناگونی دارد و دو جزء در آن برجسته است؛ اول مردواره کردن زن، یعنی متشبه کردن زن به مردان بگونه‌ای که حضور اجتماعی زن با تشبه به مردان است و دوم تبدیل زن به ابزار و وسیله راحتی برای التذاذ جنسی مرد.

حیاتی گفت: رهبر انقلاب در توضیح این شاخصه فرمودند «مردواره کردن زن به این معنا که حضور اجتماعی بانوان طوری طراحی شده که شبیه به مردان شوند، یعنی به دنبال این بودند که مشاغلی که با ساحت جسمی مرد سازگارتر است را برای زنان بیاورند و ما هم فریب این را خوردیم، مثلاً اینکه افتخار کنیم فلان تعداد خانم در محیط‌های اجرایی داریم، ما مشکلی با حضور زنان در این محیط‌ها نداریم، آنچه اشکال دارد افتخار به این است که ما به رخ دنیا بکشانیم که ما این تعداد زن کارمند و مدیر و فعال در محیط اجرایی داریم، بنابراین در الگوی دوم زن، ویژگی حضور اجتماعی زن همراه با مردواره شدنش است، چراکه به سمت کارها و محیط‌هایی کشیده شده است که با روحیه مردان سازگاری دارد، ذکر این نکته ضروری است که از سوی دیگر با توجه به نگاه نظام سرمایه‌داری، کار حضور زن در جامعه را بگونه‌ای جلو برده‌اند که بسیاری از هزینه‌هایی که به خانم‌ها می‌دهند، دوباره به جیب خودشان برمی‌گردد، کمپانی‌های مهدکودک دار، خانه‌های سالمندان، تولید کنندگان مواد غذایی، مجموعه‌های رفاهی و تفریحی و... مجموعه‌هایی هستند که درآمدهای زنان صرف آنها می‌شود و به این ترتیب هزینه‌هایی که برای حضور زنان در اجتماع و مشاغل می‌شود، دوباره به جیب نظام سرمایه‌داری برمی‌گردد. 

وی افزود: رهبر انقلاب در ادامه فرمودند «اگر به تعداد خانم‌های روشنفکر، نویسنده، فعال اجتماعی و سیاسی داریم، خوب است و افتخار به این خوب است، اما افتخار به تعداد زنان در مسئولیت‌های اجرایی، غلط است و انفعال در برابر آنها(نظام غربی) است.»

حیاتی گفت: آنچه در الگوی سوم قابل طرح است، این است که یک خانم فعال اجتماعی داریم که صاحب نظر و ایده‌پرداز است و صرفاً مجری نیست، بلکه فعال و پویا است، درحالی‌که کلید واژه کنشگری اجتماعی که برخی‌ به عنوان تعریف الگوی سوم زن مطرح کرده‌اند، در نهایت به شکلی است که ابتدا یک اتفاق رخ داده و به دنبال آن زن به فعالیت می‌پردازد. 

استاد حوزه علمیه خواهران قم گفت: رهبر انقلاب در دیدار اعضای کنگره شهدای استان همدان الگو را با همین کلید واژه الگوی سوم زن، خانم دباغ معرفی می‌کند، فردی پویا، اثرگذار، فعال، قوی و در عین حال اهل خانه و خانواده که با وجود داشتن چند فرزند مشغول فعالیت فرهنگی سیاسی و نظامی است، این درحالی است که شاخصه‌ی دوم الگوی دوم که زن را وسیله التزاز جنسی مرد قرار داده نه التزاز معنوی و روحی و علمی،  مثل یک سیل وارد کشورهای اسلامی هم شده و البته ما در هردو بعد الگوی دوم ضربه خورده‌ایم. 

حیاتی گفت: جمع بندی مطلب اینکه الگوی سوم زن، فقط برای زن مسلمان نیست بلکه برای زن بما هو زن در هر جایی از جامعه جهانی که قرار گرفته باشد، مطرح شده است، چراکه در این نگاه سه ویژگی منتفی شد؛ ۱- زن به معنای خانه نشین محض نباید باشد بلکه در عین خانه داری باید در اجتماع هم فعال باشد، ۲- مردواره کردن زنان در حضور اجتماعی ممنوع است و هم در زمینه مشاغل و هم کیفیت حضور باید بگونه‌ای باشد که به سمت مردواره شدن زن نرود، ۳- زن در الگوی سوم باید زن عفیف باشد، نه زن با حجاب. بلکه عفیف باشد و می‌دانیم که بین عفاف و حجاب تفاوت وجود دارد. 

معاون پژوهشی حوزه‌های علمیه خواهران قم افزود: در نهایت و با توجه به توضیحات ارائه شده، اگر بخواهیم کلید واژه‌ای را در مقابل الگوی سوم زن قرار دهیم «زن خانه‌دار فعال اجتماعی» است، قطعا زن در چنین الگویی که شغلش متناسب با وجود، جنسیت و زنانگی او است و به‌خاطر عفت او، تمام حضورهای اجتماعی زن به خطر نمی‌افتد و مورد سوءاستفاده مردان قرار نمی‌گیرد و محیط خانه او نیز محیط آرام و امن خواهد بود، در چنین جامعه‌ای، حتی اگر جامعه مسلمان نباشد، امنیت برای زن محقق شده و با تحقق امنیت برای زن، به‌خاطر جایگاه محوری او در خانه و خانواده و جامعه، این امنیت به جامعه هم سرایت می‌کند. 

حیاتی در پایان صحبت‌های خود گفت: این نظریه باید تبدیل به گفتمان شود و چه بسا آن گفتمان تهاجمی که رهبر انقلاب در مقابل گفتمان غرب مدنظر دارند، همین الگوی سوم زن باشد، در نهایت باید از این نظریه و سایر نظریات به مکتب اسلام برسیم که نمونه‌ای از این مکتب سازی، مکتب سلیمانی است که شاخصه‌های آن را هم رهبر انقلاب مطرح کرده است که این شاخصه‌ها جنسیت زده نیست و مخاطب آن فقط مردان نیست.