بررسی پیامدهای لایحه تعطیلات آخر هفته «شنبه یا پنجشنبه»

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، قرار است ساعات کاری ادارات در هفته از ۴۴ ساعت به ۴۰ ساعت کاهش یابد و تعطیلی آخر هفته نیز به ۲ روز افزایش یابد؛ تعطیلی روز جمعه قطعی است ولی تعطیلی روز دوم، اینکه پنجشنبه باشد یا شنبه فردا یکشنبه 20 اسفند در صحن علنی مجلس شورای اسلامی مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.

پیش از این نیز حسینی عضو کمیسیون اجتماعی مجلس از دستور کار قرار گرفتن بررسی لایحه افزایش تعطیلات آخر هفته و کاهش ساعت کاری ادارات از 44 به 40 ساعت خبر داده و گفته بود که مجلس و دولت مصمم هستند با افزایش تعطیلات هفتگی به ۲ روز در جهت ارتقاء منزلت کارکنان و تقویت کیفیت کار، حضور بیشتر اعضای خانواده در کنار یکدیگر و تقویت خانواده‌محوری در جامعه بر اساس ارزش‌های ایرانی و اسلامی گام بردارند.

کارگروه سیاست‌گذاری فرهنگی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام به این مناسبت در نشستی حضوری به بررسی پیامدهای لایحه تعطیلات آخر هفته با عنوان «شنبه یا پنجشنبه» پرداخت که در آن حجت‌الاسلام حسین مهدوی زاده مسئول میز نظریه اجتماعی فرهنگستان علوم اسلامی،‌ حجت‌الاسلام مهدی سلطانی عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام، علیرضا شفاه عضو شورای علمی مؤسسه علم و سیاست اشراق، علی سعیدی عضو هیئت علمی گروه اقتصاد اسلامی دانشگاه قم و حجت‌الاسلام سیدعلی موسوی رئیس پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام دیدگاه‌های خود را در این زمینه مطرح کردند.

از دیگر اساتید حاضر در این نشست حجت‌الاسلام علی محمدی مدیر اندیشکده معنا، سرکار خانم معصومه سادات سالک پژوهشگر مرکز پژوهش‌های اسلامی معصومیه، علی مؤمن مدیر کارگروه تجربه‌نگاری پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام، مهدی افراز پژوهشگر و دبیر نشست و سرکار خانم معصومه اسماعیلی مدیر گروه فلسفه و کلام دانشکده هدی بودند.

زمان نحوه خاصی از تکون انسان را معنا می‌کند
در ابتدای این نشست علی مؤمن مدیر کارگروه تجربه‌نگاری پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام به مخالفت با این لایحه پرداخت و گفت: اراده‌ها قوانین را در دولت و مجلس تصویب می‌کنند نه دانش‌هایی که باید در این زمینه به کار گرفته شود.

وی خاطرنشان کرد: اگر این لایحه تحت عنوان تغییر تقویمی کشور می‌آمد صدای بسیار بلند می‌شد، اما همه اتفاقات به عدد و ساعت تقلیل داده شده و این تقلیل دادن مفاهیم و خارج کردن آن از بارهای جدی معنایی سبب می‌شود حوزه‌های کارشناسی، دانشگاهی و حوزوی به این مطالب حساس نشوند و ورود نکنند.

این جامعه‌شناس افزود: اینکه به راحتی تصمیم بگیریم و یک سوی را انتخاب کنیم در حال شکل‌دهی به نحوه وجودی خاصی از انسان هستیم. به این راحتی نمی‌توان ذیل اعداد ریاضی ریخته و در مورد آن با دلایل تجاری یا اقتصادی تصمیم بگیریم.

وی گفت: کمبود و ضعف دانش ما عموما در پدیده‌های پیچیده به سطوح روئین کارشناسی اکتفاء می‌شود و آنچه که در عمل در قانون‌گذاری ملاحظه می‌شود ارده‌هایی است که پشت چنین تصمیماتی قرار دارند و نظام کارشناسی دانشی در این داستان تحت تأثیر حجم بسیار عظیمی از گفتگوهای رسانه‌ای قرار گرفته که عمدتا به بخشی از بُعد اقتصادی و تجاری پرداخته و اینگونه انگاره ساخته است که تعطیلی شنبه یک پیامد دارد و آن هم منفعت تجاری است که عائدمان خواهد شد و از بقیه ابعاد آن به عمد غفلت شده است.

بررسی تعطیلات از پنجشنبه به شنبه نیازمند لحاظ کارآمدی‌های فرهنگی است
حجت‌الاسلام مهدی سلطانی عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام نیز به عنوان دومین کارشناس این نشست با بیان اینکه تعطیلی معنا ندارد با این لایحه مخالفت ‌کرد. وی در تکمیل سخنان خود به بررسی مفهوم کار پرداخت و گفت: باید بررسی کنیم که چه اتفاقی در مفهوم کار افتاده که لازم است زمان تعطیلات از پنجشنبه به شنبه تغییر کند.

وی در ادامه پرداختن به مفهوم کار، مفهوم زمان را مهم و پیچیده ارزیابی کرد و با بیان اینکه در جهان جدید چند اتفاق بسیار مهم برای زمان رخ داده است، افزود: در مباحث حکمت اسلامی و فلسفه‌های ارسطویی زمان تابع اصلی است اما در جهان جدید زمان ماهیت خود را از دست می‌دهد و در حقیقت از وجه‌های وجه‌الامری خود تخلیه شده است.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه هویت و تعیّن انسان به تقیدات زمان گره خورده و لحظات فرهنگی خاصی برای انسان بر این اساس شکل پیدا کرده است، گفت: بحث تعطیلات و ساعت کاری مستقیما به مسئله کار مرتبط بوده و لازم است در رابطه با بازنگری فلسفه کار مبتنی بر سنت خودمان فکر کنیم، پنجشنبه یا شنبه اهمیتی ندارد که انسان را در تعطیلی یکی از این روزها گرفتار کند.

حجت‌الاسلام سلطانی با بیان اینکه بررسی تعطیلات از پنجشنبه به شنبه نیازمند لحاظ کارآمدی‌های فرهنگی است و تنها نباید کارآمدی‌های اقتصادی را مورد نظر قرار داد، تصریح کرد: اگر درباره هویت کار تأمل کرده و در آن تحول ایجاد کنیم، دچار سردرگمی انتخاب شنبه یا پنجشنبه به عنوان روز تعطیل نخواهیم شد.

تعطیلی شنبه‌ها غیر از توجیه اقتصادی هیچ توجیه دیگری ندارد
از دیگر کارشناسان نشست «شنبه یا پنجشنبه» سرکار خانم معصومه اسماعیلی مدیر گروه فلسفه و کلام دانشکده هدی بود که ترجیح در تعطیلی یک روز بین دو روز خاص را مسئله‌ای مهم دانست و گفت: تنها دلیلی که تعطیلی شنبه‌ها را توجیه می‌کند، بُعد اقتصادی است و این پیشنهاد را که معمولا افراد اتاق بازرگانی ایران مطرح کرده‌اند هیچ توجیه اجتماعی،‌ فرهنگی،‌ سیاسی و خانوادگی ندارد.

وی با بیان اینکه در سنت اجتماعی و فرهنگی مردم ایران، پنجشنبه روز نیمه برای کار بوده و از دیرباز این سنت پذیرفته شده است، اظهار داشتک وقتی شنبه تعطیل شود، نمی‌توانیم پنجشنبه را از حالت نیمه تعطیلی خارج کنیم و این امر سال‌ها به طول می‌انجامد؛ بنابراین از منظر اقتصادی هم که نگاه کنیم تمام توجیه اقتصادی در تعطیلی شنبه مستقر نیست.

مدیر گروه فلسفه و کلام دانشکده هدی تصریح کرد: مبانی دینی و اعتقادی، ما را به سمت نیمه تعطیلی پنجشنبه و آزاد بودن برای پرداختن به زیارت‌ها،‌ اعمال عبادی و ادعیه سوق می‌دهد و ادبیات روایی ما هم ما را به این سمت می‌برد و این امر در شنبه‌ها توجیهی ندارد.

وی با بیان اینکه از نظر سیاسی نیز مسئله تعطیلی پنجشنبه‌ها در اذهان کاملا متبلور و در بسیاری از ادارات اجرا شده است و در مدارس نیز از چند سال گذشته اجرا شده است، اظهار داشت: تغییر تعطیلی از روز پنجشنبه به روز شنبه از نظر فرهنگی سبب القاء تذبذب در حکمرانی و تزلزل رأی در بافت فرهنگی مردم خواهد شد.

تلاش جریان روشنفکری برای هضم انقلاب اسلامی در مسیر توسعه
حجت‌الاسلام علی محمدی مدیر اندیشکده معنا دیگر کارشناس این نشست، از بی‌توجهی نمایندگان مجلس نسبت به مسئله تغییر مناسبت‌های اجتماعی ابراز تعجب کرد و اظهار داشت: امروز جریان روشنفکری در ایران پس از فراز و فرودهای دویست ساله به یک قرار مشخص و بهینه در جریان خود رسیده است که غفلت از آن خسران‌های بسیاری در این نزاع گفتمانی برای انقلاب اسلامی به ارمغان می‌آورد.

وی خاطرنشان کرد: عجیب است که مجلس انقلابی با این مصوبه دقیقاً در جایی ایستاده است که جریان روشن‌فکری در سمت سیاستی خودش نسبت به انقلاب اسلامی، در آن‌جا ایستاده است. جریان روشنفکری از تعارض و تضاد حاد سیاسی با انقلاب اسلامی و نیروهای آن به سمت یک حرکت بنیادین دیگر حرکت کرد.

مدیر اندیشکده معنا افزود: در این حرکت باید به عنصر ایرانی و حتی عنصر انقلابی این را القاء می‌کرد که راه نجات جامعه ایرانی «انطباق حداکثری با تحولات و نهادهای بین‌المللی» است. تمامی تلاش‌های جریان روشن‌فکری پس از آن دقیقاً در پی این مهم است تا بتواند به تحول بنیادین در ایران منجر شده و انقلاب اسلامی را در مسیر توسعه هضم نماید. این مصوبه به صورت اساسی چنین کاری را انجام می‌دهد.

وی با بیان اینکه در فضای دانشی ما نسبت به مسئله تشخص موضوع بحث‌های جدی وجود دارد، گفت: اگر مناسبات یک جامعه را در نظر گرفتید که حساسیت آن نسبت به زمان‌های نماز کم باشد، بعد از مدتی شاهد کاهش حساسیت اجتماعی نسبت به زمان‌های نماز خواهیم بود اما وقتی مناسبات اجتماعی متناسب با این امر بود خود مناسبت‌ تقویت کننده است.

اقتصاد بیمار تنها ذینفع تعطیلات دو روزه در کشور
حجت‌الاسلام حسین مهدوی زاده مسئول میز نظریه اجتماعی فرهنگستان علوم اسلامی نیز در این نشست با اشاره به ضرب‌المثل «برو کار می‌کن مگو چیست کار»، گفت: هیچ ذینفعی برای افزایش تعطیلات دو روزه غیر از یک نهاد بیمار اقتصادی به نام اقتصاد مالی وجود ندارد؛ اقتصاد بیمار با افزایش تعطیلات می‌خواهد بحران‌های خود را حل کند و این اقدام همه را قربانی خواهد کرد.

وی با بیان اینکه اقتصاد ما تولیدی و تجاری نیست و به تعبیری در این اقتصاد دیگر نه تولید کردن سود دارد و نه تجارت کردن و وقتی سود نباشد نمی‌توانید خرج کنید و طرف خریدار این بازار قرار بگیرید، خاطرنشان کرد: سود و درآمد اصلی اقتصاد ایران درآمدهای مالی است، همه چیز دارد تبدیل به سفته‌های مالی می‌شود و سود زندگی کردن از سفته‌های مالی می‌آید.

مسئول میز نظریه اجتماعی فرهنگستان علوم اسلامی با اشاره به اینکه در هر 24 ساعت هفت همت خلق پول صورت می‌گیرد و مردم ایران با این خلق پول باید زندگی کنند، افزود: مشکل عمده این است که هفتاد درصد این خلق پول به یک درصد سپرده‌ها می‌رسد و این درآمد ناچیز پاسخ‌گوی زندگی مردم نیست، وقتی درآمد درون یک نظام اقتصادی کم باشد و خریدار قدرت خرید نداشته باشد، رکود حاصل می‌شود.

وی با بیان اینکه با دو روزه شدن تعطیلات رونق فعالیت‌های نهادهای فرهنگی کم می‌شود، مقاومت نکردن در برابر تعطیلات دو روزه را بسیار خطرناک توصیف و تصریح کرد: آنچه باید برای آن بجنگیم این است که نپذیریم شغل اصلی اقتصادی ایران دو روز تعطیلی داشته باشد.

طبقه تحصیلکرده و اهل فکر در ایران دچار انفعال است
علیرضا شفاه عضو شورای علمی مؤسسه علم و سیاست اشراق که به صورت مجازی در این نشست حضور یافته بود با بیان اینکه ما تا اندازه زیادی حوزه فرهنگ را یک حوزه مستقل فرض می‌کنیم و این استقلال هم از جهت منطق درونی خود و هم از جهت معنا و محتوا مطرح است، گفت: یک نوع نگاه افلاطون‌گرایی درباره فرهنگ داریم که حتما نیازمند اصلاح در جامعه است.

وی با بیان اینکه مدت‌های مدیدی است که طبقه تحصیلکرده و اهل فکر در ایران دچار انفعال هستند و در شرایطی که در مجلس و دولت افراد فرهنگی روی کار آمده‌اند اما اتفاقاتی می‌افتد که احساس می‌کنیم نیرویی دارد این طبقات را قربانی می‌کند، افزود: بسیار ناچیز است که از سر موضوعات فرهنگی به حوادثی اعتراض کنیم که از بُعد بیرونی اتفاق افتاده است.

عضو شورای علمی مؤسسه علم و سیاست اشراق بحث از تعطیلات شنبه یا پنجشنبه را به معنای عقب‌نشینی نظم عینی حیات دانست که آرام آرام دچار اضمحلال شده است و گفت: با تعطیلی یکی از این دو روز هیچ رابطه‌ای از ما مخدوش نمی‌شود، آنچه باید به آن فکر کنیم این نیست که پنجشنبه تعطیل شود یا روز شنبه تعطیل نشود.

وی با بیان اینکه اگر درباره عقب‌نشینی‌های فرهنگی که دارد اتفاق می‌افتد دغدغه داریم، باید حرکت سیاسی و اقتصادی داشته باشیم، از نمایندگان مجلس خواست که از استعدادهای در صحنه غافل نباشند، چراکه نیاز به فعالیت‌های علمی در تماس با استعداد برای همه افرادی که در ایران زندگی می‌کنند لازم و برای همه ما نجات‌دهنده است.

مدیران مشکل تعاملات بین‌المللی را با خلاقیت خود حل کنند
سرکار خانم معصومه سادات سالک پژوهشگر مرکز پژوهش‌های اسلامی معصومیه با طرح این سئوال که چند درصد از کشورهای هدف ما تعطیلی شنبه یا یکشنبه دارند و چند درصد طرف اقتصادی ما محسوب می‌شوند که بخواهیم تعطیلات خود را با آنها همسان کنیم، گفت: آداب و مناسک دینی ما فراتر از مناسبات است و اگر جابه‌جایی پنجشنبه به شنبه اتفاق بیفتد پیامدهای بسیاری خواهد داشت.

وی با بیان اینکه در جامعه ایرانی به این راحتی نمی‌توانید شنبه را تعطیل کنید، چراکه پیشینه گذشته چنین اجازه‌ای را نخواهد داد که فردی روز شنبه به استراحت بپردازد، اظهار داشت: این موضوع هم برای جامعه متدینین سنگین تمام خواهد شد و آن را برنمی‌تابند و هم جامعه غیر دینی نسبت به آن واکنش نشان می‌دهند چراکه مراسم فعلی جزو فرهنگ آنان شده است.

پژوهشگر مرکز پژوهش‌های اسلامی معصومیه با بیان اینکه تعطیلی دو روزه در کشور و انتقال تعطیلی از پنجشنبه به شنبه جز اینکه یک دو قطبی را شکل می‌دهد، ثمره خاص دیگری ندارد، تصریح کرد: مدیران باید مشکل تعاملات تجاری و بین‌المللی را با خلاقیت خود حل کنند.

مفهومی با عنوان تعطیلات در اسلام وجود ندارد
علی سعیدی عضو هیئت علمی گروه اقتصاد اسلامی دانشگاه قم دیگر کارشناس حاضر در نشست، تغییر ساعت کاری و انتقال تعطیلات از پنجشنبه به شنبه را پدیده‌ای تکراری دانست و گفت: در مواجهه با تمدن غرب می‌بینیم که در برابر سنت، فرهنگ و سبک وارد شده از غرب مقاومت‌هایی می‌شود و بعد جریان غرب‌گرا طرح خود را به پیش برده و جامعه را یک گام دیگر به سمت نگاه تمدن غربی پیش می‌برند.

وی در ادامه با بیان اینکه در اسلام، اخلاق اقتصادی از منظر روایات، سیره اهل بیت علیهم‌السلام و علما مفهومی با عنوان تعطیلات و یا تعطیلات آخر هفته وجود ندارد و تنها چیزی که نسبت به آن نهی شده، کار در ساعات نماز جمعه است، اظهار داشت: تعطیلی دو روز در هفته پدیده‌ای مدرن و فرهنگ خاص غربی است که برای کارها قاعده‌گذاری کرده است.

عضو هیئت علمی گروه اقتصاد اسلامی دانشگاه قم با اشاره به بیانیه انجمن اقتصادی و اتاق بازرگانی ایران در دفاع از تعطیلی شنبه به جای پنجشنبه، استدلال‌های مطرح شده را کافی ندانست و با برشمردن برخی از این دلایل گفت: باید چهارچوب نظری و دستگاه تحلیلی که براساس آن می‌خواهیم قضاوت اقتصادی کنیم را مشخص سازیم.

تعاملات و ساختارهای اجتماعی باید بر اساس زیست ایرانی شکل بگیرد
حجت‌الاسلام سیدعلی موسوی رئیس پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام نیز در این نشست به بیان مقدمه‌ای از تفکر مدرنیته برای استعمار مردم ایران پرداخت و گفت: پس از بحث تحریم تنباکو توسط آیت‌الله العظمی میرازای شیرازی و حضور روحانیت در زندگی مردم، مدرنیته به این جمع‌بندی رسید که به جنگ زندگی ایرانی برود.

وی با بیان اینکه امروز ساختارهایی که قرار است به پیشرفت دامن بزند از زندگی ایرانی در می‌آید، افزود: ملت ایران سال‌های سال دارای تمدن بود و در دنیا اقتدار داشته‌اند و این به سبب زیست پیشرفته آنان بوده است؛ بنابراین ساختارهای وارداتی که با زیست ایرانی نسبتی پیدا نکند ساختار انگلی است و در عمل نمی‌توانند زندگی قدرتمندی را پدید بیاورند.

رئیس پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام یادآور شد: حتی در کشور ترکیه که روحانیت شیعه وجود ندارد، شاهد بازگشت به زیست معنوی هستیم و جمعه‌ها مساجد ترکیه پرازدحام است و کارفرماها هم می‌دانند که ساعت قبل و بعد از نماز جمعه را تعطیل کنند و به عبارتی وارد جنگ زندگی نمی‌شوند.

وی تصریح کرد: زیست عمومی جامعه ایرانی دو روز تعطیلی را برنمی‌تابد و عمده مردم هم دو روز تعطیل نیستند و حتی برخی بازاری‌ها جمعه‌ها بعدازظهر به کار مشغولند، تنها این نهاد مریض دولتی تعطیل است که هیچ سودی ندارد و خرج می‌تراشد، نهادی که تنها هزینه دارد و خدماتی که ارائه می‌دهد به اندازه هزینه‌ها نیست، تعطیل شود بهتر است.

حجت‌الاسلام موسوی با بیان اینکه استدلال‌های مطرح شده برای تعطیلی شنبه زائیده یک واقعیت ساختاری نیست، گفت: تمام معاملات بین‌المللی ما با امارات است و حواله درهم امارات هم، روز جمعه صادر می‌شود.

وی با طرح این سئوال که آیا قرار است زندگی خود را براساس ساختارهای غربی بسازیم یا ساختارها را براساس زندگی خودمان شکل دهیم، تأکید کرد: زندگی، واقعی و قدرتمند است و براساس آن باید تعاملات و ساختارهای اجتماعی شکل بگیرد. لازم است زیست را رشد داده و ساختارهای پیشرفته‌تری را شکل دهیم تا زندگی ما را ارتقاء دهد، ساختاری که متناسب با زندگی ایران نباشد، نمی‌تواند ادامه پیدا کند.