رشد ۲۰۰ درصدی عملکرد ترانزیتی چابهار در ۸ سال
چرا باید به پشت‌صحنه اتفاقات امنیتی کشور حساس بود؟
در روزهای گذشته تعدادی از تروریست‌ها و اشرار مسلح گروهک جیش‌الظلم به اماکن عمومی و پایگاه‌های نظامی و انتظامی در شهرهای چابهار و راسک در استان سیستان‌وبلوچستان حمله کردند.
در روزهای گذشته تعدادی از تروریست‌ها و اشرار مسلح گروهک جیش‌الظلم به اماکن عمومی و پایگاه‌های نظامی و انتظامی در شهرهای چابهار و راسک در استان سیستان‌وبلوچستان حمله کردند.
گرچه این گروهک تروریستی در سال‌های گذشته این اقدامات تروریستی خود را در جهت تضمین حقوق مردم استان سیستان‌وبلوچستان ذکر می‌کرد، اما از همان ابتدا بسیاری از کارشناسان معتقد بودند این گروه خرابکار چیزی جز ناامنی و ویرانی شرق کشور را در سر نمی‌پروراند.
اما حالا این گروهک تروریستی به وضوح در آخرین بیانیه خود هدف از اجرای این عملیات تروریستی را «تلاش برای ناکام گذاشتن برنامه‌های توسعه سواحل مکران» ذکر کرده است. حالا به نظر می‌رسد دست‌های پنهان قدرت‌های خارجی برای جلوگیری از توسعه این منطقه بیش از پیش آشکار شده است.
در ادامه به اهمیت این منطقه در اقتصاد ایران و توسعه شرق کشور اشاره شده است.
یک منطقه با ۸ بندر استثنایی
مَکران، مُکران یا مکوران، اشاره به یک سرزمین تاریخی ساحلی در جنوب شرقی ایران و جنوب غربی پاکستان امروزی دارد که گستره آن از رأس‌الکوه در غرب جاسک تا لاس‌بلا در جنوب غربی ایالت بلوچستان پاکستان است. به‌صورت دقیق‌تر و تاریخی مکران، ولایتی است که از شمال محدود است به سراوان و بمپور و از جنوب به بحر عمان و از مشرق به کلات و از مغرب به بشاگرد.
قسمت مهم این منطقه که در ساحل بحر عمان واقع شده، دشت شنزاری دارای چندین رود خشک است. نام مکران در بعضی از منابع اروپایی از قرن ۱۶ تا ۱۸ میلادی نیز ذکر شده است.
در بعضی اسناد و نقشه‌های تاریخی اروپایی و بعضی نوشته‌های عربی دریای عمان امروزی نیز «بحر مکران» نامیده شده است. براساس نتایج پژوهشی که در اتاق بازرگانی ایران با عنوان «دلالت‌های پروژه «یک کمربند؛ یک جاده» (جاده ابریشم نوین) برای توسعه صنایع و تولید در ایران» انجام شده، منطقه مکران درحال‌حاضر دارای ۸ بندر با مشخصات، کاربری‌ها و پیشرفت فیزیکی گوناگون است.
گستره این بنادر از نقطه صفر مرزی با پاکستان در شرقی‌ترین نقطه جنوبی ایران تا شرق تنگه هرمز در استان هرمزگان را دربرمی‌گیرد. این ۸ بندر عبارتند از:
۱- بندر گیشاب با کاربری پایانه صادراتی مواد معدنی کشور
۲- بندر بیردف با کاربری صیادی و پرورش ماهی در قفس
۳- بندر گواتر با کاربری مسافربری، صیادی و گردشگری
۴- بندر جاسک با کاربری نظامی، صیادی و تا حدودی تجاری
۵- بندر رودیک با کاربری شیلات و ورزش‌های آبی
۶- بندر جُد با کاربری صیادی، تجارت و صنایع دریایی
۷- بندر چابهار با کاربری بازرگانی، طبیعی و گردشگری
۸- بندر گوردیم با کاربری گردشگری و ورزش‌های آبی.
سهم ۳ درصدی چابهار از ترانزیت کالا
طی یک دهه اخیر رویدادهای ژئوپلیتیکی در اقیانوس هند، ازجمله ظهور پرقدرت‌تر چین، رقابت چین و هند و درگیری هند و پاکستان باعث شده اقیانوس هند و بخش غربی آن بیش از پیش در تجارت جهان مهم شود.
در کنار اینها، اتفاقاتی که در خلیج‌فارس به‌عنوان نقطه‌ای محدود و آسیب‌پذیر در خلال جنگ و صلح روی داده و همچنین تحولات مهم در حوزه هزینه تمام‌شده و ترانزیت، موجب شده ترتیبات اقتصادی منطقه به‌سمت سواحل و بنادر اقیانوسی دریای عمان (مکران) درحال حرکت باشد؛ به عبارت دیگر منطقه مَکُران می‌تواند شاهد یک توسعه اقتصادی دریامحور باشد که این می‌تواند به نفع تمام کشورهای منطقه مکران از جمله ایران تمام شود.
چابهار از معدود بنادر کشور است که طی چند سال اخیر و در اوج تحریم‌ها توانست روند مثبت بسیار خوبی را به‌لحاظ توسعه زیرساختی تجربه کند. چابهار درحال‌حاضر از لحاظ زیرساخت بندری مازاد ظرفیت دارد که به‌خوبی می‌تواند روند رو به رشد تقاضا برای مبادله کالا بین سه کشور اصلی مشارکت‌کننده در چابهار (یعنی ایران، هند و افغانستان) و سایر فعالیت‌های ترانزیتی را پوشش دهد.
آنطور که آمارهای سازمان بنادر و دریانوردی نشان می‌دهد سهم بندر چابهار به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بنادر منطقه مکران در سال ۱۴۰۲ به ۲.۶ درصد از کل تخلیه بار در بنادر کشور رسیده است، رقمی که بین سال های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۶ حدود یک درصد بوده و در سه سال اخیر به رقم ۲.۶ تا ۲.۸ درصد رسیده است.
ظرفیتی که می‌تواند ۲۲ برابر شود
آنطور که داده‌های سازمان بنادر و دریانوردی کشور نشان می‌دهد، میزان تخلیه و بارگیری بار از حدود ۱.۵ میلیون تن در سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۶ به ۴ تا ۴.۲ میلیون تن در سال‌های اخیر رسیده است. تیرماه سال ۱۴۰۲ حسین شهدادی، معاون امور بندری و اقتصادی بنادر و دریانوردی سیستان‌وبلوچستان گفت: «درصورت تامین به‌موقع ناوگان حمل‌ونقل زمینی و رفع موانع و محدودیت‌های لجستیکی و اسنادی با زیرساخت‌ها و امکانات فعلی موجود؛ امکان تخلیه و بارگیری کالا تا ۱۳ میلیون تن در سال در بندر چابهار وجود دارد.»
۲۸فروردین ۱۳۹۳ محمد سعیدنژاد، مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی گفت: «طبق برنامه‌ریزی انجام شده ظرفیت تخلیه و بارگیری بندر چابهار طی پنج فاز توسعه‌ای می‌تواند به ۸۹ میلیون تن در سال ارتقا پیدا کند. با درنظر گرفتن رقم ۴ میلیون تن جابه‌جایی بار در این بندر و ظرفیت توسعه تا ۸۹ میلیون تن، می‌توان گفت ظرفیت بندری چابهار می‌تواند تا ۲۲ برابر شود.»
فرصت‌ها و چالش مکران
براساس پژوهشی که در مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری انجام شده، اگر بخواهیم از بیرون به مساله مکران نگاهی بیندازیم، به دلیل ویژگی‌های جغرافیایی آن، بدون شک موضوع توجه به اقتصاد دریامحور و توسعه سواحل مکران در سبد انتخاب نهایی قرار می‌گیرد و باید تمامی ظرفیت‌ها را حول موضوع آب مطرح کرد.
مهم‌ترین مساله مکران، قدمت ۱۰۰ ساله آن است و همواره در طول تاریخ توصیه شده که راه‌آهن چابهار به اروپا راه‌اندازی شود تا کانال سوئز از رونق بیفتد. همچنین روابط و ارتباطاتی که این منطقه می‌تواند با دیگر نقاط جهان داشته باشد، به نوعی اتصال‌دهنده کریدورهای متنوع و ارتباطات ژئوپلیتیک شود، موضوعی دارای اهمیت است. موضوعات دیگری که در این منطقه بسیار حائز اهمیت است، عبارتند از: ۱. هاب انرژی و زنجیره‌های شیمیایی (پیشران اصلی توسعه)، ۲. صنایع معدنی و فرآورده‌های فلزی (پیشران اصلی توسعه)، ۳. شیلات و کشاورزی گرمسیری (اقتصاد محلی/ بومی)، ۴. قطب گردشگری ساحلی و دریایی تخصصی (اقتصاد محلی/ بومی)، ۵. قطب مبادلات مالی عاری از تحریم و ۶. مبادلات و توسعه مرزی زمینی و دریایی با افغانستان، پاکستان، عمان و...
مبحث بعدی نگاه به مکران از درون خواهد بود، به این صورت که در این منطقه با چندین چالش مواجهیم:
۱. توسعه انسانی بسیار ضعیف نسبت به دیگر نقاط کشور، ۲. دینامیک پیچیده قومی، مذهبی و امنیتی منطقه، ۳. چابهار با بالاترین میزان حاشیه‌نشینی کل کشور (۶۳ درصد)، ۴. آمار بالای بیکاری و اشتغال کاذب در منطقه، ۵. نبود زیرساخت‌های توسعه‌ای، ۶. دسترسی نامطلوب به آب سالم برای مصارف خانگی، صنعتی و کشاورزی، ۷. وضع نامناسب جاده‌های منطقه و بیشترین میزان تصادفات رانندگی در استان و ۸. اختلاف فاحش میانگین شاخص‌های آموزش منطقه با کل کشور.
بهشت گمشده‌ای به نام مکران
براساس پژوهشی که توسط مرکز نوآوری کوثر منتشر شده، در نگاه اول مکران تنها نقطه دسترسی ایران به آب‌های آزاد است.
این موضوع، مزایای راهبردی امنیتی و اقتصادی ویژه‌ای برای کشور به همراه دارد. از سوی دیگر وجود رودهای خروشان در منطقه‌ی کنارک که از ظرفیت چند میلیارد مترمکعب آبی که به دریای عمان می‌ریزد، تنها بخش کوچکی از آن مهار شده است، نشان از ظرفیت‌های خاص این منطقه دارد. نوع آب‌وهوای گرمسیری منجر به ایجاد بزرگ‌ترین مزرعه موز ایران در این منطقه شده است.
در بعد گردشگری نیز وجود گل‌افشان و برخی جاذبه‌های منحصربه‌فرد دیگر، ظرفیت‌های سرشار این منطقه را نشان می‌دهد.
از بعد امنیتی، همان‌طور که در نبردهای دریایی، ایران می‌تواند برای دشمنان محدودیت ایجاد کند، طبیعتا آنها هم می‌توانند مقابله به مثل کنند که تجربه دفاع مقدس، بیانگر این موضوع است. تنها راه رهایی ما به آب‌های آزاد، منطقه مکران است. باید توجه داشت آب‌های آزاد و توسعه دریایی و توسعه نیروهای دریایی، یکی از ابعاد موثر از عصر پسااستعمار است که هم در بحث توسعه تجارت، باعث پیشرفت کشورهای مختلف شده و هم یکی از عوامل پیشران‌های بحث استعمار در دنیا بوده است.
به یک معنا، مکران تنظیم‌گر بخشی از سیاست خارجی کشور است و جایی است که حاکمیت می‌تواند کریدورهای متنوعی برای کشورهای شمالی و جنوبی داشته باشد.
حدود سال ۱۳۰۶ شمسی، یک مقاله در روزنامه‌ای تحت‌عنوان حبل‌المتین کلکته در زمان مشروطه با این عنوان چاپ شد «راه‌آهن چابهار یا اعظم‌الطرق تجارتی؟» این مقاله بیان می‌کند اگر رضاشاه همه بودجه کشور را صرف این کند که راه‌آهن چابهار را بکشد و به طریق آن به اروپا وصل شود، این باعث می‌شود دو بازار عمده حاشیه اقیانوس هند و اروپا به هم متصل شوند و در تجارت جهانی، تحولات شگرفی اتفاق بیفتد. کشور می‌تواند از این محل، عایدی کسب کند و حتی از جنبه قدرت جهان اسلامی هم قابل‌توجه است.
دو ظرفیت ویژه دیگر در مکران، ایجاد دو پیشران اصلی توسعه صنعتی، یعنی هاب انرژی و زنجیره‌های شیمیایی و درکنار آن، توسعه صنعت فولاد است که به‌خاطر آب‌بر آنها از یکسو و نزدیکی به بازار اقیانوس هند، جایابی هاب سوم پتروشیمی کشور در دولت هشتم در مکران صورت گرفت. به این منظور طرح پتروشیمی نگین مکران در چابهار شروع به ساخت کرد که البته متاسفانه پیشرفت فیزیکی چندانی نداشته است.
علت اصلی این موضوع، عدم تکمیل طرح گازرسانی به منطقه است. در بحث فرآورده‌های معدنی و فلزی نیز کنسرسیومی از سه شرکت بزرگ فولادی و معدنی کشور یعنی چادرملو، گل‌گهر و فولادمبارکه شکل گرفت تا مجموعه فولاد سترگ مکران به‌عنوان بزرگ‌ترین مجموعه فولادی خاورمیانه با ظرفیت ۱۰ میلیون تن در آنجا احداث شود که آن طرح نیز پیشرفتی نداشته است.
طبق آمار سازمان شیلات کشور، نزدیک به ۸۰ درصد ظرفیت صید کشور از دریای عمان است، یعنی درکنار خلیج‌فارس و دریای خزر، حدود ۸۰ درصد را دریای عمان تامین می‌کند و مهم‌تر از آن، مساله آبزی‌پروری است که نزدیک یک‌چهارم آبزی‌پروری کل کشور که نزدیک به ۵۰ هزار هکتار است، در جنوب سیستان‌وبلوچستان جایابی شده است.
پیشنهاد توسعه مکران در سال ۱۳۵۴
اهمیت منطقه مکران تا آنجایی است که مهندسین مشاور ستیران در طرح آمایش سرزمینی سال ۱۳۵۴ با پیشنهاد شرق کشور به‌عنوان محور توسعه (برای تاکید روی توسعه این منطقه به‌عنوان یک پیشران) پیشنهاد دادند که تمام صنایع انرژی بر و آب‌بر ایران باید به‌سمت این سواحل مکران بروند و ما دیگر نباید صنایع فولاد و پالایشگاه در اصفهان و نقاط مرکزی ایران داشته باشیم.
در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز بسیاری از کارشناسان خواستار انتقال یا ساخت صنایع جدید انرژی‌بر و آب‌بر و نیروگاه‌ها در کنار سواحل مکران شدند. در گزارشی که طی سال ۱۴۰۱ به سفارش اتاق بازرگانی ایران تهیه شده، آمده است در سالیان گذشته غیر از سازمان بنادر کمتر کسی به توسعه بندر چابهار اعتقاد داشت اما اکنون خوشبختانه با تاکیدات رهبری و دستور صریح ایشان حرکت‌هایی برای توسعه منطقه مکران انجام شده و ازجمله با اقداماتی که در منطقه چابهار انجام می‌شود، شاهد اقداماتی هستیم.
باید خدشه به تصویر امنیت چابهار جبران شود
رضا امیری‌فر، پژوهشگر حوزه سواحل مکران در گفت‌وگو با «فرهیختگان» پیرامون بیانیه اخیر جیش‌الظلم اظهار داشت: «شکل بیانه دادن جیش‌العدل عجیب بود و گویا تاکنون دادن بیانیه به این شکل بی‌سابقه بوده است. منطقه راسک در حدود ۱۷۰ کیلومتری شمال چابهار و هم‌مرز با پاکستان است. درگیری‌های امنیتی همواره در این منطقه وجود داشته و این نقطه به‌واسطه اقلیم و شرایط جغرافیایی یکی از محل‌های تنش جدی ما با گروهک‌های تروریستی از گذشته و حتی در دوران گروهک ریگی بوده است. باید توجه داشت که مساله ناامنی در مناطق ساحلی سیستان‌وبلوچستان و مشخصا در چابهار که پیشرفته‌ترین و بزرگ‌ترین شهر ساحلی استان است تا به حال به این شکل وجود نداشت. سابقه ناامنی منطقه فقط بمب‌گذاری مقابل فرمانداری چابهار در روز تاسوعا سال ۸۹ بود که در نتیجه آن تعدادی از عزاداران سیدالشهدا یه شهادت رسیدند. در مجموع حرکت‌های تروریستی و ناامن‌سازی منطقه به این شکل که به دو پایگاه در چابهار حمله شود بی‌سابقه بوده است. آنچنانکه از متن بیانیه مشخص است گویا ما با یک ذوق‌زدگی یا هیجان‌زدگی ناشی از مخابره یک تصویر ناامن از چابهار به‌عنوان جایی که همواره به‌عنوان قلب توسعه مکران به شمار می‌رود برای مدت ۱۲ ساعت روبه‌رو هستیم. این خدشه‌ای که به تصویر امنیت چابهار و مردم مهربان و میهماندار بلوچ وارد شده باید جبران شود. گردشگری یکی از پیشران‌های جدی توسعه است که جامعه بلوچستان را ارتقا می‌دهد و در عین حال مردم را با آن منطقه آشنا می‌کند.»
حضور جمعیت در مکران به شرط‌ها و شروط‌ها
امیری‌فر درخصوص اسکان جمعیت در منطقه مکران گفت: «مساله توسعه مکران و الزامات و سازوکارهایی که برای آن وجود دارد حضور جمعیت فعال جهت توسعه را اجتناب‌ناپذیر می‌کند.
اگر اتفاقات جدی در راستای توسعه از جنس سیاست خارجی، تجارت بین‌الملل، کریدورها، توسعه صنعتی، کشاورزی، شیلات، گردشگری و... در این منطقه انجام شود حضور جمعیت را به‌عنوان نیروی فعال اجتناب‌ناپذیر می‌کند.
شما با پهنه‌ای روبه‌رو هستید که از شرق تنگه هرمز تا مرز پاکستان حدود ۷۰۰ کیلومتر و شامل هفت شهرستان بزرگ که سه شهرستان آن در هرمزگان و چهار شهرستان در سیستان‌وبلوچستان است که بیش از ۷۰۰ هزار نفر جمعیت ندارد و عمده این جمعیت در دو نقطه کانونی چابهار با حدود ۲۰۰ هزار نفر و شهرستان میناب با نزدیک به ۳۰۰ هزار نفر جمعیت ساکن هستند.
جمعیت باید همراهی جامعه محلی را داشته باشد، دولت و حاکمیت که قصد توسعه مکران را دارد باید دقت کند اگر می‌خواهد جمعیت غیربومی را به آنجا انتقال دهد این اقدام نیازمند گفت‌وگو و برنامه‌ریزی میان دولت و جامعه محلی است.
متاسفانه موضوع توسعه سواحل مکران در چهار دولت اخیر جدی گرفته نشده است. حداقل از دولت دوم آقای احمدی‌نژاد به بعد، یعنی از ۸۷ به بعد اقدام و اراده جدی دولتی در این زمینه صورت نبوده و صرفا دست‌به‌دست شده است. به‌تبع این ماجرا مساله جمعیت یکی از خطیرترین و پیچیده‌ترین مسائل مکران، بدون متولی و سازوکار اجرایی درست باقی مانده است. بحث‌هایی از ساختن شهرهای جدید بدون پشتوانه و بحث ساخت ۲۷ شهر ساحلی که ۱۲ شهر آن در منطقه مکران که از بنیان دچار ایراد بوده مطرح است. اگر دولت تدبیر درستی در طول این سال‌ها به کار می‌بست و توسعه سواحل مکران روی ریل می‌افتاد شاهد اتفاقات بهتری بودیم و اوضاع به قدری حاشیه‌ساز نبود که یک گروهک بتواند خود را محق بداند.»
تصور خیالی جیش‌الظلم
امیری‌فر در رابطه با توسعه سواحل مکران تکمیل کرد: «از سوی دیگر نیز واقعیت این است که در بیانیه گروه تروریستی جیش‌الظلم چیزی خرج شده که در حالت واقع وجود ندارد، یعنی ما واقعا الان چیزی با عنوان توسعه سواحل مکران نداریم. نزدیک به شش ماه است که این موضوع بلاتکلیف رها شده. لذا اگر جیش‌الظلم چنین ادعایی می‌کند دارد با چیز موهومی می‌جنگد. چنین چیزی حداقل روی زمین وجود ندارد، صرفا صحبت‌هایی در این‌باره مطرح می‌شود که بیشتر در رسانه‌ها منتشر می‌شود. ما حدود پنج هزار کیلومتر ساحل داریم، دریای خزر برای ما یک دریاچه بسته و خلیج‌فارس نیز حوضچه نیمه‌بسته است. همان‌طور که ما می‌توانیم محدودیت تنگه هرمز را برای همسایگان خود ایجاد کنیم آنها نیز می‌توانند محدودیت ایجاد کنند؛ چه بسا راه‌های دور زدن تنگه هرمز در یک دهه اخیر امتحان شده است. تنها راه مستقیم دسترسی ما به آب‌های آزاد موضوع سواحل مکران است که جذابیت‌هایی برای کشورهای متخاصم دارد. یک روایت تاریخی از منطقه بلوچستان وجود دارد که گفته می‌شود از قرن هجدهم به بعد در رقابتی که مابین روسیه تزاری و بریتانیا به‌عنوان پشتوانه هند شرقی، منطقه بلوچستان در یک قانون نانوشته سرزمین سوخته تلقی می‌شد؛ چراکه محل تقاطع دو کریدور روسیه تزاری و بریتانیا در آن زمان بوده است. منطقه از دو منظر برای قدرت‌ها اهمیت دارد.»
موقعیت خاص ژئوپلیتیکی سواحل مکران
این پژوهشگر حوزه مکران افزود: «جغرافیای سواحل مکران یکی از بهترین موقعیت‌ها برای دسترسی کشور هندوستان به افغانستان و پنج کشور شمالی افغانستان یعنی آسیای میانه است. این موضوع از جهت اقتصادی، روابط ژئوپلیتیک و اراده هندوستان برای مهار پاکستان و چین حائز اهمیت است. هند از سال ۲۰۰۳ تاکنون به قدری در این‌باره تاکید کرده که در افکار عمومی برخی از مسئولان کشورهای دیگر چابهار به‌عنوان یک شهر هندی در حال شناخته شدن است. در موضوع منطقه مکران و مشخصا بندر چابهار هند خواسته یا بعضا ناخواسته در زمین بازی آمریکا قرار می‌گیرد و عملا حضور هند بخشی از پروژه مهار چین است که آمریکایی‌ها آن را دنبال می‌کنند. در فشار حداکثری ترامپ در زمان تشدید تحریم‌ها تنها نقطه پهنه سرزمین ایران که تحریم نشد مشخصا بندر چابهار بود.»
جیش‌الظلم، پاکستان و یک علامت سوال
امیری‌فر همچنین پیرامون احتمال همکاری کشورهای خارجی با جیش‌العدل گفت: «گفته می‌شود جیش‌الظلم در پاکستان مستقر است و به تحریک دولت این کشور اقدام می‌کند. در این میان باید توجه داشت که چند وقت اخیر طالبان چندین‌بار نسبت به حضور سرمایه‌گذاران افغانستان در چابهار به‌عنوان تنها نقطه دسترسی افغانستان به آب‌های آزاد اعلام آمادگی کرد. اتفاقاتی که در مجلس پاکستان رقم خورد و تشدید حملات به نیروهای چینی گمان می‌رفت حمله به نیروهای چینی توسط گروهک تحریک طالبان پاکستان انجام شده است. شواهد نشان می‌دهد طالبان میلی به اینکه چینی‌ها را آزرده خاطر کند، ندارد. مصاحبه‌های اخیر طالبان در این‌باره، تحریک جیش‌الظلم توسط ارتش پاکستان را تشدید می‌کند. همواره پاکستانی‌ها از اینکه ما محل ورود دیگری برای حضور دیگران در افغانستان فراهم کنیم ناراحت بوده‌اند. این امکان وجود دارد که صحبت‌های اخیر طالبان به تحریک جیش‌الظلم برای عملیات تروریستی موثر بوده است. بیش از آنکه توسعه واقعی در سواحل مکران اتفاق افتاده باشد بیشتر حرف آن زده شده که این صحبت‌ها هم از جنس کلی‌گویی بوده است.»
مکران؛ از احمدی‌نژاد تا رئیسی
امیری‌فر درخصوص اقدامات دولت‌ها در منطقه مکران گفت: «یک بررسی دوره‌ای از دوران ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد تاکنون نشان می‌دهد توسعه مکران در دوران ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد جدی گرفته نشد و در حد یک کارگروه ذیل معاون اول شکل گرفت. در دو دولت به ریاست‌جمهوری روحانی اقداماتی صورت گرفت که بعضا خوب بود اما متاسفانه مستمر نبود. در ابتدا یک مصوبه شورای عالی امنیت ملی داشتیم که درنتیجه متولی مساله توسعه سواحل مکران وزارت دفاع شد؛ چراکه ارتباط بسیاری با ارتش داشت و بسیاری از پروژه‌های کلان اجرایی اقتصادی ذیل وزارت دفاع پیگیری شد. با توجه به مسائل عمده وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، طبعا به یک ستاد کوچک تنزل یافت. همزمان یک سند از توسعه سواحل مکران به پیشنهاد وزارت راه و شهرسازی و با تامین مالی وزارت نفت تهیه شد. می‌توان گفت این سند جزء سندهای خیلی پیشرو است. در سندهای عمده آمایشی کشور اما اشکالات بسیاری نیز به آن وارد است که یکی از بزرگ‌ترین مسائل آن این است که خود احصا نکرده که این پهنه سرزمینی می‌تواند چه ظرفیت‌هایی داشته باشد و صرفا جمع‌آوری کار دستگاه‌های اجرایی بوده که تبدیل به سند شده است.»
وی تکمیل کرد: «این سند تصویب، ابلاغ و در شورای عالی معماری و شهرسازی و شورای عالی آمایش سرزمین مصوبه گرفت. همزمان سال ۹۵ مجلس یک مصوبه ذیل احکام دائمی برنامه‌های توسعه گذراند که سازمان توسعه سواحل مکران تشکیل شود. تشکیل این سازمان هرچند در ظاهر اتفاق رو به جلویی بود و نشان‌دهنده دید بلندمدت و بزرگ دولت به این منطقه بود، اما در عمل باعث تعارضات شدید نهادهای دولتی شد و در دولت روحانی مسکوت باقی ماند. تا به انتهای دولت روحانی عملا آقای جهانگیری با درنظر داشتن تجربیات و مخالفت‌های سازمانی، توجه وزارت دفاع را ذیل اصل ۱۳۸ قانون اساسی بردند و در مرداد سال ۹۸ شورای توسعه سواحل مکران شکل گرفت که تاکنون نیز این شورا با دبیر و دبیرخانه وجود دارد. در دو سال آخر دولت روحانی مساله دبیر خیلی جدی نبود. در سال‌های ۹۸ تا ۹۹ آقای جهانگیری و سال ۹۹ تا ۱۴۰۰ نیز آقای اسلامی، وزیر راه و شهرسازی وقت دبیر بودند. اما به‌واسطه مشغله‌های متعدد دبیران مساله مکران پیگیری نشد. یک نفر مستقلا باید برای مکران وقت بگذارد.
خوشبختانه با پیگیری‌هایی که در ابتدای دولت سیزدهم کردیم، آقای مخبر تصمیم گرفت ذیل شورا یک نفر مستقلا وقت بگذارد که این امر منجر به انتصاب آقای دهقان برای سواحل مکران از فروردین‌ماه ۱۴۰۱ شد. متاسفانه موضوع سواحل مکران در دولت سیزدهم جدی گرفته نشده است. مدیریت دبیر نیز به‌گونه‌ای نبود که قواره توسعه را در منطقه بالا ببرد. آبان‌ماه امسال بود که آقای دهقان نقل مکان کردند و به بنیاد مستضعفان رفتند. از آن زمان تاکنون در حدود ۶ ماه می‌گذرد و عملا آن دبیرخانه متولی ندارد. مکران یک قواره بلند توسعه است. ما اگر واقعا و مشخصا بعد از ابلاغ سیاست‌های توسعه دریامحور خواستار یک تغییر پارادایم در نحوه حکمرانی هستیم یکی از محورهای اصلی ما حرکت از سمت توسعه بری به‌سمت توسعه بحری است. از زمان مادها تاکنون همیشه تمرکز ما بر فلات مرکزی ایران بوده و به دریاها توجه جدی نداشتیم.»
ارسال نظرات