کشف سند هزار ساله قالیبافی در تهران

سابقه و پیشینه قالیبافی در تهران قدیم در منابع مکتوب تاریخی چندان پررنگ نیست و به همین دلیل بسیاری از کارشناسان و پژوهشگران حوزه فرش برای پی بردن به این موضوع به یافته‌های باستان‌شناسان و معدود ابزار‌های قالیبافی که از دوره‌های تاریخی مختلف در پایتخت به‌جامانده رجوع می‌کنند.

دارکول‌ها، مهم‌ترین ابزار قالیباف‌ها در تهران قدیم بوده و ساخت دارکول قالیبافی فرمولی عجیب و منحصربه‌فرد داشته است. تورج ژوله، نویسنده و پژوهشگر حوزه فرش، درباره گستردگی استفاده از دارکول‌ها در تهران قدیم می‌گوید: «دارکول‌ها در کارگاه‌های قالیبافی جغرافیای آن روز‌های تهران که از غرب تا کرج و بوئین‌زهرا و از شرق تا دماوند و حتی در ورامین وجود داشته مورد استفاده قالیباف‌ها قرار می‌گرفت. دارکول‌ها دو ستون در سمت چپ و راست داشتند و ستون‌های بالا و پایین با تسمه به پشت‌بام یا کول خانه‌ها وصل می‌شد و برای همین به آنها دار و کول می‌گفتند که تلفیقی از دار قالی و کول یا پشت‌بام خانه‌هاست.»

‌دارکول‌ها را باید در ردیف ابزا‌هایی دسته‌بندی کرد که نوعی سند تاریخی هم به حساب می‌آیند و در برخی مناطق غربی ایران و در شرق تهران هنوز هم به‌طور پراکنده از آنها استفاده می‌کنند. ژوله در این‌باره می‌گوید: «دارکول‌ها قدمت هزارساله دارند و سند سابقه هزارساله قالیبافی در محدوده جغرافیایی امروز تهران به حساب می‌آیند. چنین ابزاری تا ۳۰ سال قبل در خانه‌های روستایی شهر‌های غرب کشور و روستا‌های اطراف تهران وجود داشت، اما امروز کمتر نشانی از آن باقی مانده است.»

بسیاری از کارشناسان حوزه فرش معتقدند قدمت قالیبافی در جغرافیای فعلی تهران به ۳ هزار سال قبل برمی‌گردد، اما ابزار‌ها و نشانه‌هایی که این دیرینگی را اثبات می‌کنند با گذشت زمان از بین رفته‌اند. دارکول تنها ابزاری به حساب می‌آید که دست‌کم پیشینه هزارساله قالیبافی در جغرافیای فعلی تهران را اثبات می‌کند.

ژوله معتقد است با گذشت سده‌های طولانی هیچ اثری از قالی‌های هزارساله تهران هم باقی نمانده و یافته‌های پژوهشگران و باستان‌شناسان در تپه‌های قیطریه و بقایای دارکول‌ها را باید تنها اسناد تاریخی قالیبافی در جغرافیای فعلی تهران دانست.